بحران رهبری در اعتراضات عراق/ موضع ایران و آمریکا در برابر تحولات بغداد چیست؟

 

رویداد۲۴  تحلیل بسیاری از رسانه‌ها نشان می‌دهد، با استعفای عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق، این کشور با چاه عمیقی از بحران‌ها روبه رو شده است.

 

اعلام استعفای عبدالمهدی چند ساعت بعد از انتشار بیانیه آیت الله سیستانی در حمایت از اعتراضات و درخواست او برای اعمال برخی تغییرات در مدیریت دولت عراق منتشر شد. روز پنجشنبه مقتدی صدر رهبر گروهی از شیعیان عراق که بلوک اکثریت مجلس این کشور یعنی سائرون را در دست دارد، خواستار استعفای کل اعضای دولت شد و گفت اگر چنین کاری انجام نشود «شروع پایان عراق» خواهد بود.

 

در هفته‌های گذشته خشونت در عراق به شدت افزایش یافته و تنها طی یک هفته ۶۰ تن کشته شدند. از ابتدای اعتراضات مردم عراق علیه فساد و فقر؛ ۴۰۰ تن کشته شده اند. معترضان تقاضا‌های متکثری از استعفای دولت گرفته تا انجام تغییرات سیاسی در حاکمیت و کاهش نفوذ ایران را مطرح کرده اند. هفته گذشته شاهد در آتش سوختن ساختمان کنسولگری ایران در نجف توسط بخشی از تظاهرکنندگان عراقی بودیم که می‌گویند از نفود ایران بر دولتمردان عراقی خشمگینند.

 

به گزارش رویداد۲۴ در حال حاضر نوعی سردرگمی در عراق درباره پروسه قانونی پس از استعفای نخست وزیر حاکم است. فارغ از اینکه این استعفا باید رسما خطاب به رییس جمهور نوشته شود یا مجلس، دولت عادل عبدالمهدی باید تا زمانی که نخست وزیر جدید انتخاب شود به کارش ادامه دهد.

الجزیره بحران عراق را در نفوذ دو کشور خارجی بر این کشور جستجو کرده و نوشته ایران و آمریکا دو مهره مهم در تعیین سرنوشت عراق هستند. الجزیره معتقد است نفوذ ایران در عراق روشن است اما موضع واشنگتن در قبال این حوادث کمی مبهم است. بر اساس گزارش این رسانه قطری، تحولات عراق در حالی رخ داده که آمریکا خود را آماده خروج از خاورمیانه کرده بود.

---

بیشتر بخوانید: اعتراضات خونین در سرزمین هزار یکشب/ معترضان عراق چه می‌خواهند؟

---

 

از زمان آغاز تظاهرات علیه دولت عراق و درخواست استعفای عبدالمهدی، ایران با این استعفا مخالف بود. برخی رسانه‌ها مدعی‌اند که استعفای عبدالمهدی به معنای از دست رفتن جایگاه ایران در عراق است.

 

دیگر نیرو‌های عراق از جمله بلوک‌های سیاسی پارلمان، آیت الله سیستانی و اقلیم کردستان همگی خواستار حفظ قدرت توسط عبدالمهدی به دلیل عدم وجود یک قدرت آلترناتیو در کشور بودند.

 

اقلیم کردستان به طور خاص عادل عبدالمهدی را یکی از شرکای خود در مذاکره با دولت می‌دانست که به ۵ سال اختلاف اربیل و بغداد بر سر تخصیص بودجه و فروش نفت کردستان پایان داده بود؛ اختلافی که در دوران دو نخست وزیر قبلی عراق تشدید شده بود اما افزایش خشونت‌ها و درگیری‌ها با تظاهرکنندگان عراقی در هفته اخیر همه محاسبات سیاسی در بغداد را تغییر داد.

 

حیدر سعید پژوهشگر عراقی در مرکز مطالعات عرب به الجزیره گفته سرکوب تظاهرات در عراق توسط نیرو‌های امنیتی این پیام را به نیرو‌های سیاسی عراقی مخابره کرد که عبدالمهدی باید بماند و همین مساله منجر به دخالت آیت الله سیستانی شد. یک منبع آگاه در احزاب کلیدی پارلمان عراق به الجزیره گفته فرآیند انتخاب نخست وزیر بعدی به سرعت بعد از بیانیه سیستانی آغاز شد.

 

در حالی که معترضان در بغداد و دیگر شهر‌های کلیدی عراق استعفای المهدی را جشن گرفتند، تحولات عراق نشان می‌دهد این کشور با یک بحران سیاسی عظیم روبروست. الجزیره به نقل از منابع خبری مدعی شده نخست وزیر عراق قادر نبود درباره موضوعات داخلی و خارجی تصمیم گیری کند و دستور‌ها توسط افرادی مرتبط با ایران در دفتر او گرفته می‌شد. بر اساس ادعای این منابع، ابوجهاد هاشمی رییس دفتر نخست وزیر عراق و ابومنتظر حسینی رییس دفتر وزارت دفاع هر دو از نیرو‌های الحشد الشعبی نزدیک به ایران بودند.

