رأی به استقلال کردستان چه خطراتی در پی دارد؟

رویداد۲۴- همه‌پرسی کردستان عراق هیچ مکانیسم رسمی برای استقلال نخواهد داشت اما کردها را در این مسیر نامطمئن قرار می‌دهد.

به گزارش رویداد۲۴ به نقل از استریتس تایمز، در منطقه خاورمیانه جایی که کشورها به‌ندرت در مورد یک مسئله به توافق می‌رسند، حال یک اجماع تقریباً جهانی در مورد یک موضوع شکل گرفته: اینکه همه‌پرسی استقلال که کردهای عراق امروز می‌کنند، اقدامی بسیار خطرناک است که باید به هر قیمتی متوقف شود.

و قدرت‌های اصلی جهان موافق هستند. کاخ سفید این همه‌پرسی را «تحریک‌آمیز و بی‌ثبات کننده» توصیف می‌کند؛ دولت‌های اروپایی این رأی‌گیری را فرآیندی با «هیچ احترامی برای مشروعیت بین‌المللی» ارزیابی می‌کنند.

بااین‌حال کردها عقب‌نشینی نکرده‌اند چراکه یک قرن است که برای بقای خود تلاش می‌کنند. یک دولت جدید کرد شاید بلافاصله پس از همه‌پرسی تشکیل نشود اما بی‌ثباتی بیشتر در خاورمیانه را عملاً تضمین می‌کند.

کردها اغلب به‌عنوان بزرگ‌ترین گروه قومی شناخته می‌شوند که کشور ندارند، که البته این مسئله صحیح نیست. بسیاری از گروه‌های قومی مجزا در آفریقا نیز کشوری برای خود ندارند، تامیل‌ها و سیک ها هم همین‌طور. ضمن اینکه مقرر نشده که موقعیت مستقل تنها راهی است که یک گروه قومی می‌تواند دست به سازمان‌دهی بزند. و این یک واقعیت است که دست‌کم تا آغازین روزهای قرن بیستم و حتی شاید بعدازآن، اکثر کردها چندان به دنبال استقلال نبوده‌اند.

اما این حقیقت هم وجود دارد که سرنوشت کردها، به‌عنوان گروه مسلمانی با تاریخ و زبان متفاوت که بیش از آنکه به مردم عرب نزدیک باشد به ایران نزدیک است، همواره مهم‌تر از آن بوده که به دست خود کردها سپرده شود.

اینکه در حال حاضر همه‌پرسی استقلال در نواحی کردنشین عراق برگزار می‌شود اصلاً جای تعجب ندارد. کردهای عراق هم در طول حاکمیت صدام حسین، رئیس‌جمهور سابق عراق بسیار اذیت شدند و هم از ذینفعان اصلی سرنگونی وی بودند.

دولت منطقه‌ای کردستان یک دهه است که منطقه خودمختار خود را با ارتش، پارلمان و سیستم مالیاتی خود اداره می‌کند. و با وجود اینکه مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان پیش‌ازاین سعی کرده بود از درخواست استقلال اجتناب کند، همه می‌دانستند که این همواره هدف نهایی او بوده است. 

کشورهای غربی سعی کردند او را مجاب کنند که با ایجاد تمام شرایط یک کشور، بدون آنکه درخواست استقلال رسمی مطرح شود، همان مسیر قبلی را ادامه دهد. اما این بار بارزانی به دلایل مختلف، تصمیم دیگری گرفته است.

نخست، او می‌داند که اگر حال دست به چنین اقدامی نزند، این فرصت در آینده‌ای نزدیک بازنخواهد گشت. چراکه خاورمیانه در حال حاضر با درگیری‌های به‌هم‌پیوسته بسیاری فلج شده که هیچ راه‌حل مشخصی ندارد. به این شرایط نبود استراتژیک آمریکا و بازگشت روسیه به‌عنوان یک بازیگر را هم اضافه کنید.

نخست، هیچ توافقی در مورد اینکه مرزهای کردستان از کجا به کجا باشند، صورت نگرفته است. این همه‌پرسی در 15 منطقه جداگانه در حال برگزاری است، از جمله شهر کرکوک که از نظر قومی مختلط است و کردها به دلیل ذخایر نفتی به دنبال آن هستند و این در حالی است که آن‌ها در این منطقه در اقلیت قرار دارند.

بااین‌حال حتی اگر کرکوک در نهایت از کردستان جدا بماند، ظهور یک دولت کرد مستقل خاورمیانه را متحول خواهد کرد. این خطر که ترکیه و ایران برای ضربه زدن به یک کردستان تازه مستقل شده با هم متحد شوند، اغراق‌آمیز است چراکه با وجود مواضع مشترکی تهران و آنکارا در این زمینه دارند، استراتژی‌هایشان احتمالاً بسیار متفاوتی خواهد بود.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به دنبال دوستی با کردهای عراق به امید جدا نگه‌داشتن آن‌ها از کردهای عراق سوریه بوده، درحالی‌که ایران بیشتر مایل به تحکیم موقعیت خود در عراق بوده است.

واقعیت این است که یک کردستان مستقل زندگی خود را مانند دیگر کشورهای خاورمیانه آغاز خواهد کرد- با یک سیستم سیاسی ناکارآمد، یک اقتصاد متکی به نفت، فساد و فقر زیاد و سطح پائین سواد.

بنابراین باید مانع از شکل‌گیری یک دولت شکست خورده دیگر شد و ناآرامی‌هایی که می‌تواند به دنبال داشته باشد را محدود کرد. دیگر برای حفظ مرزهای موجود در خاورمیانه دیر است. برای اعتراف به اینکه اگر کشورهای خاورمیانه به دنبال اجتناب از ظهور یک دولت مستقل کرد بودند، باید چند دهه پیش سیاست‌های متفاوتی را در پیش می‌گرفتند، هم دیر شده است.