کاش ما هم «کیهانی» بودیم!

در این کتاب که انتشار آن به سال 1945 میلادی بازمی‌گردد و تاکنون میلیون‌ها نسخه از آن در سرتاسر جهان، چاپ‌شده است، قواعد و قوانینی در جامعه حیوانات مطرح می‌شود که برخی از آن قوانین، در طی سال‌های پس از انتشار رمان، به ضرب‌المثل و اصطلاح در میان مردم تبدیل‌شده است.

در بخشی از متن کتاب فوق‌الذکر، آمده است که پس از نتیجه‌بخش بودن قیام حیوانات، قوانینی الزامی معروف به «هفت فرمان» بر روی دیوار مزرعه نوشته می‌شود که همه حیوانات، مکلف به رعایت آن می‌شوند. قوانین مورداشاره ازاین‌قرارند: 1- همه آن‌ها که روی دوپا راه می‌روند دشمن هستند.2- همه آن‌ها که چهارپا یا بالدار هستند، دوست‌اند.3- هیچ حیوانی حق پوشیدن لباس را ندارد.4- هیچ حیوانی حق خوابیدن در تخت را ندارد.5- هیچ حیوانی حق نوشیدن الکل را ندارد.6- هیچ حیوانی حق کشتن حیوان دیگری را ندارد.7- همه حیوانات باهم برابرند.

در اواخر داستان، اوضاع به نحوی پیش می‌رود که تمام شش فرمان اول از روی دیوار پاک‌شده و جمله هفتم نیز به‌صورت زیر تغییر می‌کند: «همه حیوانات باهم برابرند، اما بعضی برابرترند» جمله اخیر را می‌توان معروف‌ترین جمله کتاب دانست که به‌صورت ضرب‌المثل در میان مردم، رایج شده است.

البته کاربرد این جمله در شرایط گوناگون، متفاوت بوده است و در اوضاع متفاوت، دچار تغییر در واژگان شده است. به‌طور مثال، بیان‌شده است که «همه افراد باهم برابرند، اما بعضی برابرترند» یا آنکه «همه افراد دارای حقوق شهروندی برابری هستند اما برخی شهروندترند».

چنین اصطلاحاتی به‌طورمعمول، درزمانی بیان می‌شود که مواردی از ناعدالتی در بخش‌هایی از جامعه دیده می‌شود. مواردی که حکایت از برخورد تبعیض‌آمیز با افراد یا گروه‌های موجود در جامعه دارد و آنان را به دو گروه «خودی» و «غیرخودی» یا «خودی» و «خودی‌تر» تقسیم می‌کند.

در طی روزهای گذشته، اتفاقی در فضای رسانه‌ای کشور حادث شد که ضرب‌المثل فوق‌الذکر را بدین نحو در اذهان جامعه، زنده کرد: «همه روزنامه‌ها در مقابل قانون برابرند ولی برخی از روزنامه‌ها برابرترند.»

پانزدهم آبان ماه بود که فضای رسانه‌ای به تیتر روزنامه کیهان واکنش نشان داد؛ تیتری که به اذعان بسیاری از خبرگان عرصه خبر و رسانه، در تضاد آشکار با منافع ملی کشور بود. روزنامه کیهان، تیتر نخست خود را به این عبارت، اختصاص داد: «شلیک موشک انصار الله به ریاض، هدف بعدی؛ دوبی»

این تیتر که عملاً بازی در زمین دشمنان جمهوری اسلامی ایران و بازیچه قرار دادن امنیت ملی کشور محسوب می‌شد و پازل دوره جدید ایران هراسی برخی همسایگان مرتجع و قدرت‌های سلطه‌گر غربی را کامل می‌کرد با واکنش سخت و کوبنده! هیئت نظارت بر مطبوعات مواجه شد و در اقدامی عبرت‌آموز و تحسین‌شده، مقرر شد که به روزنامه کیهان، «تذکر» داده شود، چراکه به گفته دبیر هیئت نظارت بر مطبوعات، این تیتر برخلاف مصالح و امنیت ملی تشخیص داده‌شده بود.

بااین‌وجود، روزنامه کیهان در واکنش به این تذکر و همچنین در واکنش به فضای منتقدانه در رسانه‌های کشور نسبت به تیتر روز دوشنبه خود، نه‌تنها اقدام به عذرخواهی نکرد بلکه تیتر روز سه‌شنبه خود را به پاسخگویی به منتقدان اختصاص داد و نوشت: «مصالح ملی در حمایت از مظلومان یمن است نه نگرانی برای برج‌های دوبی.» 

این تیتر که نشانه‌ای از پافشاری روزنامه مزبور بر مواضع خود بود با شکایت دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی به دلیل اقدام روزنامه کیهان برخلاف سیاست‌های اصولی و بیّن جمهوری اسلامی ایران در مسائل و امنیت منطقه‌ای، مواجه شد و با حکم دادستانی تهران، این روزنامه به مجازات سنگینی محکوم شد و حکم توقیف دوروزه دریافت کرد!

هرچند بارها تأکید شده است که توقیف نشریات، کاری اشتباه و برخلاف مصلحت است و موجب قطع اطلاع‌رسانی صحیح و همچنین موجب بیکاری اصحاب رسانه می‌شود و لازم است تنبیه جایگزینی در نظر گرفته شود، اما در رابطه با موضوع اخیر و اقدام روزنامه کیهان، باید مواردی شگفت‌انگیز را موردتوجه قرارداد.

