همه چیز در باره نزاع بر سر کرسی های هیات رئیسه
رویداد۲۴- رایزنی‌هایی که هم نشانه‌هایی از ائتلاف فراکسیونی دارد و در وجهی دیگر نیز از بروز اختلافاتی حکایت دارد که در میان افرادی شکل گرفته که در یک سال گذشته حرکت‌هایی همسو داشته‌اند. هر چند پیش از این به‌نظر می‌رسید پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم، خیال مجلسی‌ها را برای ادامه وضع موجود در هیات‌رئیسه پارلمان آسوده می‌کند، اما تحرکات این روزهای برخی نمایندگان از موضوع دیگری حکایت دارد.
فاصله میان مستقلین و امیدی‌ها
اخبار تحرکات فراکسیونی، از شکافی میان دو فراکسیون امید و مستقلین پرده برداشته که طی یک سال اخیر بیشترین تعاملات و انسجام فراکسیونی را برای پیشبرد اهداف در مجلس دهم داشته‌اند. به‌نظر می‌رسد این شکاف از آن زمان شکل گرفت که فراکسیون مستقلین موسوم به طیف علی لاریجانی، این بار برخلاف سال گذشته، راه خود را به سمت ائتلاف با فراکسیون ولایت یعنی اصولگرایان نزدیک به جبهه پایداری کج کرده‌اند. این در شرایطی است که بسیاری از نمایندگان عضو این فراکسیون با قرار گرفتن در لیست امید (فهرست نامزدهای اصلاح‌طلب نمایندگی مجلس) به مجلس دهم راه یافتند. آنچه این گمانه‌ها را تقویت کرده، موضوعی است که با عنوان «تلاش‌ها برای حذف علی مطهری از نایب رئیسی پارلمان» رسانه‌ای و خبرساز شده است.
این خبر در کنار سایر اخبار ضد و نقیض در روزهای اخیر درباره «اختلاف‌های فراکسیونی بر سر ائتلاف» و نیز آنچه مبنی بر «دخالت برخی وزیران دولت در چینش هیات‌رئیسه مجلس» مطرح شده، گمانه‌زنی‌ها درباره کاهش انسجام میان دو فراکسیون امید و مستقلین را افزایش داده است. در این میان نام محمود واعظی وزیر ارتباطات که به‌عنوان یکی از اعضای حزب اعتدال و توسعه به رایزنی و لابی درباره هیات‌رئیسه مجلس پرداخته، مطرح شده و بسیاری از نمایندگان عضو فراکسیون امید، در این باره به دولتی‌ها هشدار داده‌اند که از دخالت در امور مجلس دست بردارند. موضوع رایزنی‌های واعظی البته دیروز از سوی او تکذیب شد. واعظی در واکنش اینستاگرامی نوشت: اخبار نادرستی مبنی بر دخالت برخی از اعضای دولت در انتخاب هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در برخی شبکه‌های اجتماعی مطرح شده که قویا تکذیب می‌شود. او این گونه شایعه‌ها را برای ایجاد اختلاف و بر هم زدن رابطه خوب دولت و مجلس خواند. حسینعلی امیری معاون پارلمانی حسن روحانی هم در واکنش به این اخبار تاکید کرد که انتخاب رئیس و هیات‌رئیسه یک بحث داخلی مربوط به مجلس است و دولت هیچ گاه دخالتی در این گونه امور نمی‌کند. از سوی دیگر، کاظم جلالی رئیس فراکسیون مستقلین هم تلاش برای حذف علی مطهری از ترکیب هیات‌رئیسه را تکذیب کرده است.
