مرگ بی صدای پروژه صلح در خاورمیانه
رویداد۲۴-هفته گذشته دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا که پیشتر در مبارزات انتخاباتی خود وعده داده بود، بیت المقدس را پایتخت رژیم صهیونیستی معرفی کند، وعده خود راعملی کرد. تصمیمی جنجالی که ناظران آن را خطرناک می دانند. تصمیم دونالد ترامپ برپایه مصوبه سال ۱۹۹۵ کنگره آمریکا گرفته شد که انتقال سفارت امریکا از تل آویو به قدس را جایز دانسته و این شهر را به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی معرفی می‌کند. لیکن طی دو دهه اخیر اجرایی شدن این مصوبه به واسطه بیم روسای جمهوری پیشین آمریکا از تبعات آن هر شش ماه یکبار به تعویق می افتاد. تصمیم ترامپ موجی از نگرانی ها و مخالفت جهانی را برانگیخت و از سویی دیگر پروژه سازش در سرزمین های اشغالی را که را به نقطه پایان رساند. دکتر صابر گل عنبری، کارشناس خاورمیانه به سئوالات "ایران انلاین" درباره چرایی تحولات رخ داده در بیت المقدس پاسخ گفته است که می خوانیم:
- علل و عوامل موثر در اقدام جنجالی ترامپ در شناسایی قدس یه عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی چیست؟
اینجانب تصور رایجی درباره تصمیماتش دیوانه وار و بدون حساب و کتاب ترامپ را قبول ندارم. چرا که در ساختار سیاسی آمریکا رئیس جمهوری آمریکا تاثیر بسزای در تصمیم گیری ها دارد اما در نهایت تصمیمات این کشور به شکلی سیستماتیک گرفته می شود. در تصمیم جنجالی ترامپ مبنی شناسایی قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی، مجموعه عوامل داخلی و خارجی متعددی تأثیر داشته است. در حال حاضر ترامپ با پرونده روس گیت دچار چالش شده و همین امر نیز گمانه زنی ها برای استیضاح وی را بیش از پیش قوت بخشیده است. به همین دلیل نیز ترامپ بیش از گذشته به حمایت لابی اسرائیلی در ایالات متحده نیاز پیدا کرده است. از سویی دیگر ترامپ قصد دارد با منحرف کردن نگاه داخلی آمریکا و رسانه ها به صدور بحران به خارج بپردازد. همچنین تیپ شخصیتی ترامپ در این تصمیم بسیار اثرگذار بوده است. چرا که وی ظاهرا با حساسیت بر روی قول های انتخاباتی اش نمی خواهد غرور خود را شکسته و زیر سوال ببرد. عامل داخلی دیگر اعتقاد آمریکا به وجود یک فرصت طلایی برای عملی شدن قانون انتقال سفارت از تل آویو به قدس مصوب 1995 است. قانونی که 22 سال است خاک خورده و هر شش ماه یک بار نیز تمدید شده است. ترامپ تلاش می کند خود را در این زمینه پیشرو نشان دهد و کاری را که روسای قبلی بنا به ملاحظاتی عاجز از تحقق آن بودند، انجام دهد.
در زمره عوامل خارجی نیز می توان به آشفتگی و آشوب زدگی منطقه خاورمیانه اشاره کرد که بهترین فرصت را برای تحمیل سازشی به فلسطینیان ایجاد کرده است. با توجه به اختلافات عمده میان دو طرف فلسطینی و اسرائیلی در مسئله قدس، آمریکا تلاش دارد تا با تعیین تکلیف یک طرفه پرونده قدس به نفع رژیم صهیونیستی، سازشی ناعادلانه را به فلسطینیان تحمیل کند. ظاهرا نیز در این مورد فلسطینیان طرف معامله نیستند و اساسا رژیم صهیونیستی نیز این مهم را از طریق لابی خود در آمریکا پیگیری می کند و تصمیم ترامپ هم یکی از نتائج تلاش های این لابی است.
- کشورهای جهان اسلام با در پیش گرفتن چه اقداماتی میتوانند نتایج حاصله از تصمیم نابخردانه دونالد ترامپ را خنثی کنند؟
کشورهای اسلامی می توانند با مجموعه اقداماتی، محاسبات آمریکا را در چنین تصمیمی بر هم زنند. اما این امر منوط به پیش شرط مهمی از جمله کنار گذاشتن ولو موقت اختلافات میان کشورهای جهان اسلام است. این در حالی است که امروز حساسیت ها، اختلافات و بحران های چند لایه ای میان دولت های اسلامی وجود دارد. از یک سو، دو محور عربستان و ایران، از سوی دیگر، محورهای عربستان، مصر و امارات با قطر و به نوعی دیگر با ترکیه با هم درگیر هستند.
