چقدر از جیب هر ایرانی برای فرار مالیاتی خرج می‌شود؟

رویداد۲۴ هر بار که صحبت از بودجه می‌شود، مسئله فرار مالیاتی به میان می‌آید. آن هم به عنوان بخشی که می‌تواند احیاکننده بودجه باشد. رقم‌ها مختلف است، اما آنچه که اخیرا از آن صحبت شده، رقمی در حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار میلیارد تومان است و در نهایت کسری بودجه دولت را تشدید می‌کند، به طوری که پیش از این نیز عنوان شده بود که کسری بودجه نیمه دوم سال جاری، بی‌سابقه خواهد بود.

همین مساله اهمیت جلوگیری از فرار مالیاتی را بیشتر می‌کند. سیدکامل تقوی نژاد رئیس سازمان مالیاتی در سال ۹۵ صحبت از رقمی در حدود ۱۳ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان کرده بود. یک سال بعد و در سال ۹۶، او بار دیگر صحبت از رقم فرار مالیاتی کرد و آن را در همان حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان دانست.


با توجه به اتکای درآمد‌های کشور به نفت و کاهش صادرات، آن چیزی که بیشتر از قبل خود را نشان می‌دهد، مسئله احیای درآمد‌های مالیاتی است. چیزی که آمار و ارقام نشان می‌دهد، از دست رفتن ۳۰ هزار میلیارد تومان در سال است.

با توجه به جمعیت ۸۲ میلیون نفری، اگر قرار باشد این رقم را برای هر ایرانی محاسبه کنیم، به عدد حدودی ۳۶۵ هزار تومان می‌رسیم، یعنی می‌توان اینطور گفت که به ازای هر سالی که از فرار مالیاتی جلوگیری نمی‌شود، نزدیک به ۳۶۵ هزار تومان از جیب هر ایرانی خرج می‌شود.

یکی از بخش‌هایی که فرار مالیاتی در آن به وفور دیده می‌شود بخش درمان و در دریافت ویزیت پزشکان است که بیشتر از سایر بخش‌ها سروصدا به پا کرده است. آنطور که آمار نشان می‌دهد، بر اساس آمار‌های رسمی ۴٠ درصد اقتصاد ایران مالیات می‌دهند، ۴٠ درصد از پرداخت مالیات معافند و ٢٠‌درصد هم از زیر بار مالیات شانه خالی می‌کنند و مالیات نمی‌دهند. به عبارتی تنها ۴٠‌درصد اقتصاد ایران مالیات می‌دهد و ۶٠‌درصد دیگر یا هنوز در تور مالیاتی نیستند یا به دلایل متعدد معاف شده‌اند.


در همین حال، آنطور که محمدرضا نوری، رئیس امور مالیاتی شهر و استان تهران عنوان کرده، از میان حدود ۲۰ هزار پرونده پزشکان در تهران، تنها ۱۱ هزار نفر برای عملکرد سال ۱۳۹۶ اظهارنامه ارائه کردند که میانگین مالیات اعلامی از سوی پزشکان برای هر نفر ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان بود، اما با توجه به رسیدگی‌های انجام شده برای عملکرد سال ۱۳۹۵ که تقریباً به همین میزان مالیات ابراز شده بود، بر اساس آمار و اطلاعات سامانه‌های طرح جامع مالیاتی، این میانگین برای هر نفر حدود ۱۴ میلیون تومان توسط سازمان تعیین و تشخیص داده شده است.

با این حال، مساله نبود کارتخوان در مطب پزشکان خود به عاملی برای این فرار مالیاتی تبدیل شده است. آنطور که نوری گفته بود، «میانگین مالیات اعلام شده توسط پزشکان با درآمد بالا حدود ۱۷ میلیون تومان برای هر نفر بود؛ در حالی که مالیات واقعی آن‌ها بالغ بر ۷۶ میلیون تومان تعیین و تشخیص داده شده است.» این مساله، تنها بخشی از فرار‌های مالیاتی را نشان می‌دهد. چیزی که پیش از این عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز به آن اشاره و عنوان کرده بود که «آیا هر پزشک ماهیانه ۲.۵ میلیون تومان درآمد دارد؟»

هرچند که به گفته او، پرونده‌های پزشکانی که از دستگاه کارت‌خوان استفاده نمی‌کنند نیز به‌صورت ویژه مورد رسیدگی قرار می‌گیرند. با این حال، هنوز هم ۳۰ هزار میلیارد تومان از این فرار‌های مالیاتی شناسایی نشده؛ فرار‌هایی که مسئله پزشکان، تنها یکی از آن‌ها است.

آماری که در ابتدای سال جاری مطرح شد، نشان می‌داد که ۸۰ درصد پزشکان از مالیات فرار می‌کنند. سیاوش غیبی‌پور نماینده شورای حل اختلاف مالیاتی سازمان امور مالیاتی تهران در آن زمان گفته بود که طبق آمار‌های رسمی سرجمع مالیات شغلی که این گروه در سال گذشته پرداخت کرده‌اند ۱۵۰ میلیارد تومان بوده در حالی که درآمد واقعی این تعداد پزشک ۷۰۰ میلیارد تومان بوده است.