ماجرای خزانه خالی دولت چیست؟/ یک اقتصاددان: دولت ماهانه ۲۶ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد!
رویداد۲۴ هما حسینی: خزانه و موجودی آن و تاختن به دولت پیشین بحث داغ این روزهاست و حتی میان خود جناح اصولگرا و خودی تفرقه انداخته است. به تازگی نامه‌ای با امضای حسن روحانی منتشر شده که خطاب به رییس سازمان برنامه گفته بوده خزانه خالی است. صحت و سقم این نامه هنوز مشخص نیست، اما یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با رویداد۲۴ محاسبه می‌کند که کسری بودجه امسال حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود و پولی در خزانه برای پوشش کسری وجود ندارد.
رسانه‌ها و هوادران نزدیک به دولت رئیسی سعی در مثبت نشان دادن عملکرد او دارند، اما واقعیت این است که وضع اقتصاد نه در دولت قبل تعریفی داشت نه در دولت فعلی. اما جناح‌های سیاسی بی‌اعتنا به واقعیت اقتصادی موجود سعی در نبش قبر دارند تا جایی که اسنادی در حال انتشار است که تعجب همه را برانگیخته است؛ از تخلیه خزانه تا دلار ۲۷۰ هزار تومانی.
خبرگزاری تسنیم به تازگی سندی منتشر کرد، حاکی از اینکه حسن روحانی در آخرین روزها از «خزانه خالی کشور» سخن رانده است. خبرگزاری مهر با انتقاد شدید از این خبر از ابراهیم رئیسی و دادستانی خواسته با این نامه‌های «سراسر اشتباه» برخورد کنند.
تسنیم دولت روحانی را متهم کرده که در روز‌های پایانی حضور دولت دوازدهم، هزینه‌های جدیدی از جمله همسان‌سازی حقوق بازنشستگان و همچنین رتبه‌بندی معلمان آن هم در شرایط سخت کسری بودجه شدید به هزینه‌های جاری دولت اضافه شده است که «همگی این شواهد حاکی از تحویل یک «خزانه خالی» به دولت سیزدهم بود، هرچند سند رسمی برای اثبات آن وجود نداشت.»
انتشار چنین خبری از سوی یک خبرگزاری نزدیک به دولت حتی انتقاد تند دیگر خبرگزاری‌های نزدیک به دولت و بعضی از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی و دیپلماسی را به همراه داشت؛ به‌عنوان مثال خبرگزاری مهر نسبت دادن «تخلیه» خزانه کشور به رئیس‌جمهوری پیشین حسن روحانی را به شدت مورد انتقاد قرار داده است.
محمدباقر نوبخت البته به این خبر پاسخ داده و گفته منظور رئیس جمهور یک ردیف بودجه بوده نه کل بودجه: «در دولت قبل تصمیم گرفته شد طرح‌های عمرانی اولویت‌دار که تا پایان عمر دولت دوازدهم قابل اتمام هستند را هرچه زودتر به سرانجام برسانیم تا طرح‌های نیمه تمام کمتری باقی بمانند. برای این منظور ردیفی مختص طرح‌های اولویت دار نزد خزانه در نظر گرفته شد. مقرر شده بود پس از تایید اولویت طرح‌ها از سوی دستگاه مربوط و با توافق رییس جمهوری، از محل این ردیف بودجه لازم تخصیص یابد. در همین راستا در چهار ماهه اول امسال قریب به ۶۴ هزار میلیارد تومان برای طرح‌های عمرانی هزینه شد. موجودی این ردیف اوایل مرداد به اتمام رسیده بود، از همین روی آقای رییس جمهور در پاسخ به درخواست تخصیص بودجه برای تکمیل و بهره‌برداری از پروژه آبیک، مرقوم فرمودند که موجودی این ردیف به پایان رسیده است. خزانه ورودی مستمر دارد و هر روز در آن مبالغی تجمیع می‌شود. این بدان معناست که خزانه هیچوقت خالی نمی‌شود. حتی اگر چنین ادعای محالی صحت داشت؛ پس چطور طی سه ماه گذشته حقوق‌ها از سوی دولت جدید پرداخت شده است؟ به این ترتیب هم ادعای خالی بودن خزانه تکذیب هم اینکه عیان می‌شود دولت دوازدهم تا آخرین روز‌های عمر خود متعهد به انجام طرح‌های عمرانی بوده است.»
