اندر حکایت «آشنا»ی دستبوسی‌های علنی

به طور مثال می توان به تغییر شرایط انجام برخی مناسک حج به واسطه محدودیت ها و مقتضیات فعلی اشاره کرد که در سالهای اخیر توسط مراجع عظام تقلید مجاز شده است و لذا بر طبق شرایط جدید، باید به انجام اعمال، اقدام کرد؛ در صورتیکه در گذشته، چنین اقداماتی دارای ممنوعیت بود. یا در مثالی دیگر می توان به فتاوایی اشاره کرد که بر حرمت قمه زنی برای عزای سید الشهدا(ع) تاکید دارد؛ در صورتیکه در سابق، بر نوعی از عزاداری که ریختن خون نیز در آن وجود داشت تاکید می شد. از این موارد، به تعداد زیاد می توان در مباحث فقه پویای شیعه مشاهده کرد که بر اساس شرایط جدید و مقتضیات زمانه، تغییراتی در احکام خویش صورت می دهد.

در روزهای گذشته، تصویری در فضای مجازی منتشر شده است که حسام الدین آشنا مشاور رئیس جمهور را در حال دستبوسی آیت الله جنتی نشان می دهد؛ تصویری که توسط عکاسان در مراسم ختم همسر آقای علم الهدی در تهران گرفته شده است. انتشار این تصویر، واکنش های فراوانی را در فضای رسانه ای به همراه داشته و مخالفین و موافقینی را وادار به اعلام نظر کرده است. البته حسام الدین آشنا برای توجیه این اقدام، جمله ای از رئیس جمهور را در کانال تلگرامی خویش منتشر کرده است که دکتر روحانی در سفر انتخاباتی به تبریز گفته است: «ما همه می توانیم با وحدت و اتحاد و همبستگی و آرامش، با کمک از رهبر عزیز و فرهیخته ای که من حاضرم برای برخی امور، ده ها بار دست ایشان را ببوسم مشکلات را حل کنیم.»

در این باب که آیا دستبوسی یک انسان، فی نفسه و در کلیت امر، کار پسندیده ای است یا نه، مباحثی وجود دارد که ورود به آن در حال حاضر، لازم نیست اما آنچه مدنظر است توجه به این موضوع است که آیا دستبوسی علنی افراد و مقامات سیاسی در زمان کنونی و در دوره معاصر،کار شایسته ای است یا نه؟

اولین موضوعی که باید به آن توجه شود آنست که در زمان معاصر، افکار جهانی و انسانها نمی پذیرند که انسانی به خود اجازه دهد که مهیای دستبوسی شود و بگونه ای رفتار کند که دیگران، از عملکرد او، برداشت حقارت داشته باشند. اگر در گذشته، دستبوسی افراد در ملا عام و در انظار عمومی، کار پسندیده ای بوده اما در زمان معاصر، چنین کاری ناپسند شمرده می شود و هم فرد دستبوس و هم آنکه مورد تعظیم واقع می شود در دیدگاه عمومی، با نگاه مناسبی نگریسته نمی شوند. شاهد مثال هم انتشار فیلم دستبوسی علنی امام جمعه مشهد توسط مردم بود که بدون هیچ ممانعتی از جانب آقای علم الهدی صورت می گرفت و تصاویر نیز گویای این موضوع بود که دستبوسی، به باور آقای امام جمعه تبدیل شده است و آن را وظیفه مردم می داند. به محض انتشار این فیلم، موجی از مذمت و نکوهش چنین اقداماتی در فضای حقیقی و مجازی به وجود آمد و گویای این موضوع بود که دوران علنی شدن دستبوسی ها به پایان رسیده است. 

یکی از شاگردان آیت الله جوادی آملی، در صفحه ویژه ایشان با اشاره به دیدار جمعی از محققین با ایشان نوشته است: یکی از دوستان به آیت الله جوادی آملی اصرار کرد دستشان را ببوسد.ایشان با لحنی ناصحانه به ما فرمود: «نه دست کسی را ببوسید و نه بگذارید دستتان را ببوسند.» هرچند عبارت آیت الله جوادی آملی، به صورت کلی بیان شده است اما نمایانگر این موضوع است که در دوران معاصر و با دیدگاه جدید حاکم بر افکار عمومی، دوران دستبوسی علنی تمام شده است و نباید به چنین کاری مبادرت ورزید.

