آتلانتیک تشریح کرد
سه سناریوی احتمالی پس از اعلام عدم پایبندی ایران به برجام
اقدام اخیر رئیس‌جمهور آمریکا توافق هسته‌ای را نابود نخواهد کرد- دست‌کم حال چنین نمی‌شود.
رویداد۲۴- اقدام اخیر رئیس‌جمهور آمریکا توافق هسته‌ای را نابود نخواهد کرد- دست‌کم حال چنین نمی‌شود.
به گزارش رویداد۲۴ به نقل از آتلانتیک، دولت ترامپ روز جمعه اعلام کرد که پایبندی تهران به توافق هسته‌ای که دولت باراک اوباما با ایران و دیگر قدرت‌های جهان نهایی کرده بود را تأیید نمی‌کند.
منتقدان معتقدند این تصمیم باعث انزوای آمریکا در میان متحدانش می‌شود، ایران را به سمت تسلیحات هسته‌ای سوق می‌دهد و احتمال درگیری نظامی را افزایش خواهد داد. حامیان آن این‌طور استدلال می‌کنند که این اقدام بهترین راه برای ممانعت از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای است. افراد بدبین این اقدام را روش ترامپ برای عمل به وعده‌های انتخاباتی‌اش می‌دانند درحالی‌که تصمیم‌گیری نهایی را به کنگره واگذار کرده و درنهایت به توافق متعهد می‌ماند.
بااین‌حال ترامپ در توصیف اقدام خود شبیه به کسی که اقدامی نمادین صورت داده باشد، نبود. وی در سخنرانی در کاخ سفید گفت: «ما مسیری را ادامه نخواهیم داد که نتیجه قابل پیش‌بینی‌اش خشونت بیشتر، ترس بیشتر و تهدید واقعی فرار هسته‌ای ایران باشد».
اعلام عدم پایبندی به چه معنا است
در سال 2015 همان دوره که دولت اوباما در حال نهایی کردن یک توافق بین‌المللی برای ممانعت از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران بود، سناتور باب کروکر و بن کاردین به تصویب یک لایحه دو حزبی کمک کردند که رئیس‌جمهور را ملزم می‌کرد طی 90 روز مسائل مشخصی را در مورد این توافق به کنگره اعلام و تأیید کند. این لایحه اساساً راهی بود برای قانون‌گذاران بدبین برای نظارت بر توافقی که اوباما به‌عنوان یک پیمان که نیازمند تصویب کنگره باشد، آن را مورد مذاکره قرار نداده بود.
ترامپ دو بار مشاوره مشاوران سیاست خارجی‌اش را مورد ملاحظه قرار داد و این توافق را با سوءنیت تأیید کرد. اما بار سوم زمانی که مهلت تأیید با بازبینی گسترده کنگره در مورد سیاست‌های ایران همراه شد، وی از این اقدام سر باز زد. مسئله‌ای باعث انتقادات از ترامپ شده این است که وی این اقدام را بر اساس نقض مفاد برجام از سوی ایران انجام نداد. دولت خود ترامپ، بازرسان سازمان ملل و دیگر طرف‌های توافق همگی موافق هستند که ایران برجام را زیر پا نگذاشته است.
لازم به ذکر است که عدم تأیید پایبندی ایران یک حرکت روندی بر اساس قانون آمریکا است که هیچ تأثیر مستقیم و فوری بر توافق هسته‌ای بین‌المللی با ایران ندارد. این اقدام به معنی پاره کردن برجام نیست. این اقدام باعث عدم پایبندی آمریکا به توافق نیز نمی‌شود. بلکه بحث ایران را به کنگره می‌کشاند، جایی که پیامدهای اعلام عدم پایبندی بزرگ‌تر خواهد بود.
از میان سناریوهایی که در ادامه تشریح خواهد شد، شماره یک مهم‌ترین است، شماره دو نتیجه مطلوب دولت ترامپ است و شماره سه یک احتمال متفاوت است.
سناریوی شماره یک: کنگره به توافق پایان می‌دهد
حال که ترامپ پایبندی ایران را تأیید نکرده، رهبران اقلیت یا اکثریت در هر دو مجلس کنگره 60 روز فرصت دارند که قانون اعمال دوباره تحریم‌های هسته‌ای بر ایران را اعلام کنند. این قانون شامل اقدامات شدید علیه سیستم بانکداری و صادرات نفتی این کشور می‌شود که در طول فعالیت دولت اوباما به اعمال فشار برای آوردن ایران به پای میز مذاکرات کمک کرد. اگر چنین بسته تحریمی به کنگره برسد، شانس کمی وجود دارد که ترامپ که خود آغازگر کل این فرآیند بود، آن را وتو کند.
برقراری دوباره این تحریم‌ها ایالات‌متحده را در مسیر نقض توافق قرار می‌دهد و ممکن است منجر به از هم پاشیدن توافق ظرف چند ماه شود. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران گفت ایران می‌تواند حتی بدون آمریکا تصمیم به ماندن در توافق بگیرد. این مسئله به انگلیس، فرانسه و آلمان بستگی دارد که به تجدید اقدامات تنبیهی علیه ایران بپردازند یا در مقابل آن مقاومت کنند- و هر یک از این کشورها حمایت خود از حفظ برجام را بیان کرده‌اند.
