ایران چگونه می‌تواند سهم خود از گردشگری جهان را افزایش دهد؟

رویداد۲۴ وزارت میراث فرهنگی و گردشگری بالاخره تشکیل شد و مونسان به عنوان اولین وزیر رای اعتماد گرفت؛ اما آیا با تشکیل این وزارتخانه می‌توان به توسعه صنعت توریسم امیدوار بود؟ بی تردید درباره پتانسیل‌ها و امکانات گردشگری در کشور سال‌هاست بحث‌های فراوانی شده است، اما در عمل تحول چشمگیری در این صنعت پر سود دیده نشده است.

 

تبدیل سازمان به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری هر چند می‌تواند یک امکان برای تغییر مسیر صنعت توریسم در کشور باشد، اما با نگاهی واقع بینانه باید گفت که گردشگری در ایران موانعی دارد که شاید برای رفع آن نه فقط وزارت میراث فرهنگی و گردشگری که کل نهاد‌ها و دستگاه‌های حاکمیتی این موضوع را دغدغه خود بدانند. به طور قطع طی چند دهه گذشته به قدر کفایت از مزیت‌های گردشگری در کشور و درآمد‌های ارزی ناشی از توسعه توریسم صحبت شده است، اما اگر روند جهت گیری همه دستگاه‌ها بدون هیچ تغییر و انعطافی مانند گذشته باشد گردشگری در کشور رونق نخواهد یافت.

کشور‌هایی که از هیچ، گردشگر ساخته اند

بسیاری از کشور‌ها بدون آنکه جاذبه تاریخی داشته باشند توانستند با تبلیغات و حتی تاریخ سازی به جذب توریست اقدام کنند، اما کشور ما با بیشترین جاذبه طبیعی و تاریخی، در این زمینه اقدام موثری انجام نداده است. بی تردید یکی از دلایل رشد اقتصادی کشوری مانند ترکیه و مالزی توسعه صنعت توریسم در آن بود. اما آیا ترکیه جاذبه‌های بیشتری نسبت به ایران دارد؟ این کشور‌ها که ماهیت دینی آن‌ها نیز به کشور ما نزدیک است توانستند سالانه میلیون‌ها گردشگر از سراسر جهان جذب کنند، اما چرا ما نتوانستیم این کار را انجام دهیم؟ حتی آداب و رسوم ایرانی می‌تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری برای همه جهان مطرح شود. جشنی مانند چهارشنبه سوری می‌تواند با تدبیر در برگزاری، به یک جاذبه مهم و با امضای ایران در یک زمان مشخص همه ساله تعداد زیادی گردشگر را به ایران بکشاند و نگاه‌ها را به سمت ایران متوجه کند، اما با نگاه تنگ این ظرفیت از دست می‌رود و کارکرد معکوس به خود می‌گیرد، از این دست جشنواره‌ها در ایران در فرهنگ‌های گوناگون بسیار وجود دارد که نیازمند سازماندهی و توجه و نگاه اقتصادی است.

موانعی که باید برداشته شود

ناگفته پیداست که ما در بخش زیر ساخت‌ها دچار مشکلات عدیده‌ای هستیم. شبکه حمل و نقل هوایی، توان و درایت لازم علی رغم مزایای ایران در این صنعت را در جابجایی مسافر و تبدیل ایران به یک هاب منطقه‌ای را ندارد، بخش اعظم ظرفیت‌های شبکه‌های پرواز داخلی مورد استفاده قرار نگرفته است و مشکلات عدیده دیگر، با این حال قرار گرفتن هاب‌های بزرگ منطقه‌ای مانند دبی، استانبول و دوحه ایران را به ارزانترین و پرترددترین هاب‌های هوایی جهان متصل کرده است ولیکن عدم برنامه ریزی صحیح در بخش پرواز‌های داخلی و سیاست‌های نادرست در این حوزه مانع به‌کارگیری آن در خدمت گردشگری کشور شده است.

