تاریخ انتشار: ۱۰:۰۴ - ۱۷ مرداد ۱۳۹۷
رویداد۲۴ بررسی می‌کند؛

گزارش یک جشن/ چگونه جشن حافظ به مهمترین برنامه مستقل سینمایی تبدیل شد؟

جشن سینمایی حافظ در دو بخش سینمایی و تلویزیونی جوایز خود را اهدا می‌کند که حتی در شکل توزیع جوایز هم با سایر جشنواره‌ها فرق می‌کند. به عنوان مثال در جشن حافظ دو جایزه بازیگری زن و مرد بدون تفکیک مکمل یا اصلی بودن نقش‌ها به بازیگران زن و مرد اهدا می‌شود یا در بخش‌های فنی به جای اهدای جوایز تفکیک شده در هر بخش فقط به بخش موسیقی، تدوین و فیلمبرداری جوایزی مستقل اهدا می‌شود و سایر بخش‌ها یک جایزه در قالب دستاورد هنری می‌گیرند.
گزارش یک جشن/
رویداد۲۴ مازیار وکیلی: جشن سینمایی حافظ بیست و یک ساله شد. بیست و یک سالگی جشن سینمایی حافظ از این جهت مهم است که می‌توان آن را تنها جشن سینمایی این مملکت نامید که بدون دخالت‌های مرسوم دولتی برگزار می‌شود. جشنی است به واقع مستقل که از صفر تا صد آن محصول خلاقیت، ذوق و سلیقه خالق آن مرحوم علی معلم است. به همین خاطر است که شکل و فرم برگزاری این جشن سینمایی شبیه هیچ یک از مراسم و جشنواره‌های داخلی که متولی اغلب آن‌ها نهادهای صنفی یا دولتی هستند نیست.

جشن سینمایی حافظ در دو بخش سینمایی و تلویزیونی جوایز خود را اهدا می‌کند که حتی در شکل توزیع جوایز هم با سایر جشنواره‌ها فرق می‌کند. به عنوان مثال در جشن حافظ دو جایزه بازیگری زن و مرد بدون تفکیک مکمل یا اصلی بودن نقش‌ها به بازیگران زن و مرد اهدا می‌شود یا در بخش‌های فنی به جای اهدای جوایز تفکیک شده در هر بخش فقط به بخش موسیقی، تدوین و فیلمبرداری جوایزی مستقل اهدا می‌شود و سایر بخش‌ها یک جایزه در قالب دستاورد هنری می‌گیرند.

توجه به سریال‌ها تلویزیونی را می‌توان بزرگترین دستاورد این جشن سینمایی دانست. هنرمندان ایرانی که اغلب در سریال‌های تلویزیونی مشغول فعالیت هستند، کمتر مورد توجه منتقدان قرار می‌گیرند و کمتر پیش می‌آید در مراسمی رقابتی از آن‌ها تقدیر شود. به همین خاطر تندیس حافظ را می‌توان بزرگترین جایزه برای یک بازیگر سریال‌های تلویزیونی دانست. جشن حافظ سعی می‌کند یک گلدن گلوب وطنی باشد که تمام رشته‌ها و تمام هنرمندان فعال در عرصه سینما و تلویزیون را پوشش می‌دهد.

این تلاش برای توجه به دستاوردهای یک ساله سینما و تلویزیون ایران را می‌توان بزرگترین امتیاز جشن حافظ نسبت به سایر جشن‌های سینمایی دانست. مثلاً انتخاب یک چهره برتر تلویزیونی باعث می‌شود مجریان هم مورد تقدیر متولیان این مراسم قرار بگیرند و با گنجاندن بخش بهترین ترانه فیلم یا سریال خواننده‌ها از تندیس‌های جشن حافظ نصیب می‌برند.

