فیلم شکنجه معتادان شیرازی نشانه شکست درمان اجباری اعتیاد بود/ دیوار مراکز ترک اعتیاد را بردارید

رویداد۲۴ شادی مکی: روز جمعه ۱۰ دی ماه فیلمی از یک کمپ ترک اعتیاد در شیراز منتشر شد که نشان می‌داد کارکنان این مرکز با شلنگ بیماران دارای اعتیاد را مورد ضرب و جرح قرار داده و حتی یکی از آن‌ها را در هوای سرد داخل استخر یخ‌زده می‌اندازند. صدای ضجه این افراد به شدت متاثرکننده بود و بازتاب گسترده‌ای داشت. انتشار این فیلم البته واکنش کاربران فضای مجازی را هم برانگیخت.

یکی از کاربران در حساب توئیتری خود نوشت: «متاسفانه مراکزی که مجوز ترک اجباری دارند به خاطر جذب معتادان مهجوری که از شهرداری و بهزیستی فله‌ای می‌گیرند به خودشان اجازه هر نوع برخوردی را می‌دهند.» کاربر دیگری هم می‌نویسد: «دیگر جرات نمی‌کنی معتادان را بفرستی ترک اعتیاد، گوانتانامو است یا کمپ ترک اعتیاد؟»

مهسا هم نوشت: «زمانی که پزشک یک روستا بودم یک بار رفتم بازدید از کمپ ترک اعتیاد، وضعیت اصلا مناسب نبود، تغذیه مناسب نداشتند، یخچالشان تقریبا خالی بود، هیچ روش اصولی و علمی برای ترک وجود نداشت اصلا شرایط را باور نمی‌کردم.»

سرانجام روز شنبه اداره بهزیستی استان فارس در واکنش به انتشار فیلم شکنجه افراد دارای اعتیاد، عنوان کرد: جلسه اضطراری برای رسیدگی به این موضوع تشکیل و تخلیه، پلمب و بازداشت متهمان با دستور مقام قضایی و انتقال فوری بیماران مرکز متخلف به سایر مراکز اقامتی میان مدت در دستور کار قرار گرفته است.

اگر چه انتشار این فیلم منجر به پلمپ مرکز مذکور شد، اما این هشدار را می‌دهد که همچنان کمپ‌هایی در کشور وجود دارند که با افراد دارای اعتیاد با خشونت و به صورت غیراصولی برخورد می‌کنند. کمپ‌هایی که نه کسی از وجود آنان باخبر است و نه هیچیک از افراد بستری در این مراکز جرات دارند که درباره این رفتار‌ها سخن بگویند.

بیشتر بخوانید: کمپ ترک اعتیاد متخلف در استان فارس پلمپ شد

تفکر اشتباه درباره درمان پرهیزمدار

عباس دیلمی زاده مدیرعامل جمعیت خیریه تولد دوباره با اشاره به فیلم شکنجه معتادان در کمپ شیراز به رویداد۲۴ می‌گوید: یک نکته در این فیلم کاملا مشخص است اینکه زمان انجام این اقدامات شب یا غروب است و معمولا در این ساعت مدیر یا مسئول فنی مرکز حضور ندارد و در این ساعت افرادی مراکز را اداره می‌کنند که بهبود یافته از اعتیاد هستند و این افراد اقدام کرده و فیلمبرداری هم کرده‌اند که این مساله هم نشان می‌دهد مدیر مرکز در کمپ حضور نداشته است. البته این مساله از مسئولیت مدیر کم نمی‌کند، زیرا باید روزانه با بیماران در ارتباط باشد و اگر گزارشی دریافت می‌کند که در ساعت عدم حضورش سایر کارکنان مرتکب خشونت شده‌اند باید با آن به شدت برخورد کند.