پیوند مستقلین با اصولگرایان؟
با این همه سوال آن است که مستقلین مجلس دهم به‌دنبال چه منافعی در ائتلاف با اصولگرایان این مجلس هستند؟ مستقلینی که پیش از این خود را با اصلاح‌طلبان همسو می‌دیدند و حاصل ائتلاف آنها با اصلاح‌طلبان مجلس دهم، علاوه‌بر انتخابات هیات‌رئیسه سال اول، در رای اعتماد به سه وزیر پیشنهادی حسن روحانی برای وزارتخانه‌های «آموزش و پرورش»، «ورزش و جوانان» و «ارشاد» و نیز ناکام گذاشتن استیضاح عباس آخوندی وزیر راه قابل مشاهده بود. با توجه به آنکه فراکسیون مستقلین ولایی در مجلس دهم را نمایندگانی تشکیل داده‌اند که به‌عنوان طیف علی لاریجانی نیز شناخته می‌شوند، به‌نظر می‌رسد اولویت نخست این فراکسیون در انتخابات هیات‌رئیسه مجلس حفظ وضع موجود در جایگاه ریاست پارلمان است. این موضوعی است که می‌تواند مستقلین را به لابی با سایر فراکسیون‌ها وادارد؛ فراکسیونی که از ابتدا قابل پیش بینی بود که در هر موضوع می‌تواند نقش حامی سیال یکی از دو فراکسیون «امید» یا «ولایت» را در مواقع گوناگون، بر مبنای منافع بر عهده گیرد. این امر البته همواره به‌عنوان نقدی جدی به اصولگرایان معتدل مجلس دهم که در قالب فراکسیون مستقلین ولایی فعالیت می‌کنند، وارد است. بسیاری از آنها با وجود آنکه پیروزی خود در انتخابات مجلس دهم را مدیون حضور در لیست امید بودند، با ورود به بهارستان راه خود را از امیدی‌ها جدا کرده و به مستقلین پیوستند. این نقد که از اولین روزهای تشکیل فراکسیون‌های مجلس دهم به اصولگرایان معتدل وارد بود در موضوع انتخابات هیات‌رئیسه دوم هم مطرح شده است؛ عبدالکریم حسین‌زاده عضو فراکسیون امید مجلس در پیامی توییتری نسبت به ائتلاف برخی از این نمایندگان که او آنها را «عهدشکنان فهرست امید» می‌نامد با نمایندگان جبهه پایداری، انتقاد کرد.
تلاش گسترده پایداری‌ها
از سوی دیگر شکست اصولگرایان در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم، این طیف را در مجلس به تلاش گسترده برای کسب بیشترین ارکان هیات‌رئیسه پارلمان وا داشته چه آنکه این گروه با از دست دادن قوه مجریه حالا برای افزایش قدرت چانه‌زنی در ارکان حکومت نیازمند کرسی‌های بیشتری از هیات‌رئیسه پارلمان هستند. این تلاش جبهه پایداری‌ها در مجلس به‌نظر با ائتلاف آنها با فراکسیون مستقلین بی‌ارتباط نیست. شاید نقطه مورد اتفاق این دو فراکسیون، ریاست علی لاریجانی (مورد نظر مستقلین) و نایب رئیسی نامزدی از اصولگرایان نزدیک به جبهه پایداری باشد. این موضوع می‌تواند به کاهش قدرت اصلاح‌طلبان در مجلس دهم بینجامد؛ موضوعی که به‌نظر می‌رسد با ورود مستقل اصلاح‌طلبان در انتخابات هیات‌رئیسه بدون همراهی و ائتلاف مستقلین، رخ خواهد داد. آنچه امیدی‌ها به‌عنوان یکی از دلایل حضور مستقل و ارائه فهرست جداگانه از سایر فراکسیون‌ها برای هیات‌رئیسه مطرح می‌کنند، آن است که پیام روشنی از دیگر فراکسیون‌ها به آنها اعلام نمی‌شود. بر اساس آنچه بهرام پارسایی، سخنگوی فراکسیون امید در گفت‌وگو با «ایلنا» مطرح کرده، اگر کف مطالبات فراکسیون امید محقق نشود، این فراکسیون برای هیات‌رئیسه لیست مستقل می‌دهد. او با بیان اینکه اعضای دو فراکسیون مستقلین و نمایندگان ولایی با فرمول ۶+۶ به توافق رسیده‌اند، گفت که در صورت عدم تحقق مطالبه این فراکسیون برای حفظ وضع موجود، فراکسیون امید برای تمام ارکان هیات‌رئیسه لیست مستقل ارائه خواهد کرد. موضوع توافق فراکسیون ولایت و مستقلین را دیروز سیدحسین نقوی‌حسینی سخنگوی فراکسیون ولایت نیز در گفت‌وگو با «ایلنا» تایید کرد.
البته امیدی‌ها هم رایزنی‌ها را ادامه می‌دهند. آنها دیروز در جلسه فوق‌العاده خود با علی مطهری این موضوع را بررسی کردند.
محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید نیز دیروز در واکنش به همه گمانه‌زنی‌های مطرح، علی مطهری و مسعود پزشکیان را خط قرمز فراکسیون امید در انتخابات هیات‌رئیسه مجلس معرفی کرد. او تاکید کرد که راهبرد فراکسیون امید حفظ دو نایب رئیس فعلی به‌دلیل عملکرد، جایگاه و تدبیر خوب آنها در اداره مجلس است. با این حال دیروز بهرام پارسایی، سخنگوی فراکسیون امید، مسعود پزشکیان را به‌عنوان کاندیدای این فراکسیون برای ریاست مجلس معرفی کرد.