اینکه اروپا چطور به اعمال مجدد تحریم‌های هسته‌ای از سوی آمریکا واکنش نشان دهد هنوز هم یک سؤال مهم است. دیوید او سالیوان، سفیر اتحادیه اروپا در آمریکا اخیراً پیشنهاد کرد که ممکن است اتحادیه اروپا به طور قانونی از شرکت‌های اروپایی که با ایران تجارت می‌کنند را از اجبار پایبندی به تحریم‌های آمریکا حفاظت کند اما قطعیتی در این مورد نداشت.
بسیاری از مقامات دولت اوباما معتقدند ایرانیان پایبندی به توافق را پایان خواهد داد و برنامه هسته‌ای خود را تقویت خواهد کرد. کریس مورفی، سناتور دموکرات دراین‌باره گفت: «اگر آمریکا علیرغم پایبندی ایران و فقط به این دلیل که ما احمق هستیم، همه‌چیز را نابود کند، اعتبار ما را خراب خواهد کرد و ایالات‌متحده را درست در زمانی که بحران کره شمالی به ما حکم می‌کند با متحدان و شرکای خود در یک صف بایستیم، منزوی خواهد کرد.» وی در ادامه افزود: «چرا کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی به هر دلیلی باید باور کند که ما به تعهدات خود پایبندیم. نتیجه: یک جنگ ویرانگر در شبه‌جزیره کره محتمل‌تر خواهد شد.»
سناریوی شماره دو: کنگره به دنبال تقویت توافق هسته‌ای است
دلیل خوبی وجود دارد که باور کنیم رهبران کنگره‌ای از اعمال دوباره و فوری تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران که به گفته رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا به معنای خروج از توافق است، اجتناب کنند.
خود رئیس‌جمهور آمریکا هم از کنگره نخواسته که این تحریم‌ها را بازگرداند. درواقع ترامپ اختیار خارج کردن آمریکا از توافق را بدون کمک کنگره دارد. او می‌توانست تصویب قانون چشم‌پوشی از تحریم‌های هسته‌ای را در ماه سپتامبر رد کند. اما اینکار را نکرد. و حتی اگر ترامپ می‌خواست در روزهای آتی تغییر عقیده بدهد و جمهوری خواهان را ترغیب به بازگرداندن تحریم‌ها کند، مشخص نبود که رأی بیاورد.
به گفته تیلرسون آنچه ترامپ از کنگره می‌خواهد ترمیم قانون بازبینی توافق هسته‌ای با ایران است تا شامل نکات مهمی در مورد فعالیت‌های هسته‌ای غیرقابل پذیرش ایران شود. اگر ایران هریک از این فعالیت‌ها را انجام دهد به طور خودکار باعث اعمال دوباره تحریم‌های هسته‌ای –بدون خروج آمریکا از توافق- و بدون هرگونه اقدام یا بحث کنگره‌ای می‌شود.
اگر کنگره قانون بازبینی توافق هسته‌ای را اصلاح کند، دولت ترامپ از آن برای اعمال فشار بر دیگر امضاکنندگان توافق جهت مذاکره مجدد یا مذاکره در مورد یک توافق مکمل که نگرانی‌های آمریکا در مورد برنامه موشکی ایران و توانایی آن در ازسرگیری برنامه هسته‌ای در یک یا دو دهه آینده را دربرمی گیرد، استفاده خواهد کرد.
یک مشکل جدی این برنامه این است که همان‌طور که کولین کاهل، معاون سابق وزیر دفاع آمریکا در امور خاورمیانه ابراز کرده یک «توافق بهتر» افسانه است.
سناریوی شماره سه: کنگره هیچ اقدامی نمی‌کند
اقدام ترامپ در اعلام عدم پایبندی به توافق ممکن است به همان جایی ختم شود که فشارهایش برای اصلاح برنامه بهداشت و درمان ختم شد- با موضع‌گیری‌ها و بحث‌های بسیار در کنگره و اقدام عملی اندک. اما اگر این اقدام به ناله و شکایت ختم شود، اقدام خطرناکی است که به نتیجه آن فکر کنیم. اعلام عدم پایبندی به یک دوره درازمدت بی‌اعتمادی در میان متحدان آمریکا منجر می‌شود. ممکن است بانک‌ها و شرکت‌های اروپایی را نسبت به انجام تجارت با ایران بی‌میل کند و این به اقتصاد ایران لطمه می‌زند و مخالفت با توافق را در میان ایرانیان افزایش می‌دهد. این اقدام به‌تنهایی می‌تواند یک پیام را برساند، همان‌طور که مورفی هشدار داد «نمی‌توان به روسای جمهور آمریکا حفظ توافق‌هایی که روسای جمهور قبلی امضا کرده‌اند، اعتماد کرد.» شاید تمامی این مسائل باعث نابودی یک‌باره توافق ایران نشود اما می‌تواند همان‌طور آغازگر تحرکات تلافی جویانه از سوی ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها باشد- مرگ بی‌رحمانه برجام «با هزاران بریدگی.»