مدیرعامل جمعیت تولد دوباره می‌گوید: اگر می‌خواهیم از بروز چنین اتفاقاتی پیشگیری کرده و وضعیت را بهبود ببخشیم، باید به این نظرات کارشناسی توجه کنیم و سیستم اجباری نگهداری از معتادان را از سیستم اقامتی درمانی جدا کنیم. همچنین باید درمان‌های اقامتی را از نظر کیفی، میزان کار و میزان تعرفه ارتفا دهیم چرا که نمی‌شود این موارد با یکدیگر متوازن نباشد. اگر بخواهیم یک مرکز اقامتی را ارتقا دهیم باید تعداد کادر درمان را افزایش دهیم و این موضوع با رویکرد سیستم تعرفه‌گذاری ما که می‌خواهد با کمترین قیمت ممکن تعرفه‌گذاری کند در تضاد است.

دیلمی زاده می‌گوید: آنچه در رسانه‌ها و گروه‌های مرجع داخلی در سطح جامعه منتشر می‌شود آن است که بیماران اعتیاد باید در یک مدت کوتاه به بهبودی و پاکی یا همان پرهیز از مصرف مواد مخدر و روان‌گردان برسند. این پیامی که در جامعه در حال انتشار است باعث شده که روز به روز تقاضا برای این تفکر که ظرف مدت ۲۰ روز یا یک ماه یک معتاد به پرهیز برسد یا به طور کامل مواد را کنار گذاشته و به پرهیز برسد افزایش بیابد. در نتیجه تقاضا برای راه‌اندازی چنین مراکزی نیز افزایش می‌یابد.

وی ادامه می‌دهد: این تقاضا در حالی در جامعه افزایش یافته که به هیچ‌عنوان نمی‌توان گفت درمان اعتیاد در کوتاه مدت رخ داده و رساند فرد معتاد به پرهیز حداقل یک سال کار می‌برد. دوم آنکه بسیاری از افراد در شرایطی قرار دارند که نباید به درمان‌های پرهیزمدار ارجاع شوند. در حالیکه تمامی خانواده‌ها علاقه‌دارند عزیزانشان اینگونه درمان شوند.

مدیرعامل جمعیت خیریه تولد دوباره با بیان اینکه در حال حاضر در کشور ما سیستم‌های تعرفه‌گذاری این نگاه را دارند که درمان اقامتی باید ارزان قیمت باشد، اضافه می‌کند: حالا ما یک مرکزی اقامتی مانند همین کمپ ترک اعتیاد شیراز را مثال می‌زنیم. این مرکز اگر قرار باشد یک مرکز درمانی استاندارد با کیفیت مناسب بوده و کیفیت درمان آن بالا باشد باید در طول ۲۴ ساعت کادر درمانی در آن حضور داشته باشد و در سه شیفت متفاوت فعالیت کند. برای چنین کاری باید در هر شیفت حداقل ۵ نفر از کادر درمانی حضور داشته باشند یعنی این مرکز حداقل به ۱۵ نفر کادر درمان نیاز دارد.

وی می‌گوید: اگر عدد ۱۵ را در کف حقوق در نظر گرفته شده در قانون کار ضرب کنیم مشاهده می‌کنیم که ۴۵ میلیون تومان در ماه تنها حقوق کادر درمان را تشکیل می‌دهد گرچه که رقم دستمزد درمانگران خوب از این رقم بسیار بالاتر است. وقتی تعرفه درمانی اینگونه مراکز یک میلیون تومان تنظیم می‌شود، اگر در طول ماه ۴۰ نفر برای درمان وارد مراکز شوند درآمد مرکز ۴۰ میلیون تومان در ماه می‌شود که با این رقم تنها می‌توان هزینه‌های جانبی به جز درمان را پرداخت کرد؛ بنابراین سیستم ارزان تمام کردن خدمات ترک اعتیاد مشکلاتی را ایجاد می‌کند.

