ملاطاهری: به دنبال فعال کردن معادن کوچک در سال 97 هستیم

رویداد۲۴- 60 کیلومتر بعد از تهران در مسیر آزادراه کرج-قزوین مرکزی وجود دارد که چرخه معدن ایران را به دست گرفته است. فعالیت‌هایی که این مرکز ثروت ایران را دل خاک و سنگ بیرون می کشد و آن را سرمایه‌ کشور می‌کند.

بازدید 4 ساعته‎ای از بخش‌های مختلف این مرکز داشتیم؛ بخش‌هایی که از پایلوت مرکز آغاز می‌شد و به تجهیزات ساخت، آزمایشگاه و کانی‌شناسی، فرآوری موادمعدنی و محیط زیست ختم می‌شد. بعد از بازدید غلامرضا ملاطاهری، مدیرعامل مرکز تحقیقات فرآوری معدن ایران در نشست خبری فعالیت‌های این مرکز و پروژه‌هایی که تاکنون انجام شده را تشریح کرد. اکتشاف عناصر نادر خاکی، ساخت واحدهای سیار و بومی‌سازی تجهیزات معادن از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که چند سال است مرکز به صورت جدی روی آن متمرکز کار می‌کند. 

سلمانی، مدیر واحد ساخت، مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران در تشریح فعالیت های این بخش گفت: در این بخش از دانش کارشناسان به عنوان بستری برای توسعه صنعت معدن استفاده می‌شود. مهندسی معکوس یکی از مهم‌ترین کارهای ماست. یعنی تجهیزات مورد نیاز که معمولا خارجی هستند و قیمت بالایی دارند را متناسب با شرایط کشور خود تولید ‌کنیم. تجهیزات که تاکنون بومی‌سازی شده روی معادن روی، مس، فلورید بسیار خوب جواب داده است. اکنون بر روی معدن آلومینوم و سنگ‌آهن آزمایش انجام می‌دهیم. 

او از ساخت تجهیزات جدید مرکز گفت: اکنون ما ساخت واحدهای سیار را در برنامه داریم. واحدهای سیار به دستگاه‌هایی گفته می‌شود که در معادنی که صعب‌العبور هستند یا به دلیل شرایطی که دارند امکان استفاده از دستگاه‌های بزرگ را ندارد، استفاده  می‌شود. 

مرکز تحقیقات برای اینکه فرآوری و امکان‌سنجی کارایی و بهینه‌سازی یک معدن را تشخیص دهد، سنگ را از مراحل مختلفی عبور می‌دهد. همه این مراحل در بخش آزمایشگاه انجام می‌شود. اولین مرحله شامل سنگ‌شکنی و خردایش سنگ است. پودر کردن و آماده‌سازی نمونه‌ها فعالیت این قسمت است. 

در مرحله دوم، کانی‌شناسی سنگ صورت می‌گیرد. یعنی با آزمایش اجزای سازنده سنگ‌ها، ترکیبات سنگ‌ها شناسایی و آنالیز می‌شود. در این بخش مواد مزاحم سنگ‌ها، فازهای بلورین توسط اشعه ایکس، واکنش و میزان تحمل‌پذیری مواد به درجه حرارت‌های مختلف و تغییرات آن صورت می‌گیرد. همچنین مطالعات میکروسکوپی برای ابعاد کانی‌ها و تعیین درصد کمی آن انجام می‌شود. این مرکز که تنها دستگاه‌ بزرگنمایی 200 برابری سنگ‌ها را در ایران دارد، می‌تواند کوچک‌ترین ذرات مانند غبار هوا را آنالیز کند و اجزای سازنده آن را مورد بررسی قرار دهد. 

در بخش فرآوری نتیجه عیار و ارزش هر سنگ مشخص می‌شود. اینکه مشتری معدن‌دار چگونه می‌تواند از سنگ معدن خود که مرکز تحقیقات روی آن آزمایش انجام داده، چه محصولاتی را استخراج کند. به نقل از مدیر بخش فرآوری، تقریبا همه عناصری که در خاک و سنگ وجود دارد با تجهیزات روز دنیا می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. این بخش به روش فیزیکی، شیمیایی، فیزیک-شیمیایی انوع آزمایش‌ها روی سنگ‌ها انجام می‌شود. جدایی مواد عیار پایین و عیار بالا از یکدیگر و ترکیب‌سازی آن برای فرآوری از جمله فعالیت‌های این بخش است. 

از سال 83 آزمایشگاه محیط زیست در مرکز راه‌اندازی شده است. فاطمه دمرچلی، مدیر آزمایشگاه از فعالیت این بخش در طول سال‌های فعالیت گفت: ما بر روی اکثر پساب‌ها و آلاینده‌های هوا و آب مانند .  پساب‌ کارخانه‌ها یا آلاینده دودکش‌‌های گواگون که وارد هوا را مورد بررسی قرار می‌دهیم. سپس نتایج آن و میزان واکنش‌هایی که می‌تواند در زیست‌محیطی داشته باشد را ارزیابی و در اختیار محیط زیست یا مراکز که پروژه سفارش دادند، قرار می‌دهیم که برای رفع آن اقدام می‌کنند. ما تاکنون پروژه‌های بسیار از جمله بررسی آلاینده‌های خلیج‌فارس، سموم و ترکیبات نفتی آب‌‌وفاضلاب تهران را انجام دادیم. همچنین عوامل سخت و زیان‌آور استان تهران و البرز را شناسایی کردیم و درتلاش هستیم تا این بررسی را در سطح کشور داشته باشیم. 

دمرچلی در ادامه گفت: معمولا آزمایش آلاینده‌ها و آنالیز آن طبق پروژه‌هایی است که صنایع و معادن گوناگون به ما سفارش می‌دهند. 

