منطقه آزاد قشم پیشگام در گردشگری فضا پایه در ایران

رویداد۲۴ کیهان دارای زیبایی‌های غیرقابل توصیفی است از فضا گرفته تا تشکیل سیاهچاله‌ها و عجایب کهکشان‌ها و … هر کدام دارای ویژگی‌های خاص و شگفت انگیزی هستند که موجب شده انسان علاقه‌مند سفر به ماه و مریخ و شناسایی و آشنایی با این ویژگی‌ها باشد.

برای اولین بار نیل آرمسترانگ فضانورد آمریکایی در ژوئیه سال ۱۹۶۹ و در طی مأموریت آپولو، به ماه سفر کرد. هدف فضاپیمای آپولو۱۱ فرود بر نقطه‌ای خاص و ایمن از ماه بود. پس از فرود دریچه باز شد و آرمسترانگ از نردبان پایین رفت و جمله معروف او در این لحظه خاص این بود که “این گامی کوچک برای یک انسان و جهشی بزرگ برای بشریت است”. گاگارین نیز یک فضانورد روسی بود که به‌عنوان اولین نفر به فضا سفر کرد.

بی‌شک یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های ناسا پیاده کردن فضانوردان در کره ماه بود که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های آن نیز محسوب می‌شود. این افراد با فرود بر روی ماه اقدام به جمع‌آوری نمونه، گرفتن عکس، انجام آزمایش و برافراشتن پرچم بر روی ماه کردند و پس‌ازآن به زمین بازگشتند.

اما با وجود پیشرفت علم به‌خصوص در حوزه‌های فضایی، بشر نیم قرنی است که دوباره نتوانسته به ماه سفر کند. دلایل مختلفی همچون پرهزینه بودن سفر انسان به ماه، چالش‌های فنی، خطرات موجود، جاذبه و… ممکن است وجود داشته باشد، اما مطمئناً از علاقه مردم زمین به کشف و شهود در فضا و یا زندگی در کره‌ای دیگر کاسته نشده و برخی هنوز به دنبال استفاده از فضا و آسمان در زندگی‌شان هستند، دو مورد از شکوه هستی که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. حالا انسان سعی کرده این علاقه را در زمین دنبال کند، به همین دلیل به دنبال مکان‌هایی در زمین است که شبیه ماه یا مریخ هستند و یا آسمانی منحصر به فرد و مناسب برای شناخت ستارگان و کهشکشان دارند. در حقیقت پارک‌های گردشگری فضایی برای این امکان ساخته می‌شوند.

استفاده از فضا و آسمان در گردشگری و درآمدزایی از آن یکی از مسائلی است که در سال‌های اخیر موردتوجه جهان قرار گرفته است. تا پیش‌ازاین هم تا حدی از نجوم و ستاره‌شناسی در گردشگری استفاده می‌شد، اما گردشگری که مختص شناخت ستارگان، فضا و آسمان باشد در ایران وجود نداشت.

ایران به دلیل تنوع آب‌وهوایی و طبیعت متنوع خود فضایی پرجاذبه برای گردشگران به‌حساب می‌آید که در هر فصل می‌تواند نظر افراد را جلب کند. مناطق کویری ایران کم نیستند و هرکدام با ویژگی‌های منحصربه‌فرد می‌توانند برای سفر به اعماق آسمان و استفاده از نیروی بی‌نظیر کویر مناسب باشند.

برای اکتشافات فضایی، نجوم و رصد اجرام آسمانی نیز مناطق کویری ایران بستر مناسبی به شمار می‌روند و بهترین آسمان شب را دارند. کشور ایران مانند دیگر کشور‌های جهان به دنبال استفاده از ظرفیت‌های گردشگری و به‌خصوص جاذبه‌های فضایی خود است تا بتواند از این موهبت برای شناساندن بیشتر و بهتر زیبایی‌های خود و جذب گردشگران داخلی و خارجی استفاده کند.

