چرا دولت طرح ممنوعیت خرید و فروش ارز را اجرایی کرد؟

رویداد۲۴- احمد حاتمی‌یزد، کارشناس مسائل اقتصادی بر این عقیده است که دولت برای جلوگیری از خروج وحشتناک ارز از کشور، ممنوعیت خرید و فروش ارز در صرافی‌ها را اجرایی کرد؛ زیرا اگر این اتفاق رخ نمی‌داد برخی از افرادی که کشور را دوست ندارند، حاضر بودند برای خارج کردن ارز از کشور، دلار را حتی با قیمت 8 هزار تومان هم خریداری کنند.

بعد از پایان تعطیلات نوروز بود که قیمت سکه و ارز در بازار به یکباره افسار گریخت و به صورت لحظه‌ای بالا می‌رفت و تصمیمات دولت و بانک مرکزی نیز راه به جایی نمی‌برد.

دلال‌ها و بخشی از مردم هر روز به درب بانک‌ها و صرافی‌ها می‌رفتند تا بتوانند مقداری ارز خریداری کرده و آن را در بازار آزاد با قیمت بالاتری بفروشند. تمهیدات دولت و بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز بی‌نتیجه بود و  ارز به طور باورنکردنی تا رقمی نزدیک به 6 هزار تومان هم رسید. 

دولت در نهایت پس از جلسات متعدد، در قدم اول، ارز را تک نرخی و خرید و فروش دلار با قیمت بیشتر یا کمتر از 4200 تومان را ممنوع اعلام کرد. اما این همه ماجرا نبود، بانک مرکزی پس از این تصمیم، خرید و فروش ارز در صرافی‌ها را ممنوع و مردم را برای تهیه ارز به بانک‌ها هدایت کرد. 

حالا چند روزی است که در خیابان فردوسی، هیچ خبری از دلال‌ها و خرید و فروش ارز نیست. در بانک‌ها نیز ارز آن‌طور که باید و شاید به فروش نمی‌رسد و مشخص نیست که این وضعیت قرار است تا چه زمانی ادامه داشته باشد. 

احمد حاتمی‌یزد، کارشناس مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با رویداد۲۴ با اشاره به آخرین وضعیت ممنوعیت خرید و فروش ارز در صرافی‌ها و اینکه این وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، گفت: به نظر می‌رسد هنوز روش‌ها و دستور‌العمل‌هایشان کاملا راه‌اندازی نشده است. مثلا سامانه جدید «نیما» که روز دوشنبه رونمایی شده است، هنوز در صرافی‌ها مستقر نشده و آموزش‌های لازم در خصوص آن هم دیده نشده است. طبیعتا این آماده‌سازی مقداری طول می‌کشد و بعد از آن، این افراد می‌توانند معاملات خود را شروع می‌کنند.

این کارشناس ارزی، با بیان اینکه از این به بعد معاملات قطعا مانند گذشته نخواهد بود، خاطرنشان کرد: ما دیگر بازار آزاد ارز نخواهیم داشت که هر کسی به هر میزانی که نیاز داشت بتواند ارز تهیه کند. اکنون دیگر همه امور کنترل شده است و منابع کافی هم دیگر در اختیار نیست که بخواهند خروج سرمایه انجام دهند. اما این محدودیت‌ها چه موقت باشد چه دائمی، باعث می‎شود که معاملات زیرزمینی در بازار ارز گسترش پیدا کند، زیرا افرادی که به ارز نیاز دارند منتظر نمی‌مانند تا دولت تصمیم‌گیری‌هایش در این زمینه را انجام دهد. 

