راه برخورد با پدیده دست‎فروشی چیست؟

«فوت میوه‌فروش قمی پس از درگیری با مأموران شهرداری»، تیتر چند روز گذشته صفحه حوادث رسانه‌ها بود. این اولین باری نیست که خبر درگیری مأموران شهرداری با دست‌فروشان منتشر می‌شود و پیش‌ازاین نیز اخباری حاکی از دعوا، درگیری، ضرب‌وجرح و یا تخریب اجناس و وسایل دست‌فروشان شنیده‌شده است.

مردادماه سال ۹۳: کارگری در تهران، براثر ضرب و شتم مأموران پیمانکاری شهرداری کشته شد.

فروردین‌ماه سال ۹۴: فرزند علی چراغی، کارگری که ۲۳ مردادماه براثر ضرب و شتم مأموران پیمانکاری شهرداری تهران کشته‌شده بود، هنگام فروش میوه در نزدیکی محل زندگی‌شان با برخورد مأموران پیمانی سد معبر شهرداری روبه‌رو شد و چرخ‌دستی او را واژگون کردند. مأموران به‌سرعت از محل گریختند.

آذرماه سال ۹۵، دو مورد درگیری مأموران شهرداری با دست‌فروشان؛ زن دست‌فروش فومنی که سیلی مأمور شهرداری بر صورت او، واکنش‌های زیادی را به همراه داشت و دیگری حمله مأموران شهرداری به دست‌فروشان اهواز و مجروح کردن یک پیرزن دست‌فروش ۷۰ ساله با شوکر برقی!

و بسیاری از موارد و خبرهای درگیری مأموران شهرداری با دست‌فروشان که بیان تک‌تک آن‌ها، از گنجایش این گزارش خالی است.

با انتشار خبر درگیری مأموران شهرداری با کارگر میوه‌فروش، در قم که منجر به مرگ او شد، با واکنش‌‌های زیادی در فضای مجازی، رسانه‌ها و نیز، هم‌صنفان او روبه‌رو شد و تجمع وانت داران قم را به همراه داشت.

اما مسئله، تنها به انتشار این اخبار، اطلاع‌رسانی و عبور از آن محدود نمی‌شود. بلکه این پرسش را به وجود می‌آورد که حدود و اختیارات مأموران شهرداری در برخورد با دست‌فروشان تا چه اندازه است؟ چرا به‌جای ساماندهی و تدارک محلی مشخص برای این قشر، دائماً تنش‌هایی درباره این مسئله به وجود می‌آورند که منجر به فوت نان‌آور خانواده می‌شود؟ آیا روش جلوگیری از پدیده دست‌فروشی، ایجاد درگیری با دست‌فروشان است؟

زهرا نژاد بهرام، منتخب شورای پنجم شهر تهران در گفت‌وگو با رویداد۲۴، درباره حدود اختیارات برخورد مأموران شهرداری با تخلفات سطح شهر و دست‌فروشان، گفت: مأمورین به‌هیچ‌وجه اجازه درگیری با دست‌فروشان را ندارند. چراکه در مقام نیروی انتظامی نیستند. حدود اختیار مأمورین شهرداری در برخورد با دست‌فروشان، تنها در حد تذکر و یا در درجه بالاتر، جمع‌آوری وسایل آن‌هاست.

او ادامه داد: ضرب و شتم، درگیری‌های لفظی و فیزیکی به‌هیچ‌عنوان از سمت مأمورین شهرداری پذیرفته نیست و ازنظر حقوق انسانی هم این‌گونه رفتارها بدون هیچ چشم‌پوشی، خطای جدی به‌حساب می‌آید.

نژاد بهرام در پاسخ به این سؤال که آیا روش درست برخورد با این موارد، به‌جای درگیری و ضرب و شتم، نباید ساماندهی مناسب این افراد باشد، گفت: مسئله دست‌فروشان، بسیار جدی و قابل‌تأمل است. شهرداری و نهادهای اقتصادی، تمرکز زیادی روی این مسئله‌دارند؛ اما راه‌حل این مسئله، حذف این قشر، آن‌هم با این روش‌ها نیست. بلکه باید به فکر ساماندهی آن‌ها در مکان‌های خاص باشیم.

او اضافه کرد: دست‌فروشی امروزه در همه جای جهان‌دیده می‌شود. حتی مطالعات جهانی زیادی نیز روی آن انجام‌شده. کشورهای مثل چین، هند، بنگلادش، برزیل و حتی بارسلون و مادرید هم شاهد مسئله دست‌فروشی هستند. ازاین‌جهت در اسپانیا، تا زمانی که مغازه‌ها مشغول به کار هستند، هیچ دست‌فروشی در سطح شهر دیده نمی‌شود؛ اما این قانون وجود دارد که پس از پایان کار فروشگاه‌ها، دست‌فروشان به سطح شهر بیایند. ازاین‌جهت، ما به‌جای حذف این اشخاص و زیر پا گذاشتن حرمت انسانی آن‌ها باید به دنبال راهکار مناسب برای آن‌ها باشیم. فضای مناسبی را در اختیار آن‌ها بگذاریم و یا زمان‌بندی درستی را تعیین کنیم.

این منتخب شورای پنجم شهر تهران درباره برنامه شورا برای ساماندهی دست‌فروشان سطح شهر گفت: این ساماندهی در برنامه شورا وجود دارد و ما در شورا تمرکز خاصی روی آن داریم. برخی از این دست‌فروشان در قالب شنبه‌بازارها و... فعالیت می‌کنند که در محل مشخصی هستند و ما سعی داریم وضعیت این قشر را به یک سامان و ثباتی برسانیم.

نژاد بهرام همچنین، درباره نگاه مردمی به پدیده دست‌فروشی به رویداد۲۴ گفت: دست‌فروشی، از طرفی، نشاط شهری را هم به همراه دارد. برخی از مردم، خرید از دست‌فروشان را دوست دارند. بعضی به خاطر اجناس ارزان، بعضی به این دلیل که محصول را راحت‌تر و بهتر خریداری می‌کنند. حتی در برخی از شهرهای کوچک‌تر ما نیز، بازارهای دست‌فروشان وجود دارد.

او در پایان ضمن تأکید بر این مسئله که حذف، راه درست برخورد با دست‌فروشان نیست، گفت: رویکرد ما باید ساماندهی و حفظ حرمت انسانی آن‌ها باشد و این دست اتفاقات تلخ در رابطه با دست‌فروشان متوقف شود. به همین جهت، ساماندهی منظمی باید صورت بگیرد و این مسئله در دستور کار شورای جدید قرار دارد.