قبل از این ماجرا هم گزارشی منتسب به سازمان برنامه و بودجه ایران منتشر شد که هشدار می‌داد اگر در ساختار اقتصادی تجدیدنظر اساسی صورت نگیرد، تا سال ۱۴۰۳ به مرز ورشکستگی می‌رسد و با ادامه تحریم‌ها، دلار می‌تواند تا سال ۱۴۰۶ ده برابر اکنون شود.
در پی همین اتفاقات، خبرگزاری مهر ورود دادستان به عنوان مدعی‌العموم و نیز نهاد‌های امنیتی و اطلاعاتی برای برخورد با ناشران چنین «گزارش‌های سراسر اشتباهی»، چه درون دولت و چه برون دولت باشند، ضروری دانسته و نوشته انتشار چنین مطالب نادرستی باعث می‌شود ایران در آستانه مذاکرات هسته‌ای در موضع ضعف قرار بگیرد. اما حالا فارغ از صحت و سقم این نامه‌ها در خزانه دولت واقعا چه خبر است؟ خالی است یا پر؟
بیشتر بخوانید: ۳۵۴ دستگاه اجرایی حساب مخفیانه دارند/ از ۳۰ میلیارد دلار بودجه کرونا، ۵۵ میلیون دلار هزینه شده و سرنوشت بقیه پول‌ها مشخص نیست
در روز‌های اخیر احسان خاندوزی وزیر اقتصاد در صفحه شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی بار‌ها به صراحت اذعان کرده که تأمین بودجه شهریور و مهرماه کل کشور بدون استقراض از بانک مرکزی و در مهرماه حتی بدون فروش اوراق بدهی به نحو مقتضی صورت گرفته است. اما این اظهارنظر وزیر اقتصاد با انتقاداتی همراه شد؛ عبدالناصر همتی، رئیس پیشین بانک مرکزی با انتشار یک توییت از استقراض «غیرمستقیم» دولت از بانک مرکزی خبر داده بود: «اعلام شد که از شهریورماه هیچگونه استقراضی از بانک مرکزی نبوده است. خوب است بدانیم تامین کسری از طریق فشار به بانک‌ها و صندوق‌های آن‌ها نیز منجر به اضافه برداشت سنگین از بانک مرکزی می‌شود، که شده است. نتیجه، استقراض غیرمستقیم و بسط پایه پولی است.»
وحید شقاقی شهری کارشناس اقتصادی و مطلع از وضعیت مالی دولت درباره مختصات دخل و خرج امسال دولت به رویداد۲۴ توضیح می‌دهد: امسال احتمالا حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دولت خواهد بود. باتوجه به اینکه در حوزه درآمد‌های نفتی یا ارز‌های بلوکه شده کشور هنوز اتفاق خاصی نیفتاده و تا پایان سال هم اتفاقی نخواهد افتاد، دولت مجبور خواهد شد با فروش اوراق بدهی کسری بودجه ماهانه خود را پوشش دهد. حالا هرچقدر هم مسئولان این قضیه را منکر شوند، باید بگوییم دولت هیچ گزینه دیگری برای پوشش کسری بودجه به جز انتشار اوراق ندارد.
او ادامه می‌دهد: دولت ماهانه حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان پرداختی به کارمندان و تعهدات بیمه‌ای و این موارد دارد. در مقابل ماهانه ۲۶ هزارمیلیارد تومان کسری بودجه دارد. حالا برای پرکردن این کسری یا باید اموال و دارایی بفروشد یا از صندوق توسعه ملی برداشت کند یا از بانک مرکزی استقراض کند یا اوراق منتشر کند. هیچ گزینه‌ای دیگری مطلقا به جز این گزینه‌ها پیش روی دولت نیست. حالا از میان این گزینه‌ها دولت رییسی عمدتا انتشار اوراق را انتخاب کرده که در دسترس‌تر بوده است. این نکته را توجه کنید که انتشار اوراق به معنای جبران کسری بودجه نیست بلکه فقط دولت در واقع کمبود خود را به سال‌های بعد موکول می‌کند.
به گفته شقاقی شهری در حال حاضر وضع اقتصاد کشور با نبش قبر عملکرد دولت گذشته قابل حل شدن نیست چراکه همان مشکلات پیشین را دولت فعلی هم دارد و گرفتار است. تعلل در احیای برجام و ناتوانی در آزادکردن منابع بلوکه شده اکنون دخل خزانه را با مشکل جدی مواجه کرده و آثار آن را در سال‌های بعد خواهیم دید؛ زمانی که این اوراق‌های منتشر شده فعلی سررسید شده و هر دولتی که بر سر کار باشد را تبدیل به یک دولت شدیدا بدهکار می‌کند.
