المانیتور: چه بر سر کانال‌های دیپلماتیک ایران و آمریکا خواهد آمد؟

این نشریه آمریکایی آورده است: کانال های ایجاد شده میان ایران و آمریکا در طول سه سال گذشته در جریان مذاکرات جدی هسته ای با ایران که به اجرای توافق تاریخی برجام رسید، با تماس های مستقیم بی سابقه ای میان مقامات عالی رتبه دو کشور همراه شد.

اکثر این تماس ها میان کری و ظریف و معاونان عالی رتبه شان بود، اما مقام های عالی رتبه دیگری نیز از دولت دو کشور، از جمله وزیر انرژی آمریکا، ارنست مونیز و رئیس انرژی اتمی ایران، علی اکبر صالحی گفتگوهایی داشته اند. هفته گذشته اولین ملاقات میان وزیر خزانه داری آمریکا، جک لو و رئیس بانک مرکزی ایران، ولی الله سیف  انجام شد. سوای آن ها گفتگوهای بسیاری میان چندین دیپلمات رده میانی و کارشناس برقرار شده است. اکنون هم در حالی که کری و ظریف در حاشیه امضای توافق آب و هوایی سازمان ملل در پاریس دیدار می کنند، معاون جدید وزیر امور خارجه آمریکا، تام شانون و مسئول اجرای برجام وزارت خارجه،استفان مول در ژنو با معاون وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی به همراه دیگر اعضای کمیسیون مشترک برجام گرد هم می آیند. 

اما با وجود افزایش دیدارها تا طبیعی شدن تماس های رسمی در سال های اخیر، که پیشتر تابو بود، همچنان راه زیادی تا نهادینه شدن روابط دیپلماتیک رسمی ایران و آمریکا مانده است. به علاوه، عادی شدن روابط ایران و آمریکا در آینده نزدیک چشم انداز واقع گرایانه ای نیست؛ این چیزی است که اوباما حتی با وجود آغاز تغییر تاریخی روابط با کوبا و میانمار به آن معترف است.

 بن رودز، مشاور کاخ سفید در اظهار نظری رسمی در 21 آوریل گفته است، اوباما مایل است زمانی که مفید بداند با ایرانی ها ارتباط داشته باشد، و او با سفر به کوبا در ماه مارس نشان داده که مایل به شکستن تابوهای قدیمی است. اما از نگاه کاخ سفید این ایران است که علاقه ای به ارتباط عمیق تر با آمریکا نشان نمی دهد.

بن رودز، مشاور ارشد امنیت ملی برای ارتباطات استراتژیک در سفر به همراه اوباما در 21 آوریل به خبرنگاران گفت، رئیس جمهور (اوباما) همیشه نشان داده در صورتی که ارتباط با ایران را برای حل مسائل مختلف مفید بداند، به ارتباط با رهبران ایران علاقه مند است. او با رئیس جمهور ایران، روحانی تلفنی گفتگو داشته است.

رودز تصریح کرد، واقعیت آن است که از سوی ایرانی ها تمایلی برای آن سطح ارتباط ها دیده نشد. آن ها واقعا تمرکز خود را بر کانال ارتباطی وزرای خارجه قرار داده اند. و فکر می کنم در همین سطح ادامه پیدا کند.

یک مقام ارشد آمریکای که علاقه ای به عنوان نامش نداشت می گوید، کانال های ارتباطی ایجاد شده در پی توافق ایران همین حالا هم تاثیرات معناداری داشته است. او برای نمونه آزاد شدن سربازان نیروی دریایی آمریکا از بازداشت در 12 ژانویه را نام می برد؛ این سربازان که به دلیل ورود قایقشان به آب های ایران توقیف شده بودند، 16 ساعت بعد، پس از گفتگوهای چندباره ظریف و کری بدون آنکه آسیبی دیده باشند آزاد شدند. این مقام ارشد این اتفاق را از نتایج توافق می داند.

او در رابطه با گفتگوهای آمریکا و ایران در مورد مسائل منطقه ای مانند سوریه می گوید، آن ها پشت میز مذاکره هستند. او به عضویت ایران به همراه آمریکا، روسیه و عربستان عضو گروه بین المللی حمایت از سوریه متشکل از 20 کشور است.

گفتگوهای آرامی درباره عراق، افغانستان و یمن در جریان است، و درعین حال مقامات ایرانی تا پایان دور دوم انتخابات مجلس در 29 آوریل نسبت به تقویت همکاری ها محتاط عمل می کنند. ملاحظات سیاست داخلی ایران باعث شده مباحثات بیشتر با ایران در مورد مسائل منطقه ای نسبتا با کندی پیش برود.