علی رغم چنین اختلافاتی امید آن می رود که کشورهای اسلامی در اجلاس خود در ترکیه به اتخاذ تصمیمات مهمی از جمله فراخواندن سفرای آمریکا و در مرحله بعد فراخواندن سفرا و اخراج سفرای آمریکا اشاره کرد. از سوی دیگر،کشورهای اسلامی می توانند در یک اقدام دیپلماتیک و لو نمادین در مقابل این اقدام آمریکا، قدس را به عنوان پایتخت فلسطین به رسمیت بشناسند و مصوباتی برای ارائه کمک های جدی به فلسطینیان به ویژه ساکنان قدس داشته باشند. این در حالی است که تداوم این خیزش سراسری اسلامی، می تواند در نهایت دولت های اسلامی را به اتخاذ تصمیمات مناسب وادار کند.
- نقش نیروهای مقاومت بخصوص نیروهای فلسطینی را در شکست پروژه واشنگتن در سرزمین های اشغالی چگونه ارزیابی میکنید؟
در شکست پروژه واشنگتن در سرزمین های اشغالی، نیروهای مقاومت فلسطین وظیفه سنگینی بر دوش دارند. چرا که می توانند با اقدامات خاصی در راه اندازی انتفاضه ای گسترده، اسرائیل را با چالش امنیتی مهمی روبرو کنند. هر اندازه دامنه اعتراضات فلسطینیان بیشتر شود، به همان مقدار نیز امنیت اسرائیلی ها بیشتر به چالش کشیده می شود. این نیروها می توانند با بقیه احزاب و گروه های فلسطینی رویه ای مشترک برای مواجهه با این مشکل در پیش گیرند و در این صورت قادر خواهند بود نقش سازنده تری داشته باشند. در این میان نیز نقش جنبش های حماس و فتح برجسته تر خواهد شد.
- در حالی که پیش از سخنرانی ترامپ تمام سران جهان در حال هشدار دادن درباره چنین تصمیمی بودند، عربستان تا یک دو روز قبل از این سخنرانی سکوت پیشه کرد و پس از ان نیز مخالفت محکم و قاطعی با این تصمیم نکرد. علت را در چه می بینید؟
در حقیقت بخشی از علت موضع ضعیف عربستان، در گذار قدرت کنونی در این کشور نهفته است. تغییر و تحولات کنونی در عربستان، مشکلات متعدد خارجی این کشور و حضور محمد بن سلمان در مقام ولیعهدی این کشور که مشکلات فراوانی را در میان مقامات سعودی ایجاد کرده است باعث شده مقامات سعودی آنگونه که جایگاه دینی اش می طلبد، در قضایای حیاتی همچون بیت المقدس ورود نکنند. از سویی دیگر دولت کنونی امریکا نیز از حضور ولیعهد این کشور خشنود است. چرا که شاهزاده جدید عربستان گام هایی نیز در عادی سازی روابط خود با رژیم صهیونیستی برداشته است.
-با توجه به واکنش 14 عضو از 15 عضو شورای امنیت و انتقاد انان از امریکا، این تصمیم چه پیامدهایی بر هژمونی امریکا خواهد داشت؟
آمریکا در دوران دونالد ترامپ به سمت انزوای بین المللی پیش می رود. چرا که به مانند گذشته حمایت و پشتیبانی شرکای اروپایی را با خود همراه ندارد. اروپاییان به شدت نگران رفتارهای دولت جدید آمریکا هستند و مشاهده نیز کردیم که 14 عضو از 15 عضو شورای امنیت با تصمیم ترامپ درباره قدس مخالفت کردند.
- آینده پروژه سازش در خاورمیانه را چگونه برآورد می کنید؟
حقیقت این است که هیچ گاه پروژه سازش مانند امروز با خطر و تهدید بسیار جدی مواجه نبوده است، تا جایی که می توان با توجه به شرایط حاضر از مرگ این پروژه سخن گفت. در حقیقت اقدام اخیر آمریکا علیه قدس، به منزله شلیکی نهایی به جان نیمه رمق سازش بود. اعلام پایتختی قدس برای رژیم صهیونیستی در وهله اول این نتیجه را به دنبال داشت که آمریکا جایگاه خود به عنوان ناظر مذاکرات و روند سازش را از دست داد. مساله بعدی آن که چنین اقدام یک سویه ای، مذاکرات سازش را بی اعتبارتر از گذشته کرد. مشکل دیگر این که متاسفانه محمود عباس حیات سیاسی خود را به روند سازش گره زده و پایان این روند را به معنای پایان حیات سیاسی خود می داند. به ویژه که هیچ اعتقادی به برنامه جایگزین یعنی همان برنامه مقاومت حماس و دیگر گروه های مبارز ندارد.
در چنین شرایطی اگر فشارهای رسمی و مردمی عربی و اسلامی و اروپایی در روزها و هفته های آتی تداوم یابد، بعید به نظر نمی رسد که ترامپ به تفسیر سخنانش درباره اعلام قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی پرداخته و میان قدس غربی و شرقی تفکیک قائل شده و بدین گونه از چنین مخمصه ای رهایی یابد. در خاتمه باید منتظر ماند و دید که در نتیجه ادامه واکنش های جهانی آینده بیت المقدس چگونه رقم خواهد خورد.