قسمت پایلوت که یکی از بزرگترین بخش‌های مرکز است ‌تست‌های نیمه‌صنعتی را روی مواد انجام می‌دهد. علی غفاری، رئیس پایلوت فرآوری در توضیح آشنایی با این بخش گفت: ما تاکنون فرآوری‌های گوناگون از مواد داشتیم. مثلا از زغال سنگ جواب گرفتیم. همچنین از فرآوری تتانیوم توانستیم 3 محصول استخراج کنیم. 

او ادامه داد: از 2 سال گذشته روی عناصر نادر خاکی کار می‌کنیم و اکنون درحال بهینه‌سازی هستیم. قرار است بعد از آزمایش‌های انجام شده از اوایل سال آینده پایلوت آن را اجرا کنیم. 

غلامرضا ملاطاهری، مدیر مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی در نشست خبری با اصحاب رسانه گفت: در فرآوری مواد معدنی روش‌ها متعدد وجود دارد. در این مرکز که از سال 87 به صورت مستقل، زیر نظر وزارت صنعت،معدن و تجارت عمل می‌کند از روش مطالعاتی استفاده می‌شود. فازهای مختلف اکتشاف، جمع‌آوری، آنالیز، نمونه‌‌برداری، ارزیابی و مشاوره از جمله فعالیت‌های مرکز به شمار می‌آید. ما توانستیم تست‌های بسیای روی نمونه‌ها برای فرآوری، نیازسنجی، امکان‌سنجی و بهنیه‌سازی مواد معدنی انجام دهیم.

او ادامه داد: همچنین در کنار این موضوع پروژه‌های تحقیقاتی با همکاری دانشگاه‌ها داشتیم. در سال میانگین 15 پروژه در این مرکز به صورت آزمایشگاهی و پایلوت و نیمه صنعتی صورت می‌گیرد.  

ملاطاهری افزود: فعالیت سوم ما در مرکز که اهمیت بالایی دارد، مهندسی‌معمکوس و ساخت تجهیزات واحدهای سیار است. اکنون باتوجه به اینکه در تنگنای دانش فنی و فن‌آوری علوم هستیم، مرکز با اطلاعاتی که داشت برنامه ساخت و مهندسی معکوس را مطرح کرد. ساخت تجهیزات داخلی و بومی به صنایع و معادن می‌تواند کمک قابل توجهی ‌کند و تجاری سازی محصولات را به دنبال داشته باشد. 

وی اشاره کرد: چالش اصلی در کشور ما بحث اشتغال است. مرکز به همین دلیل رویکرد تازه ای برای خود تعریف کرده است. اینکه از مرز دانش فراتر برود. قصد ما این است دانش را به فن‌آوری تبدیل کنیم و تجاری‌سازی را پررنگ‌تر انجام دهیم. تجاری‌سازی قطعا کارآفرینی و اشتغال را به همراه داد. 

مدیر مرکز تحقیقات فن‌آوری اعلام کرد: البته برای توسعه ما به زیرساخت‌هایی نیاز دارد. از جمله زیرساخت‌ها ارتباطات بین‌المللی است که تاکنون توانستیم با چین، استرالیا، آفریقای جنوبی ارتباط داشته باشیم. 

ملاطاهری به ساخت واحدهای سیار اشاره کرد: یکی از پروژه‌های توسعه پایدار که در سال 97 بسیار دنبال آن هستیم که می‌تواند بحث اشتغال صنایع معادن نیز بیانجامد بحث ساخت توسعه واحدهای سیار است. معادن کوچکی داریم که مواد آنها به صورت خام قابل عرضه به بازار نیست. از طرفی چون احداث کارخانه فرآوری هزینه بالایی دارد، سرمایه‌گذاری به لحاظ اقتصادی به صرفه‌ نیست. برای همین بسیاری از معادن کوچک ما از چرخه تولید خارج می شود. یکی از راه‌هایی که امروز برای استفاده از معدن کاری، صنایع کوچک است. یعنی در دنیا برای استخراج مواد از لودر و بولدوزر کوچک و... درست کردند. ما نیز متمرکز شدیم  با توسعه فن‌آوری  واحدهای ‌کوچک مقیاس، بخشی از معادن کوچکی که غیرفعال هستند را فعال کنیم. اکنون مرکز، دانش آن را به دست آورده و در برنامه داریم در سال جاری این دانش را در مرحله طراحی و ساخت قرار  دهیم. بعد از تولید آن را به واحدهای خصوصی عرضه کنیم.

او درباره کشف و آزمایش عناصر نادر خاکی که برای اولین بار در مرکز تحقیقات انجام می‌شود، گفت: از 2 سال گذشته، بحث عناصر نادر خاکی در کشور مطرح شد و به عنوان بازوی اصلی این مرکز شناخته شد. البته از آنجایی که این بحث تازه است ما دچار روش‌های عقب‌ماندگی هستیم. چراکه مانند اکتشاف وفرآوری مس، آهن سنگ‌آهن عقبه 40 ساله ندارد.

ملاطاهری افزود: در برخی از استان‌های کشور نتایج  خوبی بدست آوردیم و عناصر سنگین تازه‌ای از خاک‌ها کشف کردیم. اکنون برای برخی از عناصر در استان‌ها حال نمونه‌برداری هستیم تا بعد ازآن تست تکنولوژی انجام دهیم. برخی هم مطالعات انجام شده و تست پایلوت آن را آغاز کردیم. در صدد هستیم تا سال 97 اولین تست نیمه‌صنعتی را انجام دهیم که اگر جواب دهد آن را وارد مرحله صنعتی و جذب سرمایه‌گذار کنیم.