توافق نامه احیای برجام امضا می‌شود؟

رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: ایران بعد از بررسی متن پیشنهادی اروپا، پاسخ را را از طریق واسطه اروپایی به آمریکا ارسال کرد. در هر حالی که خبرها و گمانه‌زنی‌ها حاکی بود که آمریکا چندان مخالفت جدی با نظرات ایران ندارد و به زودی وزرای خارجه به وین می‌روند تا توافقنامه را امضا کنند، آمریکا نیز بعد از بررسی، متن پیشنهادی را به ایران ارجاع داد. 

مرندی مشاور تیم مذاکره کننده ایرانی نیز گفته است که اینکه می‌گویند آمریکا «پاسخی قاطع» به ایران داده، اشتباه است. از سوی دیگر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عنوان کرد که مذاکرات در حال پیشرفت است و توافق میان طرفین «چندان دور نیست.» این سخنان در حالی مطرح می‌شود که امیرعلی ابوالفتح کارشناس ایرانی معتقد است به دلیل چند نکته اختلافی، توافق نامه احیای برجام حداقل تا دوسه ماه آینده امضا نخواهد شد و نمی‌توان به آن خوشبین بود. 

امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین الملل به رویداد۲۴ می‌گوید: آخرین وضعیت برجامی این است که متنی که اتحادیه اروپا و توسط جوزف بورل تنظیم شده است و گفته می‌شود حدود ۳۸ صفحه است، در اختیار ایران قرار گرفت و بررسی‌ها را انجام داد و پیشنهادات خود را درج کرد و از طریق اروپایی‌ها، این متن در اختیار آمریکایی‌ها داده شد و بعد از بررسی‌ها، مجدد از طریق اروپایی‌ها به ایران داده شد. به نظر می‌رسد که در آن متن، آمریکایی‌ها ملاحظات خودشان را مطرح کرده اند. این رفت و برگشت نشان می‌دهد که دو طرف نسبت به متن پیشنهادی جوزف بورل نه جواب مثبت داده‌اند و نه جواب منفی. این مطرح کردن پیشنهاد‌ها مجدد نیازمند رفت و برگشت است که ممکن است از طریق پیام باشد و یا اینکه نه، طرف‌ها مجدد به وین برگردند و مذاکره کنند.

بیشتر بخوانید: اختلاف اصلی ایران و آمریکا در مذاکرات وین بر سر چیست؟

ابوالفتح با بیان اینکه به نتیجه رسیدن مذاکرات وین به تاخیر افتاده است، تصریح کرد: این تاخیر نیازمند رایزنی و مشورت‌های بیشتر است و اینکه چه زمانی به توافق و نتیجه نهایی می‌رسیم هم مشخص نیست. ممکن است این اتفاق طی چند روز اینده یا چند ماه آینده یا اینکه کلا هیچ توافقی صورت نگیرد.

این کارشناس سیاست خارجی معتقد است که در این مرحله چند موضوع باقی مانده است. بحثی که آمریکایی‌ها دارند این است که ایران به تعهدات ۲۰۱۵ برگردد و هرآنچه که برجام ۲۰۱۵ تکلیف کرده است، ایران اجرا کند، ولی ایران تاکید دارد که باید تضمین‌های کافی را داشته باشد که بتواند از عواید اقتصادی برجام بهره‌مند شود. بحث پایداری توافق نیز از نکات دیگر است که در صورت تغییر دولت در آمریکا، این توافق پابرجا بماند. همچنین ایران تاکید دارد که به دستاورد‌هایی به لحاظ فنی دست پیدا کرده است، مانند سانتریفیوژ‌های نسل جدید، که سر انجام این‌ها نیز چه می‌شود، یک اختلاف نظری وجود دارد. آمریکا می‌گوید ایران از خروج نام سپاه از لیست تروریستی کوتاه آمده است، اما ایران ادعا میکند که چنین شرطی از ابتدا نبوده است. به هر صورت حتی اگر یک کلمه هم مورد اختلاف باشد متن واحد حاصل نخواهد شد.

ابوالفتح با اشاره به سخنان برخی از نمایندگان مجلس مبنی بر اینکه توافق حاصل شده است، گفت: توافقی حاصل نشده است و اگر توافق شده بود که دیگر نیازی به بررسی ندارد. وقتی طرفین در حال بررسی هستند یعنی نکاتی همچنان پابرجا است. نمی‌دانم طرفین به وین برمی‌گردند یا نه، اما به نظرم فعلا این روند مکاتبات با وسطاتت اروپا انجام می‌شود. شورای عالی امنیت ملی آمریکا نیز اعلام کرده که ایران باید به ابهامات و سوالات آژانس پاسخ دهد، که این هم یکی دیگر از موارد اختلافی است و تاکید دارد که موارد درخواستی آژانس رفع شود و بعد از آن من تعهداتم را انجام خواهم داد. نظر ایران و آژانس و امریکا هرکدام متفاوت است و برای رسیدن به توافق باید یک نظر بیابین را در نظر گرفت و اگر ایران و آمریکا صرفا بخواهند حرف خودشان را بزنند، توافق حاصل نمی‌شود.

این کارشناس با بیان اینکه به امضا شدن توافق خوشبین نیستم، تصریح کرد: دلایل متعددی وجود دارد که تا دو سه ماه آینده توافقی حاصل نمی‌شود. اختلاف ایران و آمریکا دو شاخصه دارد که بعید می‌دانم این خواسته‌ها به هم نزدیک شود. ایران علاقه زیادی دارد که حتما نسبت به پایداری توافق بعد از دولت بایدن اطمینان حاصل کند، اما دولت بایدن نمی‌تواند چنین تضمنیی دهد و حتی اگر تضمین دهد، بازهم فاقد اعتبار و ارزش است. نکته بعدی این است مخالفت‌ها با برجام در داخل آمریکا بسیار بسیار زیاد است. برایم عجیب است که بایدن بخواهد بر این مخالفت‌ها غلبه کند چرا که در حزب دموکرات هم این مخالفت‌ها وجود دارد. در این بین لابی اسرائیل هم بسیار فعال است، سعودی‌ها به طور غیرمستقیم، ولی اسرائیلی به طور کاملا آشکارا در حال سنگ اندازی و مخالفت کردن است.