گردشگری نجوم در ایران

جهانگردی نجومی یکی از انواع گردشگری پایدار است که منبع اصلی آن برای جذب گردشگر آسمان است. این گردشگری در طول روز شامل مشاهده خورشید و در طول شب تماشای ستارگان و اجرام آسمانی به‌وسیله تلسکوپ است.

در ایران مناطق بسیاری مانند کاشان، کرمان، قشم و… قابلیت استفاده از آسمان و رونق در گردشگری نجوم دارد. ایجاد پارک گردشگری نجوم و اکتشافات فضا در نقاط مختلف، ایران را به بهترین منطقه در حوزه نجوم و گردشگری فضاپایه در آسیا تبدیل خواهد کرد.

گردشگری فضا پایه در ایران

از گردشگری فضایی تعریف‌های زیادی را می‌توان ارائه کرد، ولی به‌طورکلی به معنای «بردن مسافران به‌صورت تجاری به فضا و گردشگری در فضا» است. شاید برای شما جالب باشد که بدانید برای اولین بار یک شرکت روسی اقدام به انجام چنین کاری کرد. امروزه برخی شرکت‌ها این کار را انجام می‌دهند و به دنبال کسب پیشرفت‌های زیادی در این حوزه هستند. برخی از شرکت‌های نوپا گردشگری فضایی در حال برنامه‌ریزی برای ارائه گردشگری در ماه یا اطراف آن هستند و تخمین می‌زنند که این موضوع ممکن است بین سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۴۳ امکان‌پذیر باشد.

ازآنجایی‌که سفر به فضا به‌راحتی امکان‌پذیر نیست و هزینه و تجهیزات فراوانی دارد بسیاری از علاقه‌مندان به این رشته و این نوع از گردشگری و شناخت جهان، مناطقی در جهان را برای پیاده‌سازی این نوع از نگاه به جهان پیدا می‌کنند که البته کم هم نیستند.

در حقیقت جدا از سفر به ماه و فضا، برخی نقاط در زمین هستند که نشانه‌هایی از فضا را در خود دارند و یا نمایانگر بخش زیادی از آسمان و ستارگان هستند و می‌توانند نقاطی منحصربه‌فرد در شناخت و آشنایی با علم نجوم و فضا باشند. ازاین‌رو بسیاری از کشور‌های جهان به دنبال شناسایی ظرفیت‌های فضایی خود هستند تا آن‌ها را به یک منبع اقتصادی تبدیل کنند.

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد ایران دارای جاذبه‌های زیست‌محیطی فراوانی است و جالب است بدانید که در کشور خودمان، مریخ هم داریم. الکساندر لازوتکین فضانورد برجسته روس در این باره می‌گوید: تپه‌های مریخی دامغان برای اجرای طرح‌های شبیه‌سازی زندگی در مریخ مناسب است.

در سه روزی که فضانورد روسی در سال ۱۹۹۷ به تپه‌های مریخی دامغان سفر کرد، محدوده‌ای به وسعت بیش از هفت هکتار را یافت که تپه‌های رنگارنگ آن شباهت بی‌نظیری به سیاره مریخ داشت. این منظره بی‌نظیر در دامغان شبیه عکس‌هایی است که مریخ‌نوردان با خود آورده‌اند؛ بنابراین شبیه‌سازی مأموریت فضایی در تپه‌های مریخی می‌تواند فرصتی بی‌نظیر برای رونق گردشگری و اقتصاد این منطقه باشد.

دکتر مرتضی براری، رئیس سازمان فضایی ایران در این باره می‌گوید: تپه‌های مریخی دامغان به‌عنوان شبیه‌ترین نقطه روی زمین به مریخ در سازمان هوافضایی آمریکا (ناسا) ثبت شده است.

مهم‌ترین مزیت ثبت این منطقه در ناسا، سرمایه‌گذاری برای ایجاد پارک گردشگری فضایی برای جذب گردشگران خارجی و رونق گردشگری است.