این همه‌جانبه‌نگری و توجه به جزئیات را در کمتر مراسمی سراغ داریم. به خاطر همین همه‌جانبه نگری و توجه به جزئیات برگزاری یک مراسم آبرومند است که جشن سینمایی حافظ توانسته بیست و یک سال تداوم داشته باشد و مثل بسیاری از جشنواره‌های داخلی که با سلیقه دولت‌ها خلق می‌شوند و با پایان آن دولت هم برگزاری آن جشنواره متوقف می‌شود نباشد. دلیل دیگر این تداوم حیرت‌انگیز را می‌توان در کاریزمای علی معلم جست و جو کرد.

شاید کمتر کسی مثل علی معلم پیدا شود که توانایی جمع کردن تمام اهالی سینما را زیر یک سقف داشته باشد. علی معلم از آن چهره‌های استثنایی مطبوعات سینمایی ایران بود که همه اعضای سینما با هر گرایشی به او احترام می‌گذاشتند. به خاطر همین ویژگی‌ها است که جشن دنیای تصویر از سایر مراسم سینمایی متمایز می‌شود و برگزاری مداوم آن را می‌توان یکی از بزرگترین دستاوردهای سینمای ایران دانست.

منهای چند سالی که این جشن سینمایی به دلایل توقیف نشریه دنیای تصویر برگزار نشد در سایر سال‌ها این جشن بدون وقفه برگزار شده است و بدل به بزرگترین یادگاری علی معلم شده که همیشه به دنبال نوآوری‌هایی از این دست بود. نوآوری‌هایی که اگر تلاش‌ها و همت علی معلم نبود هیچ‌وقت به عنوان یک مراسم ریشه‌دار تثبیت نمی‌شد و به خیل جشنواره‌هایی می‌پیوست که خیلی راحت خلق و خیلی زود نابود شده‌اند. اما ماجرای جشن حافظ فرق می‌کند. این تفاوت و فرق را می‌توان در تداوم این جشن مشاهده کرد. اما جشن سینمایی حافظ یک محور اساسی به نام علی معلم دارد که بدون شناخت او نمی‌توانیم به علل جذابیت این جشن سینمایی پی ببریم.

علی معلم

علی معلم در نوزده آذر 1341 به دنیا آمد. لیسانس کارگردانی و فوق لیسانس پژوهش هنر گرفت و خیلی زود در سینمای ایران مشغول به فعالیت شد. او نقش‌های مختلفی را در سینمای ایران به عهده گرفت.

علی معلم ناشر، منتقد، تهیه‌کننده، کارگردان، مجری تلویزیون و بازیگر بود. اما آن وجهی که علی معلم را در سینمای ایران ماندگار کرد وجه روزنامه نگاری او بود. علی معلم در اوایل دهه هفتاد تلاش کرد با تاسیس مجله دنیای تصویر فضا مطبوعات سینمایی کشور را از انحصار مجله فیلم در بیاورد. او در مجله دنیای تصویر به دنبال این بود که آن وجهی از سینما را ببیند و ترویج کند که توسط مجله فیلم و سایر مطبوعات سینمایی کشور دیده نمی‌شود. به همین خاطر سراغ سینمای هالیوود رفت و سعی کرد با توجه به سینمای هالیوود و نقد و بررسی آثار برجسته سینمای آمریکا ثابت کند آثار این نهاد بزرگ فیلم‌سازی نه تنها عامه‌پسند، بی‌ارزش و بازاری نیستند بلکه در میان آثار سینمایی این نهاد جواهرهای اصیلی یافت می‌شود که می‌توان با تمرکز روی آن‌ها به نتایج و تحلیل‌های متفاوتی رسید.

علی معلم برای حفظ و حراست دنیای تصویر جنگید. منهای دو سال که به دلایل غیر سینمایی چاپ و نشر این نشریه متوقف شد او بیست و چهار سال این نشریه را منتشر کرد و توانست بنیان‌گذار نگاهی دیگر به سینمای ایران باشد. معلم در تمام این سال‌ها به دنبال تثبیت نگاهی میانه‌رو در سینمای ایران بود. به دنبال این بود که سینمای اندیش‌مند و متفاوت ایران را به سینمای عامه‌پسند نزدیک کند و از امتزاج این دو نوع سینما به مدل سومی برسد که هم عناصر سرگرم‌کننده داشته باشد و هم بتواند مخاطبان جدی‌تر سینمای ایران مشتاق به تماشای فیلم‌ها کند. به همین خاطر و با این نیت به سراغ سینمای هالیوود رفت و سعی کرد با نگاه متفاوت به آن برای سینمای ایران الگویی مناسب پیدا کند. معلم تا حد زیادی هم موفق شد که ایده‌اش را عملی کند و سینمای ایران را از نگاه انحصاری که در دهه شصت آن را فرا گرفته بود نجات دهد.