مورد اول آن است که بارها و بارها مشاهده‌شده است که رسانه‌های متعددی در کشور، به‌محض انتشار مطلبی دوخطی یا کاریکاتوری کوچک در صفحات میانی روزنامه، به جرم اقدام علیه مبانی قانونی کشور توقیف‌شده‌اند. رسانه‌هایی که نه‌تنها از بیت‌المال ارتزاق نمی‌کنند بلکه حیات خود را در انتشار می‌بینند و تمام تلاش خود را می‌کنند که به تعطیلی کشانده نشوند و لذا از انتشار کوچک‌ترین مطلبی که بوی تضاد با قوانین کشور از آن استشمام شود اِبا دارند.

نشریات مذکور، با کوچک‌ترین اشتباه، به مدت نامعلومی توقیف می‌شوند و خبرنگاران و شاغلان آن بیکار؛ اما در مورد روزنامه کیهان، مشاهده می‌شود که مطلبی را در صفحه نخست خود به‌عنوان تیتر اول، منتشر می‌کند که بنا به گفته شورای عالی امنیت ملی، برخلاف سیاست‌های اصولی کشور است، اما اقدام متناسبی نسبت به آن صورت نمی‌گیرد و پس از سه روز انتشار متوالی، برای دو روز توقیف می‌شود. چنین اقدام تبعیضانه و متفاوتی در عرصه رسانه‌ای کشور، موجب حیرت اصحاب رسانه و مردم است.

مورد دوم آن است که نشریاتی که تذکر دریافت می‌کنند موظف می‌شوند نسبت به اقدام اشتباه خود، عذرخواهی کرده و رویه خود را اصلاح نمایند اما روزنامه کیهان، باوجود دریافت تذکر، بازهم بر مواضع فراقانونی خود تأکید می‌کند و تذکردهندگان و منتقدان را «نگران برج‌های دوبی» خطاب می‌کند.

در پاسخ به این اقدام، بازهم عکس‌العمل متناسبی توسط هیئت نظارت بر مطبوعات، صورت نمی‌گیرد و دادستانی نیز ورود نمی‌کند تا شکایت دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی دریافت می‌شود و آنگاه، حکم سنگین دو روز توقیف برای روزنامه کیهان، صادر شود!

سؤالی که مطرح می‌شود آن است که چه نسبتی میان برخورد شدید با نشریاتی غیر از روزنامه کیهان و برخورد دوستانه با این روزنامه وجود دارد؟ چگونه است که در مورد دیگر رسانه‌ها، یکی از اولین احکام صادره، حکم توقیف به مدت نامعلوم است ولی برای کیهان به تذکر و حکم توقیف دوروزه اکتفا می‌شود؛ آن‌هم به جرمی که امنیت ملی کشور را نشانه رفته است؟

موضوع دیگر آن است که به‌واسطه وجود مقام نمایندگی ولی‌فقیه در روزنامه کیهان، مقامات خارجی و رسانه‌های بین‌المللی از مواضع و تیترهای کیهان، برداشت اعلام مواضع رهبری ایران و نظام جمهوری اسلامی ایران رادارند. هرچند که مطالب و مواضع کیهان در داخل کشور و توسط مردم، مورد بی‌اعتنایی قرار می‌گیرد ولی همین تیترها و مطالب، در خارج از کشور به‌صورت دقیق، موردبررسی قرار می‌گیرد و تأثیرات فراوانی بر فضای منفی شکل یافته علیه ایران دارد.

غلامرضا تاجگردون نماینده مجلس شورای اسلامی در واکنش به تیتر اخیر روزنامه کیهان در صفحه شخصی خود نوشته است: «در کنفرانس مشترک بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول با نمایندگان پارلمانهای کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا، یکی از نمایندگان کشورهای عضو و اتفاقاً یکی از کارشناسان صندوق بین‌المللی پول جداگانه از من یک سؤال داشتند. اینکه آیا صحت دارد شما قصد دارید بعد از عربستان دبی را بزنید. برایشان این موضوع قطعی است که زدن عربستان کار ماست و حالا اینکه دبی را بزنیم یا نه سؤال است. آیا فکر می‌کنید با این تیتر کیهان حتی اولی را می‌شود انکار کرد؟ زمان بررسی برجام همین بحث را با برخی از دوستان مخالف برجام داشتم و به حضورشان عرض می‌کردم که مهم نیست چه دیدگاهی داشته باشیم، مهم این است که در زمین امریکا بازی نکنیم. این هم یک بازی دیگر که وقتی به آنان گفته می‌شود چرا این حرف‌ها را می‌زنید میگویند مگر شما وکیل مدافع دبی هستید؟ مأمور امریکا بودن الزاماً این نیست که از او پول بگیریم.»

و مورد آخر آنکه تبعیض در برخورد متناسب با رسانه‌ها، موجب شده است که برخی رسانه‌ها مانند روزنامه کیهان، آن‌چنان «آتش به اختیار» عمل کنند و برخوردی با آنان صورت نگیرد که پس از هتاکی به بزرگان کشور و افراد محترم و مورد اعتماد مردم که با یک اشاره، ترکیب دولت و مجلس و شورا را تغییر می‌دهند، این بار به مسائل مرتبط با مصلحت کشور و امنیت ملی نیز بی‌توجهی کرده و درصدد بحران‌زایی برای کشور برآیند، اما در سوی دیگر ماجرا، به‌محض مشاهده فلان مطلب در فلان رسانه برخط یا مکتوب که بوی توهین به یکی از مقامات کشور از آن استشمام می‌شود، حکم توقیف به مدت نامعلوم صادر شود. این‌گونه برخوردها و وجود تبعیض‌های مذکور، موجب شده است که این ضرب‌المثل، در فضای رسانه‌ای تکرار شود که «رسانه‌ها برابرند اما برخی برابرترند.»