چشم انداز ادامه گفتگو ها 

اما هرچند مقاماتی مانند رودز علاقه به توسعه گفتگوها با ایران در مورد مسائل منطقه ای در هفته ها و ماه های آینده را مطرح می کنند، و در عین حال مشغول هدایت محدودیت های سیاسی داخلی و مخالفت های عمیق با آنچه آن ها و متحدانشان در منطقه می بینند هستند، مقامات ایرانی و آمریکایی می دانند زمان پایان این دولت در آمریکا در حال نزدیک شدن است، و مطمئن نیستند دولت بعدی اصلا بخواهد روابط در این سطح را حفظ کند.

ریچارد نفیو، عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته ای آمریکا معتقد است حالا که تابوی ارتباط از بین رفته، دولت اوباما ادامه کانال باز ارتباط با ایران را به جانشین خود محول می کند.

او می گوید، حالا که قبح این موضوع شکسته شده و با ایرانی ها رابطه داریم، هرچند هم که عادی نباشد، دلیلی نمی بینم که بخواهد تغییری داشته باشد.

نفیو که در حال حاضر مدیر برنامه در مرکز سیاست انرژی جهانی در دانشگاه کلمبیا است در مصاحبه با المانیتور گفت، حتی یک دولت جمهوری خواه هم این مسیرهای ارتباطی را حفظ می کند، چون وجود دارند.

به گفته نفیو اما قدرت این کانال و اینکه فقط برای حل مسائلی مانند بازداشت دریانوردان آمریکایی یا موارد مربوط به اجرای توافق هسته ای استفاده شود، یا توسعه و تعمیق پیدا کند تا شامل حیطه های دیگر هم بشود، تا حد زیادی به این بستگی دارد که وزیر امور خارجه بعدی یا معاون آن که باشد.

نفیو پیش بینی کرد کری کانال ارتباطی خود با ظریف را به جانشینش منتقل کند. او در این باره گفت، اگر جانشین کری یک دموکرات باشد این انتقال ساده تر است. ... اگر یک جمهوری خواه بیاید مسئله پیچیده تر می شود.

علی واعظ، تحلیلگر ارشد مسائل ایران می گوید به نظر می رسد اجرای توافق هسته ای هسته ای مبنای ادامه گفتگوهای ایران و آمریکا پس از انتقال دولت اوباما به جانشینش خواهد بود.

واعظ که در گروه بحران بین المللی عضویت دارد به المانیتور گفت، بهترین ابزار برای نهادینه سازی کانال ارتباطی برجام و اجرای آن است. هر دو طرف هماهنگ کننده هایی خواهند داشت که به دقت اجرای توافق را بررسی و دنبال کرده و مرتب دیدارهایی در جلسات کمسیون مشترک برجام خواهند داشت. 

گری سیک، مقام شورای امنیت ملی سابق در دولت های فورد، کارتر و ریگان، در مصاحبه با المانیتور گفت، احتمال نمی رود رئیس جمهور بعدی آمریکا بخواهد این سطح از همکاری ها فراتر از اجرای توافق هسته ای را حفظ کند.

او که اکنون استاد دانشگاه کلمبیا است می گوید، فکر نمی کنم هیلاری کلینتون از تمام مسئله توافق هسته ای کنار بکشد؛ اما در او اشتیاق این را نمی بینم که بخواهد از روابط با ایران را تقویت کند و از این توافق برای ساختن چیزی دیگر استفاده کند.

او می گوید، اوباما آماده بود سرمایه سیاسی بسیاری صرف این کار کند. و فکر نمی کنم هیلاری تا این سطح علاقه به همکاری داشته باشد.

سوزان مالونی، مقام برنامه ریزی وزارت خارجه آمریکا به المانیتور می گوید، آنچه می تواند باعث ادامه روابط دو کشور شود، و اهمیت بیشتری از جانشینان اومابا و کری در زمینه حفظ مسیر باز همکاری ها دارد، ظریف است، که از زمانی که سفیر ایران در سازمان ملل بود تا کنون روابط گسترده ای در جامعه سیاست خارجی آمریکا ایجاد کرده است.

به گزارش انتخاب، او در پایان گفت، در تاریخ روابط ایران و آمریکا ظریف تاثیر بسیاری در جلو بردن روابط داشته است. سوال بزرگتر از جانشین کری آن است که اگر زمانی ظریف، از دولت کنار برود، چه بر سر توافق هسته ای می آید.