 

بسیار رسانه‌ها در ماه‌های اخیر مدعی شدند که ایران در تحولات عراق تاثیرگذار است؛ برخی رسانه‌ها از وجود تک تیرانداز‌هایی با نقاب در خیابان‌های بغداد حرف می‌زدند که به گروه‌های نزدیک به ایران تعلق داشتند و در یک مورد از وجود پاسپورت ایرانی در یک اتومبیل حامل نیرو‌های امنیتی سرکوبگر عراقی خبر دادند. زمانی که این ادعا مطرح شد، هیچ سندی به دست نیامد که آن عکس در کجا گرفته شده و چه ارتباطی با ایران دارد.

 

سفر غیر منتظره قاسم سلیمانی به بغداد در اوایل اکتبر نیز مطرح شد. برخی رسانه‌های عربی و غربی مدعی دسترسی به محتوای دیدار سلیمانی با مقامات ارشد امنیتی عراق بودند و مدعی شدند سلیمانی در این جلسه گفته ما بلدیم چطور تظاهرات‌ها را سرکوب کنیم.

 

الجزیره درگزارشی مدعی شده مقامات خارجی و عراقی در گفتگو با این رسانه در ماه گذشته گفته‌اند که ایران و متحدانش در دولت و نظامیان محلی دستور مقابله با اعتراضات را صادر کرده‌اند.

 

در این گزارش که منبع آن نامشخص است، آمده که مقامات عراقی گفته‌اند که افسران پلیس از سرکوب معترضان سر باز زده‌اند و در برخی موارد اطلاعات مربوط به عملیات‌های نظامی علیه معترضان را به بیرون درز داده‌اند.

 

این رسانه عربی نوشته سرویس مبارزه با تروریسم از اجرای دستورهای نیرو‌های امنیتی در خیابان‌های بغداد سر باز زده است. در اواخر سپتامبر دستوری از دفتر عادل عبدالمهدی صادر شده که گفته شده عبدالوهاب السعدی فرمانده سرویس مبارزه با تروریسم را حذف کنند.

۲۵ نوامبر نشریه اینترنتی المانیتور در گزارشی مدعی شده بود فلاح الفیاض مشاور امنیت ملی نخست وزیر عراق روز ۲۱ نوامبر به تهران سفر کرده و با مقامات ایران دیدار کرده است. المانیتور در خبری عجیب نوشته در این دیدارها که هادی العامری رییس سازمان بدر عراق نیز حضور داشته‌، تصمیم بر آن شده که با اعتراضات برخورد شود. الجزیره هم در گزارشی مدعی شده تهران به مقتدی صدر هم فشار آورده است و به همین دلیل مقتدی صدر خود را رهبر جنبش عراقی‌ها معرفی کرده است.

 

ترامپ در ظاهر توجه زیادی به اعتراضات در عراق نشان نداده است. اول نوامبر بعد از یک ماه سکوت، وزارت خارجه آمریکا بیانیه کوتاهی صادر کرد و اعلام کرد عراق باید به خواسته‌های قانونی مردمش گوش دهد و خواستار اجتناب از خشونت از سوی هر دو طرف شد.

 

ترامپ نیز در توییتر خود تصویر به آتش کشیدن کنسولگری ایران در کربلا و حمله معترضان به ساختمان کنسولگری را منتشر کرد. هرچند کاخ سفید خود را در ظاهر بی‌توجه به تحولات عراق نشان داده، اما مشخص بود که در پشت پرده در حال نقش آفرینی در عراق است و در اقدامات علنی نیز، در بیانیه‌ای خواستار برگزاری یک انتخابات پیش از موعد شد.

۲۳ نوامبر مایک پنس معاون اول ترامپ سفیر غیرمنتظره‌ای به عراق داشت، اما بدون سفر به بغداد، ابتدا به اربیل رفت و در آنجا با بارزانی رییس جمهور اقلیم کردستان دیدار کرد. این اقدام مایک پنس در رسانه‌ها به خشم دولت ترامپ از مقامات بغداد تفسیر شد. درست بعد از سفر مایک پنس به عراق بود که کنسولگری ایران در نجف به آتش کشیده شد.

 

در پی اعلام استعفای عادل عبدالمهدی، وزارت خارجه آمریکا در بیانیه کوتاهی از درخواست‌های مردم عراق از دولت حمایت کرد و عملا از کنار گذاشته شدن عبدالمهدی اعلام رضایت کرد.