حاتمی یزد ادامه داد: اکنون کسانی که می‌خواهند کالایی را وارد کنند ارزش کالای وارداتی را بیش از آنچه که واقعا می‌پردازند اعلام خواهند کرد تا این ارز ارزان را از کشور خارج کنند. از سوی دیگر آن‌هایی که صادرکننده هستند، فاکتورهای که به دولت اعلام می‌کنند به قیمت کمتری از قیمت واقعی ذکر می‌کنند تا بخشی از درآمد فروش خود را در خارج از کشور نگاه دارند. یعنی روش‌های فرار سرمایه یا خروج سرمایه تغییر می‌کند اما اصل موضوع ادامه پیدا می‌کند و برخی از افراد که وفاداری به وطن ندارند روی به این روش‌ها می‌آورند که در مورد واردات به آن می‌گویند (Over-Invoic) یعنی فاکتور را بیش از قیمت واقعی نوشتن و (under invoice) هم در مورد صادرات به کار می‌رود که مثلا اگر کالایی را به قیمت 100 دلار فروخته‌اند، به دولت می‌گویند 90 دلار فروخته‌ایم تا 10 دلار را در خارج از کشور دریافت کنند و به داخل کشور وارد نکنند.

حاتمی‎یزد، با اشاره به اینکه بهتر بود دولت ابتدا برنامه‌ریزی‌های خود در این زمینه را انجام می‌داد و بعد از آن اقدام به ممنوعیت خرید و فروش ارز در صرافی‌ها انجام می‌داد، تصریح کرد: قطعا باید این اتفاق رخ می‌داد اما سرعت حوادث وقایع به حدی بود که دولت نمی‌توانست آن را کنترل کند به همین دلیل مجبور شد تا اینگونه مسائل را کنترل کند و روش‌ جدید خود را که برای آمادگی نداشت را در هئیت دولت تصویب کند تا بتواند جلوی خروج وحشتناک ارز از کشور را بگیرند. دولت اگر این وضعیت را به حال خود رها می‌کرد، چه بسا افرادی که می‌خواستند دلار را از کشور خارج کنند، حاضر بودند دلار را تا قیمت 8 هزار تومان هم خریداری کنند.

این کارشناس اقتصادی، در واکنش به افرادی که از این ممنوعیت خرید و فروش ارز متضرر شده‌اند و اینکه چه کسی باید پاسخگوی آنان باشد، گفت: در این مدت کسی به داد کسی نخواهد رسید. وزارت علوم مسئول دانشجویانی است که در این مدت نتوانستند ارز دریافت کنند و وزارت بهداشت نیز مسئول بیمارانی است که با مشکل مواجه شده‌اند.

حاتمی‎یزد، با تاکید بر اینکه بخش اعظم این بی‌ثباتی در بازار ارز مربوط به مشکلات سیاسی داخل و خارج کشور است، افزود: تا زمانی که موضوع برجام تعیین تکلیف نشود، این بی‌ثباتی ادامه پیدا خواهد کرد. اکنون همه منتظر هستند تا ببینند در 22 اردیبهشت، آقای ترامپ با برجام چه خواهد کرد. حتی اروپایی‌ها نیز یک به یک به آمریکا می‌روند تا با او صحبت کنند و او را به عدم خروج از برجام ترغیب کنند. ما اکنون راهی نداریم که جلوی این بی‌ثباتی را بگیریم تا زمانی که موضوع برجام تعیین و تکلیف شود.

این کارشناس با اشاره به اینکه ما باید روابطمان را با دنیا ثبات ببخشیم، تاکید کرد: همان‌طور که بعد از امضای برجام دوسال ما احساس امنیت اقتصادی زیادی داشتیم، ولی طولی نکشید که اوضاع بهم خورد و به بحران‌های سال 96 رسیدیم اگر آمریکا از برجام خارج شود این ناامنی‌ها ادامه پیدا خواهد کرد، اما اگر برجام را تایید کند، برای یک دوره آرامش خواهیم داشت تا بحران بعدی. من فکر می‌کنم مانند گذشته ترامپ برجام را نه تایید خواهد کرد و نه تعلیق، او سعی می‌کند این موضوع را همواره مانند یک شمشیر بالای سر ما نگاه دارد.