در سوگ بزرگترین مروّج اخلاق

رویداد۲۴- محمد مهدی تولایی- شاید بسیاری از افرادی که خارج از گستره وسیع و پهناور دین مبین اسلام هستند از چرایی بعثت نبی مکرم و پیامبر اعظم(ص) سوالاتی را در ذهن خود داشته باشند و درصدد یافتن پاسخ برای آن سوالات باشند. سوالاتی که در صدر همه آنها، پرسش از هدف اصلی و اصل بنیادی است که بر مبنای آن، دیگر اهداف نیز قوام یافته و رسالت پیامبر اسلام(ص) را تشکیل داده است.

برای پاسخ به این سوال، در وهله اول باید به وجود مبارک رسول مهربانی ها و پیامبر خوبی ها مراجعه کرد تا هدف از بعثت را از خود ایشان طلب کرد. هدفی که دربردارنده تمامی اهداف دیگر است و جامع نیازهای بشر. نبی مکرم اسلام(ص) در عبارتی گرانبها می فرماید: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الْأَخْلَاقِ»(به‌راستی که من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق و شرافت‌های اخلاقی را کامل و تمام کنم.) یعنی بعثت برای گسترش اخلاق و فراگیری زندگی اخلاقی در جامعه.

اگر اخلاق و شاخصه های زندگی اخلاقی در جامعه گسترده شود و جامعه بر مدار اخلاق، شکل یابد، اولین حاصل آن، تثبیت آرامش و امنیت برای ارتقای شخصیت انسانی و دستیابی به کمال و سعادت است. در جامعه مبتنی بر اخلاق است که افراد می توانند با امنیت خاطر نسبت به تامین بدیهیات زندگی، در مسیر دستیابی به اهداف آرمانی گام بردارند.

پیامبر اکرم(ص) برای تثبیت اخلاق مبعوث شد و لذا خود نیز الگوی انسان اخلاقمدار گردید، چراکه خداوند متعال فرموده بود: «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»(قطعا برای شما در رفتار رسول خدا مایه اقتدا و سرمشق زندگی است) و اینچنین بود که رسول مهربانی ها فرمود: «شبیه ترین شما به من، خوش اخلاق ترین شماست.»

نبی مکرم اسلام(ص) شخصیتی است که اخلاق را به ابعادی خاص و مختصر، خلاصه نکرد و شئون مختلف و گوناگونی را برای آن بیان کرد. اخلاق عملی در زندگی شخصی و اجتماعی و تاکید بر اجرای آن در تمامی شرایط و وقایع مستحدثه. این جمله بدان معناست که در هیچ شرایطی، شاخصه های اخلاقی را نباید فدای بهانه های دیگر کرد و هیچ بهانه ای برای زیر پا گذاشتن اخلاق، جایز نیست.

همان اندازه که اخلاق شخصی و خانوادگی مهم است و افراد باید در زمان حضور در کنار خانواده، به صورت اخلاقی رفتار کنند، به همان اندازه نیز در زندگی اجتماعی و در زمان حضور در اجتماع، باید اخلاق را محور تمامی رفتارها و سکنات قرار داد و از بی اخلاقی پرهیز نمود.

«سعد بن معاذ» را از مجاهدان و دلاوران صحنه های نبرد می شناختند. شخصیتی که در مسیر حراست از پیامبر اسلام(ص) و مقابله با دشمنان، سختکوش بود و جانانه می جنگید. در زمان وفاتش، پیامبر اکرم(ص) در مراسم تشییع جنازه شرکت کرده و بر او نماز گزارد و او را به خاک سپرد. در این هنگام و با مشاهده وقایع مذکور، مادر سعد بن معاذ خطاب به جنازه فرزندش گفت «بهشت گوارایت باد.» پیامبر اکرم(ص) با شنیدن این جمله، خطاب به مادر سعد فرمود: «سعد هم اکنون دچار فشار قبر است، چراکه با زن و فرزندش، خوب رفتار نمی کرد.»

نمونه مذکور، بر لزوم اخلاقمداری در سطح خانواده تاکید دارد و از تبعات اخروی آن نیز سخن می گوید. به همین دلیل است که اسوه حسنه و پیامبر خوبی ها بر رفتار مناسب در خانه و در قبال اعضای خانواده، تاکید می کند و چنان با عطوفت با آنان برخورد می کند که همگان را به تعجب وامیدارد.

همین شخصیت بزرگ، در زندگی سیاسی و اجتماعی نیز بر رعایت اخلاق تاکید دارد؛ چنانکه در هنگام بیماری شخص یهودی که هر روز به او ناسزا می گفت و به هتاکی می پرداخت، تصمیم به دیدار و عیادت می گیرد و با او به نحوی با ملاطفت برخورد می کند که علاقه مند به اسلام می شود. همین اخلاق سیاسی و اجتماعی است که مسلمانان را از بستن آب بر روی سپاه دشمن در هنگام جنگ، باز می دارد و براخلاقمداری در هنگام نبرد تاکید می کند.

علاوه بر مطالب گفته شده، باید دانست که حتی ایمان حقیقی نیز در سایه اخلاق، محقق می شود. بدین معنا که دستیابی به مراتب کامل ایمان، در سایه حرکت در مسیر اخلاق و اخلاقمداری است. امیرالمومنین(ع) می فرماید: «کامل ترین شما در مراتب ایمان، کسی است که خوش اخلاق ترین باشد.»

لذا هدف از بعثت پیامبر اکرم(ص) گسترش اخلاقمداری در جامعه و زمینه سازی برای کمال انسان و دستیابی به سعادت واقعی بود. در روز رحلت آن اسوه حسنه و رحمت برای جهانیان، حرکت در مسیر تبیین شده توسط او و اخلاقی تر شدن جامعه را از درگاه خداوند متعال، مسئلت داریم.