دادگاه دکتر مصدق پس از کودتای ۲۸ مرداد
رویداد۲۴ یکی از مناسبتهای ۱۷ آبان در تاریخ معاصر ایران، آغاز محاکمۀ دکتر محمد مصدق کمتر از سه ماه پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در تالار آینۀ قصر سلطنتآباد تهران است؛ بزرگترین باغ ییلاقی ناصرالدین شاه که شاهد اتفاقات مهم تاریخی بوده و مشهورتر از همه: تاجگذاری احمدشاه قاجار در ۱۳۳۲ هجری قمری و محاکمۀ دکتر محمد مصدق در ۱۳۳۲ هجری خورشیدی.
رضاشاه البته به نمادهای قاجار بی علاقه بود و چشم به روی تخریب بخشهایی از آن بست، اما حوضخانه و برج سلطنتآباد و تالار آینه باقی ماندند و در دوران محمد رضا شاه به کارخانه مهماتسازی تبدیل شد و اکنون در اختیار وزارت دفاع است. تصور شاه و نخستوزیر کودتا- فضلالله زاهدی- این بود که با شتاب در محاکمۀ دکتر مصدق تکلیف او زودتر روشن میشود و پرونده را میبندند و نمیدانستند که پرونده تازهای باز میشود.
زاهدی البته حس دو گانهای به مصدق داشت. هم احترام، چون رییس او بوده و هم براندازنده دولت او و دوست داشت دادگاه سریع برگزار شود و در عین حال به حساب بیاحترامی او گذاشته نشود. این دو، اما قابل جمع نبود.
پادکست کودتای ۲۸ مرداد
۱۷ آبان ۱۳۳۲ دادگاه بدوی کار خود را در حالی آغاز کردکه نظامیان آن را اداره میکردند و به کسانی که مدعیاند آنچه در ۲۸ مرداد اتفاق افتاد کودتا نبود این را هم میتوان یادآور شد که سرتیپ تیمور بختیار و چند سرلشگر در دادگاه چه میکردند و مگر مصدق، نظامی بود؟ در دهۀ ۴۰ نیز مهندس بازرگان و یاران غیر نظامی او را در دادگاه نظامی محاکمه کردند.
در آغاز جلسه رییس دادگاه خطاب به مصدق میگوید: خود را معرفی کنید و او پاسخ میدهد:دکتر محمد مصدق فرزند هدایت. سپس از مذهب او میپرسد و مصدق میگوید از آن آقا بپرسید (در ادامه مشخص میشود چرا چنین پاسخ میدهد) و بعد نوبت به شغل که میرسد با صدای بلند میگوید: نخست وزیر قانونی.
هر چند پاسخهای صریح و پارهای رفتارهای دکتر مصدق از جمله سر گذاشتن بر شانه وکیل تسخیری – سرهنگ جلیل بزرگمهر- (که به تعبیر مصدق، تسخیری بود، اما تسخیر نشد) وبه خواب واقعی یا مصلحتی رفتن تاریخی و ماندگار شده، اما این را هم باید گفت که این ثبت در تاریخ به لطف عکسهایی است که ابراهیم گلستان گرفت و با هنرمندی تمام و با استفاده از زمینۀ تالار آینه تصاویری از مصدق را پیش چشم ایرانیان و جهانیان قرار داد که دادگاه را از اتفاقی که باید بی سر و صدا تمام میشد خارج کرد.
از خداوند میخواهم به استاد ابراهیم گلستان که از مفاخر فرهنگ و هنر معاصر کشورمان هستند تندرستی، شادی و طول عمر با عزت بدهد.