دیلمی‌زاده با تاکید براینکه باید تکیلف‌مان را با درمان و نگهداری معتادان مشخص کنیم، توضیح می‌دهد: ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان بهزیستی متولی درمان اجباری معتادان بی‌خانمان بر عهده دارند. این گروه از معتادان وارد مراکز نگهداری می‌شوند که دیوار‌هایی بلند داشته و دور تا دور آن سیم خاردار کشیده شده تا افراد فرار نکنند، اما وقتی از یک مرکز درمان اعتیاد صحبت می‌کنیم به آن معناست که چنین مرکزی نباید دیوار‌های بلند و سیم خاردار داشته باشد. اگر یک مرکز درمان چنین شرایطی را داشت دیگر نمی‌توان آن را یک مرکز درمانی دانست و نباید به آن مجوز درمان داد. زیرا بیمار به اجبار باید در چنین مرکزی بماند. اگر یک مرکز درمان اعتیاد دیوار‌هایی این‌چنینی داشته باشد کارکنان آن به خود اجازه انجام هر رفتاری را می‌دهند، زیرا فرد دارای اعتیاد در آن مرکز محبوس است.

وی اضافه می‌کند: اگر مرکز به جای دیوار بلند، حصار داشته باشد و فرد بتواند آزادانه و داوطلبانه وارد مرکز شده و آزادانه و داوطلبانه از آن خارج شود آن مرکز درمانی مجبور است فرد را راضی به ماندن در مرکز خود بکند وگرنه آن بیمار را از دست می‌دهد و درآمدی نخواهد داشت. در این صورت مرکز درمانی به‌گونه‌ای رفتار می‌کند که باعث رضایت افراد شود.

ببینید: فیلم شکنجه وحشتناک معتادان در کمپ ترک اعتیاد شیراز

این فعال حوزه اعتیاد عنوان می‌کند: مشکلات ما در این حوزه از زمانی افزایش یافته که مراکزی با دیوار‌های بلند و سیم خاردار در سوله‌ها در کشور راه‌اندازی شد و این شرایط همچنان هم ادامه خواهد داشت. بار‌ها اعلام کرده‌ام که با گسترش بی‌رویه این نوع مراکز در کشور نیاز به یک غربالگری فوری در این مراکز داریم. یعنی باید تیمی از افرادی خبره در خصوص این نوع درمان‌ها و افرادی با دانش و متخصص در این حوزه به صورت متمرکز اقدام به غرباگری و طبقه‌بندی مراکز کنند. از نظر باید یک گروه از این مراکز باید تعطیل شوند و بخش دیگری تداوم بیابد.

وی در پاسخ به اینکه بخش بزرگی از افراد دارای اعتیاد را افرادی با توان مالی کم تشکیل می‌دهند و در صورت تعرفه‌های سنگین نمی‌توانند از خدمات مراکز ترک اعتیاد استفاده کنند، عنوان می‌کند: ما تقاضای بسیار زیادی داریم از سوی افرادی که توانایی پرداخت تعرفه‌های بسیار بالا را دارند و خدمات با کیفیت بالا هم می‌خواهند. اما سیستم دولتی ما نتوانسته است این کیفیت و مدل را در کشور گسترش دهد.

دیلمی‌زاده خاطرنشان می‌کند: وقتی کیفیت را بالاتر بدهیم قطعا قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند و قطعا عده‌ای توانایی پرداخت این هزینه‌ها را ندارند؛ لذا باید یارانه‌ای در اختیار سازمان بهزیستی قرار بگیرد تا این سازمان بتواند با رقم‌های بسیار بالا و خوب برای این معتادان بی‌بضاعت فکری کرده و هزینه درمان آن‌ها را پرداخت کند.

