دلار در کانال ۱۱ هزار تومان/ بازار ارز به کدام سمت می‌رود؟
رویداد۲۴ ندا جعفری: دلار که پیش از این در کانال ۱۲ هزار تومان معامله می‌شد، از امروز وارد کانال ۱۱ هزار تومان شده است؛ فعالان بازار می‌گویند فروشنده ارز در روز‌های اخیر بسیار زیاد شده و عامل اصلی ریزش قیمتها افزایش فروشنده‌هاست، ریزش بهای دلار تاثیر مستقیم در بازار طلا و سکه نیز داشته و موجب افت قیمتها در این بازارشده است.
خیلی از فعالان اقتصادی از خود می پرسند، این روز‌ها در بازار ارز چه خبر است؟ چشم‌انداز بازار به کدام سمت است؟ عوامل بنیادین و روانی این بازار چیست؟ آیا دولت بر اوضاع مسلط شده است؟ آیا بانک مرکزی بر بازار مسلط است و توانسته سیاست‌های خود را اعمال و شرایط را مدیریت کند؟ آیا بعد از یک دوران پر التهاب در ۹ ماه گذشته شاهد ثبات خواهیم بود؟
سه متغیر ۱- شروع تحریم‌ها و مقدار اثرگذاری آن بر سیستم تامین ارزی کشور ۲- افت تولید و صادارت نفت ۳- قیمت جهانی نفت ۴- نیاز ارزی کشور و سیاست دولت در تخصیص ارز ۵- انتظارات تورمی عوامل اصلی و بنیادینی هستند که اکثر فعالان اقتصادی معتقدند که بازار ارز تحت تاثیر آن‌ها قرار خواهد گرفت.
در یک ماه گذشته بازار ارز در یک ثبات نسبی نسب به ۸ ماه قبل از خود قرار گرفته است و در چند روز گذشته شاهد افت قیمتی انواع ارز نیز هستیم اما علت این ثبات و حتی کاهش قیمتها چیست؟
می‌توان چند عامل را برای این موضوع نام برد که حتی با شروع تحریم‌ها و کاهش صادرات و قیمت نفت باعث شد در یک ماه گذشته بازار ارز تا حدودی به ثبات برسد و بار روانی آن کمتر شود.
مهمترین موضوع فضای روانی است؛ به عبارت دیگر اثرات روانی تحریم‌ها و بخشی از تاثیرات واقعی و انتظاری در خصوص تحریم ها که از شش ماه قبل خود را در قیمت ارز و تورم نشان داد به زبان ساده تر پیش از شروع تحریم‌ها در ۴ نوامبر پیامد‌های آن در بازار دارایی‌ها از قبل از آن در قیمتها اثرخود را گذاشت.
عامل روانی دیگر تعطیلی و در مواردی بازگشایی کنترل شده بازار غیررسمی و برخورد قضایی و امنیتی با دلال‌های این بازار بود که باعث ایجاد ترس و دلهره در بین بازیگران آن شد بطوری که تقاضای سفته بازی در بازار را کم کرد.
اما عامل سوم و مهمتر تسلط دولت و بانک مرکزی بر بازار غیررسمی ارز و اعتماد به نفس بیشتر دولت در این خصوص است. بعد از اینکه دولت شرایط و واقعیت بازار را پذیرفت و به این باور رسید که برخی از قیمتها واقعی هستند، به جای فرافکنی و توزیع رانت قیمت ارز این موضوع را بر اساس واقعیت‌های اقتصادی پذیرفت و سعی در اصلاح رویه‌ها کرد تا شتاب تند افزایش‌ها بار روانی را مدیریت کند.
اما جدا از این موادر روانی و اتفاقات یک ماه گذشته چندین دلیل بنیادی هم وجود دارد که عاملی شد برای اینکه تب و شتاب فزاینده ارز کند و حتی متوقف شود.
عوامل بنیادین توقف رشد قیمتها؛
- کاهش محسوس فرار سرمایه: با افزایش نرخ ارز تقاضا برای تبدیل دارایی در داخل و خرید دارایی در خارج از کشور در شش ماه گذشته کاهش چشم گیری داشته به عبارت دیگر با افزایش ۴ برابری قیمت ارز بخش عمده‌ای از افرادی که به دنبال اقامت با سرمایه گذاری و خرید ملک به نسبت سال ۹۵ تا ۹۶ می‌کردند کاهش پیدا کرده است.
- قاچاق کالا: با افزایش قیمت ارز و بالا رفتن قیمت کالا‌های وارداتی قاچاق با توجه به کاهش تقاضا و قدرت خرید خانوار‌های طبقه متوسط که عمده مصرف کننده این نوع کالا بودند مثل پوشاک، مواد آرایشی و بهداشتی، لوازم خانگی، لوازم لوکس و ... بودند به نسبت سال‌های قبل در طی شش ماهه گذشته روند کندی داشته و در ادامه نیز کاهش پیدا خواهد کرد. در نتیجه بخشی از نیار ارزی برای اینگونه واردات کاهش چشمگیری پیدا کرده است.
- ممنوعیت واردات خیلی از کالا‌ها از ابتدای سال که تقاضا ارزی برای این کالا‌ها کم شده است. از جمله واردات خودرو که سالانه بین ۲ تا ۳ میلیارد دلار نیاز ارزی داشته است.
- چشم انداز نامطمئن اقتصادی که تشکیل سرمایه در بخش تولید را کاهش داده و به تبع آن تقاضا برای واردات کالا‌های سرمایه و ماشین آلات کاهش پیدا کرده است.
- عملگرایی بیشتر دولت بعد از یک دوره سردرگمی در خصوص بازار ارز
- کاهش سفته بازی در بازار و کاهش فشار روانی به بازار و ارز.
اما شرایط خاص اقتصادی کشور در مرحله‌ای است که اولا تورم انتظاری بالا رفته بطوری که تورم ماهانه بر طبق آخرین آمار تورم ماهیانه اعلامی مرکز آمار کشور تقریبا ۲.۵ برابر میانگین ۳ ساله گذشته بوده در کنار رشد اقتصادی منفی در شش ماه گذشته! در کنار کاهش صادرات و کاهش قیمت نفت شرایط بغرنجی را پیش روی کشور قرار داده به نحوی که در صورت ادامه این شرایط اگر چه ممکن است نوسان‌های ارزی در چند ماه آینده کاهش یابد، اما رکود حاکم عمدتا ناشی از بین رفتن قدرت خرید و کاهش تقاضای کل در اقتصاد کشور است. دولت توان بودجه‌ای لازم را ندارد و اگر دست به استقراض از بانک مرکزی بزند باعث تورم بیشتر خواهد شد و این خود بر عمیق‌تر شدن مشکلات خواهد افزود!
با همه این شرایط این سوال در پیش روی همه فعالان اقتصادی وجود دارد که چشم‌انداز بازار ارز به عنوان یک متغییر مهم در تحولات آتی اقتصاد کشور به کدام سو می‌رود.
بدور از هیجان ها نگاه متطقی و دقیق
ممنون