معلم برای تثبیت نگاه خودش یک جشن سینمایی تدارک دید، کتاب و مجله منتشر کرد و به سراغ تهیه فیلم رفت. مجموع این عوامل بدل میراث گرانقدری شدند که بعد از فوت علی معلم از او باقی مانده است. مهم‌ترین میراث علی معلم دنیای تصویر و جشن حافظ است که از صفر تا صد این دو نهاد را معلم با سلیقه خودش پایه‌گذاری کرد.

جشن دنیای تصویر

علی معلم ایده شکل‌گیری جشن حافط را اینطور توضیح می‌دهد: «جرقه اولیه برگزاری این جشن به مراسمی برمی‌گردد که در دهه ۷۰ از طرف منتقدان برگزار می‌شد. در مراسمی که از مرحوم علی حاتمی برای فیلم «دلشدگان» تقدیر شد وقتی نام حاتمی اعلام شد آنقدر هول شده بود که نزدیک بود از پله‌ها بیافتد. روی سن که آمد خیلی با شور و پر حرارت چند جمله‌ای گفت و پایین رفت. وقتی مراسم تمام شد گفت: علی جان من خیلی هول شدم. حرف‌هایم از یادم رفت و یکدفعه رشته کلام از دستم در رفت. آن زمان یک جمله‌ای به من گفت که ذهنم را خیلی درگیر کرد. گفت آنقدر هنرمندان در ایران تحقیر شده‌اند که تشویق شدن بلد نیستند و اگر بخواهیم تشویق شویم خودمان را گم می‌کنیم. گفت که ببین آمریکایی‌ها در اسکار چقدر سر حال هستند، با اعتماد به نفس حرف می‌زنند اما چون در عمرم هیچ جایزه‌ای نگرفته‌ام و تشویق نشده‌ام وقتی خواستم روی سن بیایم هول شدم. اعتقادش این بود که هنرمندان ما همیشه تضعیف شده‌اند. گفت که کاش کاری کنید این تشویق شدن را بلد بشویم. آن سال‌ها جریان مستقلی برای تشویق هنرمندان وجود نداشت. جشنواره‌های رسمی بود اما آنها هم سیاست‌های معینی را دنبال می‌کردند و جنبه مردمی و مستقل نداشتند. بعد از این اتفاق تصمیم گرفتیم این جشن را پایه‌گذاری کنیم و قدردانی را به شکل روتین ادامه بدهیم»

این جرقه باعث شکل‌گیری جشنی مستقل و مردمی شد که از صدر تا ذیل آن به علی معلم تعلق دارد و تلاشی برای پل زدن میان سینمای عامه‌پسند و نخبه‌گرا درست مثل مجله دنیای تصویر. این رویه بعد از فوت علی معلم حفظ شده و اغلب فیلم‌هایی در جشن حافظ موفق به کسب جایزه می‌شوند که علاوه بر جذابیت حرفی هم برای گفتن دارند. با فوت علی معلم فقدان مردی که به سینما راهبردی نگاه می‌کرد را احساس می‌کنیم و نگران می‌شویم نکند نگاه درستی که او به دنبالش بود دیگر پیگیری نشود. به همین خاطر بهترین راه برای حفظ و تداوم نگاه علی معلم تقویت میراث و دستاوردهای او مثل مجله دنیای تصویر و جشن حافظ است. میراث‌هایی که با تقویت آن‌ها می‌توانیم اُمیدوار باشیم آرزوی علی معلم محقق شود و سینمایی شکل بگیرد که در کنار جذابیت کیفیت هم دارد.

خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
نظرات شما
پیشخوان