وی تصریح می‌کند: ارزان تمام شدن خدمات به تنهایی باعث ایجاد خشونت در مراکز ترک اعتیاد نمی‌شود مراکزی بسیار ارزان قیمت در سطح کشور وجود دارد که با تعرفه‌های بسیار پایین انجام خدمت می‌کنند که این مراکز دیوار بلند ندارند و افراد دارای اعتیاد به صورت داوطلبانه وارد این مراکز شده و به صورت داوطلب هم از آن خارج می‌شوند. وقتی سیستم درمانی ارزان قیمت با همان امکانات و کادر درمانی کم وجود داشته باشد که بیمار را داوطلبانه پذیرش کند بازهم مجبور است انسانی رفتار کند.

توسعه نامتوازن کمپ‌های ترک اعتیاد

مدیرعامل جمعیت تولد دوباره با بیان اینکه ما در حوزه توسعه کمپ‌های ترک اعتیاد با توسعه متوازن مواجه نبوده‌ایم، می‌گوید: طی ۱۰ سال گذشته با گستردگی این مراکز مواجه شدیم در حالیکه به اندازه کافی نیرو‌های متخصصی و آموزش دیده که شایستگی اداره چنین مراکزی را داشته باشند و دارای تایید صلاحیت از نظر توانایی فردی و مسائل روانشناختی باشند در کشور نداشتیم.

وی با تاکید براینکه باید دیوار را از مراکز درمان افراد دارای اعتیاد برداشته و حضور در این مراکز را داوطلبانه کنیم، اظهار می‌کند: همچنین نباید به مراکزی که قرار است تحت عنوان مراکز تبصره ۲ ماده ۱۶ به نگهداری اجباری معتادان بپردازند عنوان مراکز درمانی بدهیم. این مراکز تنها باید نظارتی بوده و یک نظارت قوی از سوی دستگاه‌های انتظامی روی آن‌ها وجود داشته باشد تا مشکلی ایجاد نشود.

دیلمی‌زاده بیان می‌کند: اگر معتادانی که فیلم ضرب و شتم آن‌ها منتشر شد در زندان بود قطعا وضعیت و شرایط بهتری داشت. اینکه زندانی برای این افراد درست کنیم، اما اسم آن را زندان نگذاریم و بگوییم مرکز نگهداری و درمان و در آن چنین اتفاقاتی بیفتد قطعا شرایط برای فرد سخت‌تر می‌شود، زیرا در زندان چنین رفتار‌های خشنی وجود ندارد. مرکز مراقبت‌های پس از خروج از زندان و خدمات با کیفیت بالاتر در زندان‌ها داریم؛ لذا مشاهده می‌کنیم که حق افراد معتادی که در این فیلم بودند ضایع شده است به این دلیل که از یک طرف گفتیم اعتیاد جرم نیست، اما از یک طرف دیگر گفته‌ایم که باید به یک مرکز اجبار ترک اعتیاد بروی. این روش پر از تضاد است.

این فعال حوزه اعتیاد تاکید می‌کند: به نظر من اگر افرادی را که مشمول ماده ۱۶ شده‌اند به جای زندان به مراکز اجباری نمی‌فرستند تنها به دلیل اقتصادی و مالی است، زیرا هزینه نگهداری فرد در زندان به مراتب چندین برابر چنین مراکزی است.

به اعتقادی وی انتشار این فیلم تنها بیانگر آن است که نگهداری اجباری معتادان در حال شکست است و این نمایه‌ای از شکست درمان اجباری است و باید در این خصوص تجدیدنظر صورت بگیرد. حتی اگر این فیلم توطئه‌ای علیه مدیریت مرکز مزبور باشد، اما هستند مراکزی که درآن‌ها رفتار‌های خشونت‌آمیز انجام می‌شود، اما وقتی ناظری برای نظارت وارد مرکز می‌شود افراد بستری در مرکز جرات نمی‌کنند گزارشی از رفتار‌های خشن بروز بدهند، زیرا می‌دانند که تبعات بعد از خروج ناظر از مرکز شدید خواهد بود و مورد تنبیه و آزار قرار می‌گیرند.