بحران ویروس کرونا و فرصت دیپلماسی بین ایران و آمریکا

رویداد۲۴ فارین پالیسی نوشت: اگر تصمیم گیران در ایران فکر می‌کردند که اوضاع نمی‌تواند از این بدتر شود، سخت در اشتباه بوده‌اند. اکنون ایران با سه بحران همزمان روبرو است: یکی وضعیت اضطراری بهداشت عمومی که ساعت به ساعت بدتر می‌شود، دوم تنش‌ها با آمریکا که در چند روز گذشته بار دیگر افزایش یافته و در نهایت اوضاع اقتصادی.

در ادامه این مطلب آمده است: به نظر می‌رسد هم ایران و هم آمریکا برای پرهیز از درگیری بیشتر اتفاق نظر دارند. با این حال طی چند هفته اخیر دوباره وقایع تازه‌ای از جمله حملات راکتی به سفارت آمریکا در منطقه سبز بغداد و پایگاه نیرو‌های آمریکایی تنش‌ها را بالا برده است. حملات موشکی ۱۱ مارس به پایگاه آمریکایی التاجی منجر به کشته شدن سه عضو ائتلاف تحت رهبری آمریکا، از جمله دو آمریکایی و یک بریتانیایی شد.

مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا پس از این حمله گفت که گروه‌های شبه نظامی شیعه مورد حمایت ایران مسئول انجام آن هستند. وزیر امور خارجه مایک پومپئو نیز هشدار داد که افراد مسئول باید پاسخگو باشند. یک روز بعد، آمریکا علیه یک گروه شبه‌نظامی تحت حمایت ایران در عراق وارد عمل شد و تنها چند روز بعد پایگاه التاجی دوباره مورد هدف قرار گرفت.

این درحالیست که با شیوع دراماتیک کووید ۱۹ در ایران مواجه هستیم، کشوری که اکنون از لحاظ تعداد موارد ابتلا و کشته شده جایگاه سوم را در جهان دارد. دولت ایران گفته تحریم‌های آمریکای مانعی بر سر مبارزه با ویروس کرونا است.

در همین حال، تأثیر بیماری به سرعت در حال گسترش و سقوط قیمت نفت احتمالاً چالش‌های بی سابقه‌ای را برای اقتصادی به وجود می‌آورد که قبلاً با سوء مدیریت دولتی و تحریم‌های آمریکا به مرز بحران رسیده است.

یکی از مقامات ایرانی ۱۸ درصد افت تجارت را در نتیجه این همه گیری برآورد کرده است، این میزان برآورد تازه پیش از آن بود که عراق، شریک اصلی تجارت منطقه‌ای تهران مرز‌های خودش را کامل با این کشور ببندد. با وجود آنکه ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا قادر به فروش نفت چندانی نیست و تقریبا جز چین مشتری دیگری ندارد، اما به هر حال رسیدن قیمت نفت به زیر ۳۰ دلار می‌تواند لطمات بسیاری به اقتصاد کشور وارد کند. ترکیبی از کاهش تجارت منطقه‌ای، کاهش درآمد نفتی باقی مانده و تأثیر ویروس کرونا در تجارت داخلی می‌تواند فاجعه بار باشد.

اما این بدان معنا نیست که تهران در برابر فشار آمریکا تسلیم خواهد شد. در واقع، از ماه مه سال ۲۰۱۹، هنگامی که دولت ایران تصمیم گرفت تا در پاسخ به تحریم‌های آمریکا دست به کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش همزمان با یک سری اقدامات منطقه‌ای بزند، برخی در ایران معتقدند که همچنان باید به این رویکرد ادامه دهند.

در حال حاضر کرونا می‌تواند فرصتی برای همکاری میان دو کشور به وجود بیاورد، اگرچه که اظهارات دو طرف نشان از عدم تصمیم برای چنین کاری می‌دهد. هم واشنگتن و هم تهران ایده‌هایی دارند که اگر به آن‌ها عمل شود می‌تواند چرخه فعلی را بشکنند. پومپئو از دولت ایران خواسته که ده‌ها نفر از محکومان امنیتی دو تابعیتی را به دلیل پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا از زندان آزاد کند.

در مقابل، ایران از صندوق بین المللی پول خواسته بودجه اضطراری و لیست قابل توجهی از تجهیزات اساسی اعم از دستکش و ماسک گرفته تا دستگاه‌های تنفس قابل حمل و اشعه تصویربرداری را در اختیار این کشور قرار دهد. اگر دولت ترامپ تصمیمی به برآورده کردن نیاز‌های ایران بگیرد و در صندوق بین‌المللی پول هم به نفع این کشور رای دهد، می‌تواند دامان خود را از این گفته که تحریم‌هایش غیر انسانی است مبرا کند.

---

منطقی‌ترین و بهترین تصمیم شاید در حال حاضر این باشد که دو طرف از خود انعطاف نشان دهند، یعنی تهران تصمیم به آزادکردن زندانیان دو تابعیتی بگیرد و در مقابل آمریکا نیز پول و اقلام مورد نیاز ایران را در اختیار این کشور بگذارد.

در مرحله دوم، دولت آمریکا می‌تواند موافقت کند که صندوق بین المللی پول به ایران وام دهد و در سوی مقابل تهران نیز متحدان خود در عراق را از انجام حملات بیشتر علیه نیرو‌های آمریکایی باز دارد. این مرحله همچنین می‌تواند مقدمه‌ای برای تبادل بیشتر زندانیان بین دو طرف نظیر آنچه پیشتر اتفاق افتاد هم باشد، بدون شک چنین توافی یک معامله برد-برد برای دو طرف خواهد بود.

از سال ۲۰۱۸، هنگامی که دولت ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد، واشنگتن و تهران در یک دوره پرتنش قرار گرفته‌اند و مطالبات غیر واقعی آمریکا مانع از انعطاف نشان دادن ایران شده است. اگر دو طرف از موقعیت‌های به وجود آمده برای به کار گرفتن دیپلماسی بهره نبرند بدون شک تنش‌ها می‌تواند دوباره تکرار شده و رنگ و بوی جدی‌تری به خود بگیرند.