مشکل هتلینگ نیز از دیگر ضعف‌های کشور است، چه بسیار شهر‌هایی که از داشتن هتل‌های با کمترین امکانات محروم هستند و شهر‌های بزرگی مانند اصفهان و شیراز با کمبود اتاق در فصول پر تردد روبه رو می‌شوند.

از این مشکلات بزرگ که عبور کنیم می‌بینیم که بیشتر مراکزی که بالقوه توان جذب توریست را دارند از داشتن حتی یک سرویس بهداشتی استاندارد محروم هستند. قطعا برای جذب گردشگر لازم است مشکلات ساختاری و زیر ساختی مرتفع شود.

مشکل دیگر ما تبلیغات ضعیف و نادرست است. در جهانی که تبلیغات با شیوه‌های گوناگون حرف اول را در بازاریابی می‌زند ما همچنان در خواب خرگوشی بسر می‌بریم. کشور‌هایی نظیر آذربایجان، ازبکستان و حتی روآندا در سطح پربیننده‌ترین شبکه‌های تلوزیونی، تیم‌های مطرح باشگاهی فوتبال و شیوه‌های مرسوم دیگر اقدام به شناساندن کشور خود می‌کنند.

از طرف دیگر می‌توان با استناد به مبانی شرعی برخی سختگیری‌های فرهنگی را در قبال گردشگران خارجی البته به گونه‌ای که به فرهنگ عمومی جامعه لطمه وارد نکند؛ کاسته شود.

سهم نیم درصدی ایران

پتانسیل‌های گردشگری ایران در حالی است که روز دوشنبه رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در نشست صبحانه کاری با علی اصغر مونسان وزیر پیشنهادی دیروز و وزیر قطعی امروز وزارت میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کرد: سهم گردشگری در تجارت کل دنیا حدود هفت درصد برآورد شده که این سهم در ایران کمتر از نیم درصد است. غلامحسین شافعی افزود: امروزه صنعت گردشگری از نظر درآمد و اشتغال با صنعت نفت و خودروسازی در کشور مقایسه می‌شود؛ در واقع این صنعت در رده بالا از نظر اهمیت اقتصادی معرفی می‌شود و از سوی دیگر ارزش افزوده گردشگری برای کشور قابل مقایسه با هیچ یک از بخش‌های دیگر نیست و ارزش افزوده آن بسیار بالاست.

شافعی خاطرنشان کرد: یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون نفر در دنیا در صنعت گردشگری فعالیت دارند و یک هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار نیز درآمد سالانه این صنعت برآورد می‌شود که باز هم سهم ایران در آن بسیار اندک است.

به اعتقاد وی تغییرات ارزی سبب شده تا ایران به یکی از ارزان‌ترین کشور‌ها برای گردشگری خارجی محسوب شود و این موقعیت ویژه‌ای برای توسعه صنعت گردشگری ایران فراهم کرده است.

رئیس اتاق ایران ضمن تاکید بر اینکه از آثار اجتماعی و فرهنگی گردشگری نباید چشم پوشید، افزود: صنعت گردشگری در تصویرسازی درست ایران و انتقال آن به کشور‌های خارجی می‌تواند موثرترین بخش فعالیت‌های کشور باشد.

وی با اشاره به لزوم تقویت حضور بخش خصوصی در صنعت گردشگری اظهار داشت: مردمی بودن صنعت گردشگری بیشتر از سایر بخش هاست و در تدوین سیاست‌های کلان انتظار می‌رود بخش خصوصی حضور داشته باشد و مشاوره دهد. همچنین ایجاد تسهیلات ویژه و حمایت لازم در توسعه صنعت گردشگری مساله مهمی است که اقدامات خوبی هم در این زمینه تاکنون انجام شده است.

یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون نفر در دنیا در صنعت گردشگری فعالیت دارند و یکهزار و ۵۰۰ میلیارد دلار نیز درآمد سالانه این صنعت برآورد می‌شود که باز هم سهم ایران در آن بسیار اندک است.