توزیع آرا با دو رویکرد
با این همه درباره انتخابات هیات‌رئیسه دوم پارلمان دهم، دو رویکرد قابل بررسی است. نخست آنکه توزیع اعضای هیات‌رئیسه دوم، بر اساس وزن فراکسیون‌ها صورت گیرد. به آن معنا که تعداد آرای نمایندگان در سه فراکسیون اصولگرایان (ولایت)، مستقلین (مستقلین ولایی) و اصلاح‌طلبان (امید)، مشخص می‌کند چه تعداد از جایگاه‌های هیات‌رئیسه پارلمان به هرکدام از این فراکسیون‌ها تعلق گیرد. رویکرد دوم نیز بیش از آنکه بر رای فراکسیونی استوار باشد، توزیع آرا برای کسب جایگاه‌های هیات‌رئیسه را فارغ از دغدغه‌های فراکسیونی، بر اساس ارتباطات فردی و اعتماد به چهره‌ها رقم می‌زند؛ موضوعی که در دوره‌های مختلف مطرح بوده است. این راهی است که برخی نمایندگان مجلس دهم نیز در انتخابات هیات‌رئیسه اول این مجلس، در پیش گرفتند.
البته وجه تمایزی میان انتخابات هیات‌رئیسه اول و انتخابات هیات‌رئیسه دوم مجلس دهم وجود دارد و آن شکل نگرفتن فراکسیون‌ها به‌صورت کنونی، در آغاز به کار مجلس دهم است. برخلاف امروز که فراکسیون‌ها در سه شکل «مستقلین» با محوریت چهره‌هایی چون علی لاریجانی و کاظم جلالی، «امید» با محوریت محمدرضا عارف و مسعود پزشکیان و «ولایت» با محوریت چهره‌هایی چون حمیدرضا حاجی‌بابایی و محمد دهقان شکل گرفته، در نخستین انتخابات هیات‌رئیسه مجلس دهم نمایندگان در دو دسته اصلاح‌طلبان و حامیان دولت موسوم (از فهرست امید و صدای ملت) و اصولگرایان شناخته می‌شدند. با این همه آرای نمایندگان بر اساس اعتماد به چهره‌ها را به راحتی می‌توان در آرای هیات‌رئیسه موقت مجلس دهم یافت. آنجا که علی لاریجانی با 173 رای، در مقابل رای 103 نماینده به محمدرضا عارف، ریاست هیات‌رئیسه موقت پارلمان را به‌دست آورد و همین امر زمینه‌ساز انتخاب بی‌رقیب او در هیات‌رئیسه دائم سال اول مجلس دهم شد.
103نماینده رای خود را به نام محمدرضا عارف به گلدان‌های انتخاب رئیس موقت ریختند. این رقم هرچند در بعد فراکسیونی نشان می‌دهد اصلاح‌طلبان به‌صورت خالص، دست کم 103نماینده در مجلس دهم دارند اما این تعداد در انتخاب مسعود پزشکیان به‌عنوان نایب رئیس اول پارلمان، با افزایش روبه‌رو شد. آرایی که مسعود پزشکیان را بر کرسی نایب رئیس اول مجلس دهم نشاند 158 رای بود؛ آرایی که می‌تواند از مجموع رای 103نماینده اصلاح‌طلب و 55 نماینده دیگر حاصل شده باشد. این 55نماینده اصولگرایانی هستند که مسعود پزشکیان را چهره‌ای معتمد‌تر از رقیبش یافته و رای خود را بر خلاف دغدغه‌های فراکسیونی به نام او زدند.
البته در انتخابات هیات‌رئیسه سال دوم مجلس هم به‌نظر این موضوع می‌تواند صادق باشد. گواه این مدعا اظهارات نایب رئیس نخست فراکسیون مستقلین ولایی است که تاکید کرده اجازه نمی‌دهیم علی مطهری از هیات‌رئیسه حذف شود. غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی هرچند توافق درمورد حذف مطهری از هیات‌رئیسه مجلس را شایعه می‌داند؛ اما کاهش انسجام میان دو فراکسیون «امید» و «مستقلین» را رد نکرده است. او در گفت‌وگو با «ایلنا» گفت که یک خط تفرقه میان دو فراکسیون حامی دولت یعنی فراکسیون‌های «امید» و «مستقلین» ایجاد شده که قصد دارد میان نمایندگان انشقاق ایجاد کند و همزمان برخی از بیرون مجلس نیز بر طبل اختلاف میکوبند.
بر این اساس به‌نظر می‌رسد افرادی از فراکسیون مستقلین نیز وجود دارند که مخالف ائتلاف میان این فراکسیون و نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری‌اند و آرایی متفاوت از فراکسیون خواهند داشت. با این همه، تا برگزاری انتخابات هیات‌رئیسه سال دوم مجلس، 4 روز باقی است؛ روزهایی که می‌تواند برای فراکسیون‌ها سرنوشت‌ساز باشد.