این یکی از چهار نمونه مناسب برای ایجاد پارک گردشگری فضایی در ایران است که توسط سازمان فضایی ایران شناسایی و معرفی شده است. این سازمان پیش‌تر اعلام کرده بود که پارک گردشگری فضایی در مناطق کویری کاشان، دامغان، قشم و کرمان برای جذب توریست ایجاد خواهد شد. شب‌های پرستاره این مناطق می‌تواند موجب رونق گردشگری نجوم هم باشد و اقتصاد شب این مناطق را نیز رونق بخشد.

نمونه دیگر گندم بریان کرمان است که پوشیده از سنگ‌ها و گدازه‌های بازالتی سیاه‌رنگ آتشفشانی است و همین پوشش سیاه آتشفشانی موجب بالا رفتن شدید گرما در این منطقه می‌شود. این منطقه پست‌ترین منطقه داخلی کشور ایران نیز محسوب می‌شود.

دره ستارگان قشم، نخستین پارک گردشگری نجوم و گردشگری فضاپایه ایران

یکی از عجیب‌ترین مناطق طبیعی که در جنوب ایران قرار دارد دره ستارگان قشم است، دره‌ای شگفت‌انگیز که بخشی از ژئوپارک جزیره قشم است و به‌عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

یکی از دیدنی‌های شبیه به دره ستارگان قشم تنگه چاه کوه است که در آن قرار گرفته است. این دره حدود ۱۰۰ متر عمق دارد و دلیل نامگذاری آن احتمالاً وجود چاه‌های آبی بوده که درون آن وجود دارند. این تنگه محلی برای ذخیره طبیعی آب شیرین باران بوده است که در این منطقه کویری از ارزش بالایی نیز برخوردار است.

شکل عجیب سنگ‌های این دره، مربوط به دوران زمان‌شناسی سنوزوئیک است و قدمت آن به دو میلیون سال پیش برمی‌گردد. این دره به‌عنوان بخشی از ژئوپارک جزیره قشم که تنها ژئوپارک خاورمیانه است، در یونسکو به ثبت رسیده است.

گفته می‌شود جنس اغلب صخره‌ها در دره ستارگان قشم از ماسه‌سنگ و سیمان آهکی است؛ همین امر باعث شده تا فرسایش آن‌ها بر اساس عوامل طبیعی به‌راحتی اتفاق بیفتد. این اشکال دیدنی طی صد‌ها هزار سال در اثر واکنش‌های فرسایشی زمین تحت تأثیر تندبادها، رگبار‌ها و باران‌های فصلی پدید آمده‌اند. افسانه‌هایی در بین بومیان وجود دارد که دلیل شکل‌گیری این اشکال را برخورد شهاب‌سنگ با زمین در گذشته می‌دانند. آن‌ها معتقدند برخورد شهاب‌سنگ باعث جابه‌جایی خاک شده است و پس از خشک شدن، خاک‌های جابه‌جاشده به شکل امروزی‌شان درآمده‌اند.

همین زیبایی‌های خدادادی و پررمزوراز این شرایط را برای منطقه آزاد قشم به وجود آورده تا بتواند از این موهبت برای توسعه اقتصاد جامعه محلی بهره ببرد و با ایجاد پارک فضاپایه در این محل حضور بیش‌ازپیش گردشگران را در این منطقه رقم بزند.

روز شنبه ۲۰ مهرماه تفاهم‌نامه همکاری میان سازمان منطقه آزاد قشم و سازمان فضایی ایران باهدف ایجاد طرح منطقه گردشگری فضایی (پارک موضوعی فضاپایه) در جزیره قشم امضا شد.

این پارک که قرار است با همکاری منطقه آزاد قشم و سازمان فضایی ایران با هدف استفاده از ظرفیت‌های طبیعی موجود در دره ستارگان و آسمان جزیره قشم در هنگام شب ساخته شود، یکی از مهم‌ترین اقدامات در زمینه گردشگری ایران محسوب می‌شود و امید است با این اقدام بتوان موجبات حضور گردشگران داخلی و بین‌المللی، دانشمندان علم نجوم و فضا و علاقه‌مندان به این حوزه را فراهم آورد.