رژیم بازرسی‌های برجام امکان «تقلب» را از آمریکا گرفته است

رویداد۲۴- تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در مورد رد پایبندی ایران به «روح» برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، ایالات‌متحده را در یک موقعیت غیرمنتظره قرار می‌دهد.

به گزارش رویداد۲۴ به نقل از واشنگتن‌پست، ترامپ مسئله برجام را به کنگره محول کرد تا در مورد اعمال دوباره تحریم‌ها علیه ایران تصمیم بگیرد. مشکل اینجا است: اعمال دوباره تحریم‌ها درحالی‌که ایران به توافق پایبند است منجر به نقض برجام از سوی آمریکا می‌شود.

در اکثر بحث‌های کنترل تسلیحاتی آمریکا ازجمله توافقنامه‌هایی که با اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ سرد داشت، نگرانی اصلی این بود که اگر طرف مقابل تقلب کند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ فرض بر این بود که آمریکا پایبند خواهد بود و طرف مقابل را با دقت تحت نظر قرار داده بود که مبادا تقلب کند.

چندین تحلیلی که در مورد رد پایبندی ایران به توافق صورت گرفته بر جزئیات پایبندی ایران متمرکز بوده و برداشت‌های احتمالی و گزینه‌های جایگزین را بررسی کرده است. اما برداشت دیگری هم وجود دارد که از رژیم سختگیرانه بازرسی‌های برجام نشات می‌گیرد.

رژیم بازرسی‌ها می‌تواند به ایران کمک کند که به آنچه مقابل آمریکا می‌خواهد برسد. ما همواره بازرسی‌ها را باری بر دوش کشوری می‌دانستیم که تحت نظارت و بازرسی است. برجام شامل برخی از سختگیرانه ترین بازرسی‌های سرزده در کنترل تسلیحات می‌شود.

هیچ سیستم نظارتی کامل نیست و ایران می‌تواند فعالیت‌های تسلیحاتی خود را پنهان کند. اما رژیم بازرسی‌های برجام امکان تقلب را برای ایران دشوار - و بی‌توجه به هرگونه تقلب  را غیرممکن می‌کند.

بازرسی‌ها همچنین می‌تواند طرف ناظر را هم محدود کند. این سناریو را در نظر بگیرید که آمریکا ایران را به دلیل تقلب در محدودیت‌ها یا ممنوعیت‌های وضع شده، متهم به عدم پایبندی کند. اگر در این میان بازرسان طرف ثالث وجود نداشتند، ممکن بود آمریکا مدعی شود که منابع اطلاعاتی‌اش فعالیت‌های هسته‌ای در ایران را کشف کرده‌اند. اطلاعات محرمانه آزادی عمل بیشتری به آمریکا می‌دهد که  این استدلال را ارائه کند که شکست این توافق تقصیر ایران است.

بر اساس برجام، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بازرسی‌ها و نظارت گسترده‌ای دارد. حجم بالای اطلاعاتی که از فعالیت‌های ایران جمع آوری شده، به ایران شواهد فراوانی می‌دهد که بگوید به تعهدات خود پایبند است.

هرچه رژیم بازرسی‌ها سرزده‌تر و مستقل‌تر باشد، شرایط آمریکا برای اتکا به منابع ناشناخته و مطرح کردن این ادعا که اقداماتش واکنشی توجیه‌پذیر در برابر رفتار بد ایران است، سخت‌تر خواهد شد.

بازرسی‌ها این مزیت را برای ایران دارد که باعث می‌شود آمریکا صادق بماند. درواقع آژانس، شرکای اروپایی، کارشناسان غیردولتی و حتی مقامات ارشد آمریکا اعلام کرده‌اند که شواهد فعلی نشان می‌دهد ایران به برجام پایبند است.

دولت ترامپ مدعی است که می‌خواهد یک توافق متفاوت را مورد مذاکره قرار دهد؛ توافقی که ایران را مجبور به اعطای دسترسی بیشتر می‌کند و دوره اعمال محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای را طولانی‌تر می‌کند. بااین‌حال، اگر این توافق شکست بخورد، احتمالاً ایران با اعطای امتیازات بیشتر موافقت نخواهد کرد.

احتمال نقض برجام از سوی آمریکا باعث می‌شود ایران پذیرش بار بازرسی‌ها را –تا یک حدود مشخص- ترجیح دهد تا اینکه بخواهد اجازه دهد یک دشمن قدرتمندتر به تصمیمات خود اتکا کند. البته این باز بودن ایران حد و حدودی دارد و مقررات برجام احتمالاً به حدود نزدیک است. درخواست آمریکا برای دسترسی‌های بیشتر می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد و با نابود کردن توافق، دسترسی‌ها را به‌طور کامل از بین ببرد.