موضوع دیگر، جایگاه والای مردم و افراد در یک نظام مردم سالار است؛ بدین معنی که تمام مسئولان حکومتی، از جانب مردم برگزیده می شوند و لذا چنین حقی وجود ندارد که خود را بالاتر و والاتر از مردم در نظر بگیرند و آماده انجام مراسم بوسیدن دستشان شوند. هیچ مقام مسئولی در نظام جمهوری اسلامی نیست که توسط مردم؛ با واسطه یا بی واسطه، انتخاب نشده باشد و لذا وظیفه خدمت گذاری در قبال مردم دارد نه وظیفه پادشاهی. در حقیقت، مردم قیام کرده و انقلاب اسلامی را به پیروزی رساندند که دوران دستبوسی ها تمام شود ولی مشاهده می شود که پس از حدود چهل سال، این دستبوسی ها ادامه دارد و توجیه نیز می شود.

به واسطه امام جمعه بودن یا نماینده ولی فقیه بودن یا دبیر شورای نگهبان بودن و از این قبیل مسئولیتها که نباید مجوز دستبوسی صادر کرد. هر فردی در نظام اسلامی صاحب مسئولیت شد باید افتخار کند که به چنین رتبه ای دست یافته است و همت خود را صرف خدمت رسانی کند نه اینکه برای خود، شانیت ریاست و بزرگی قائل شود. البته هنگامی که مسئولیت ها مادام العمر می شود ناخودآگاه چنین زمینه ای در برخی افراد ایجاد می شود.

مشاهده می شود که برخی حکام دیکتاتور منطقه نیز در سالهای اخیر، مراسم دستبوسی علنی را تعطیل کرده و از انتشار تصاویر خصوصی تعظیم ها نیز ممانعت به عمل می آورند اما در کشور ما، تصویری منتشر می شود که مشاور رئیس جمهور اقدام به دستبوسی علنی دبیر شورای نگهبان می کند و این اقدام را نیز به شکلی ناشیانه توجیه می کند.

اگر حسن روحانی در سفر تبریز از دستبوسی رهبر انقلاب، سخن به میان آورده است بدین منظور نبوده است که بخواهد در انظار عمومی، اقدام به دستبوسی نماید بلکه خواسته است بگوید که تشکر صمیمانه خواهد کرد؛ آن هم به واسطه همراهی رهبری در حل مشکلات کشور. حتی اگر رئیس جمهور بخواهد دست رهبری را نیز ببوسد لزومی نمی بیند که در انظار عمومی و در بوق و کرنا، به چنین اقدامی دست بزند لذا استناد به این جمله توسط آقای آشنا نیز همانند دستبوسی وی، کاری اشتباه بود.

نکته پایانی آنست که در دیدگاه اصلاح طلبان، حسام الدین آشنا در حال هزینه سازی برای رئیس جمهور است؛ هم در انتشار توئیت ها و هم در انجام اقداماتی از قبیل دستبوسی. آشنا می داند که پایگاه رای دکتر روحانی، اصلاح طلبان بوده اند اما به نحوی در حال رفتار است که موجب انزجار اصلاح طلبان از وی شده است. در توئیتر بگونه ای از وقایع سال 88 سخن می گوید، بگونه ای از سهم خواهی اصلاح طلبان در کابینه می نویسد، بگونه ای در سخنرانی از فتنه می گوید و به نحوی اقدام به دست بوسی علنی آیت الله جنتی می کند که تماما در خلاف مسیر خواسته ها و اهدافی است که حامیان اصلاح طلب روحانی، از رئیس جمهور منتخب طلب کرده اند. اینکه چرا آشنا می خواهد اصلاح طلبان را عصبانی کند و اینکه چرا بر دستانی بوسه می زند که آخرین اقدام آن، نامه نگاری به رئیس جمهور در باب رد نظرات او در موضوع مشروعیت حکومت و رهبری با رای و نظر مردم است، مطالبی را در پی دارد که باید در آینده به آن پرداخت.