۲۰هزار فوتی در سال؛ داستان آلودگی و آسمانی که آبی نیست
رویداد۲۴ محسن جمشیدی انگاس در گفتگو با ایسنا در خصوص علت آلودگی هوا در فصل‌های پاییز و زمستان اظهار کرد: با توجه به کاهش دمای هوا به‌طور معمول در نقاط مختلف دنیا با پدیده محیط زیستی به نام "وارونگی دمایی" یا "اینورژن" روبه‌رو هستیم. وقتی که این اتفاق می‌افتد گرادیان دمایی جو به هم می‌خورد و لایه‌های جو که دمای بالاتری دارند در بالا قرار می‌گیرند و هوای سرد در مجاورت زمین محبوس می‌شود. در واقع این تبادل جریان هوا و جابه‌جایی هوا از لایه‌ی پایین مختل می‌شود، به‌طوری که لایه‌ای از هوای گرم بالای هوای سرد مجاور زمین قرار می‌گیرد و در این شرایط پایداری هوا ایجاد می‌شود.
وی اضافه کرد: به جای اینکه با افزایش ارتفاع دما کاهش یابد با افزایش ارتفاع، دما افزایش پیدا می‌کند و تا چند صد متر از سطح زمین با افزایش دما و ارتفاع روبه‌رو هستیم. این موضوع باعث می‌شود یک پدیده طبیعی به نام "توان خود پالایی" که به طور طبیعی در ذات محیط زیست است مختل و در نتیجه سبب تجمع آلاینده‌ها، پایداری جو و در آخر حرکت عمودی آلاینده‌ها متوقف شود. به دنبال آن انرژی باد هم خنثی و پراکنش عمودی و افقی آلاینده‌ها در اتمسفر متوقف می‌شود و منابع آلاینده‌های هوا به طور دائم آلاینده‌ها را در داخل لایه سطحی تزریق می‌کنند. بدین ترتیب غلظت آلاینده‌ها افزایش می‌یابد و آلودگی هم به بالاترین حد ممکن خود می‌رسد.
آلاینده‌های ثابت و آلاینده‌های متحرک
این کارشناس HSE، منابع تولید آلاینده‌های هوا را ۲ نوع دانست و تصریح کرد: این منابع آلاینده‌های ثابت و آلاینده‌های متحرک هستند؛ بر اساس آخرین آمار، منابع متحرک ۸۰ تا ۸۳ درصد تولید آلاینده در تهران را به خود اختصاص می‌دهد و حدود ۲۰ درصد هم منابع ثابت هستند. باید توجه داشت که منابع متحرک شامل کامیون‌های در حال تردد، خودرو‌های دیزلی، اتوبوس‌های دیزلی، مینی‌بوس‌های فرسوده، خودرو‌های سواری با سطح معاینه فنی و سطح سلامت مختلف و موتورسیکلت‌ها با وضعیت مختلف در سامانه احتراقی می‌شوند که در مجموع ۸۰ تا ۸۳ درصد منابع متحرک آلاینده هوا را به خود اختصاص می‌دهند.
جمشیدی انگاس افزود: منابع ثابت نیز شامل نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و اماکن تجاری، اداری، مسکونی، موتور خانه‌هایی که در آنجا احتراق دارند، می‌شوند. این منابع در مجموع باعث تولید آلاینده‌های هوا می‌شوند.
به گفته وی، تهران حدود ۹ میلیون نفر جمعیت دارد که ثابت هستند. با ورود افراد به پایتخت تعداد جمعیت در روز به ۱۳ میلیون هم می‌رسد. طبق بررسی‌های صورت گرفته در طول روز حدود ۱۷ میلیون سفر با وسیله نقلیه اعم از عمومی و خصوصی به تهران که یکی از پرجمعیت‌ترین شهر‌های ایران و حتی غرب آسیا است، انجام می‌شود. از این رو تولید آلاینده‌های هوا نیز قابل توجه است. درست است که این آلودگی یک مشکل جهانی محسوب می‌شود، اما به شکل نامتناسبی بر سلامت زنان و کودکان و سالمندان تاثیر می‌گذارد.
اثرات "بَنزن" در سیستم خون رسانی انسان
این کارشناس حوزه محیط زیست یادآور شد: به‌تازگی در گزارشات میزان "بَنزن" موجود در هوای تهران ۴ برابر حد استاندارد اعلام شده است که یک فاجعه محسوب می‌شود. "بَنزن" یک ماده سمی، خطرناک و سرطان‌زای قطعی است که تماس کوتاه مدت با آن در غلظت‌های بالا که در این هوا هم ممکن است اتفاق بیفتد باعث اختلال در سیستم سی آن اس می‌شود و در آخر سبب خواب آلودگی، گیجی و سردرد می‌شود. هر فرد در مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه اگر در هوای تنفسی با بیش از ۱۵۰۰ ppm باشد دچار مرگ می‌شود!
جمشیدی انگاس عنوان کرد: مهم‌ترین اثر "بَنزن" در سیستم خون رسانی انسان است و به روی کبد، مغز و استخوان تأثیر زیادی دارد. مراجع، مراکز و موسسات مختلف تخصصی از جمله انجمن حفاظت محیط زیست آمریکا و انجمن تحقیقات سرطان دنیا "بَنزن" را عامل سرطان خون یا لوسمی دارای درجه سرطانزایی یک معرفی می‌کنند. از این رو راجع به خطرات این ماده باید اطلاع‌رسانی شود و نیاز است که مردم رژیم غذایی خود را تغییر دهند و کمتر در معرض هوای آلوده قرار بگیرند. در این راستا لازم است ماسک بزنند و در محیط خانه هم از فضای سبزی که حالت تصفیه دارد مثل "سانسوریا" استفاده کنند.
این کارشناس حوزه‌ی محیط زیست با اشاره به ۲ شاخص بهداشتی جهانی در اثرات آلایندگی بر سلامت افراد بیان کرد: ۲ شاخص در حوزه سلامت به نام‌های "مورتالیتی" و "موربیدیتی" وجود دارد؛ مورتالیتی یعنی نرخ مرگ و میر ناشی از یک مسئله بهداشتی؛ که در اینجا آلودگی هوا بزرگ‌ترین تهدید محیط زیست برای سلامت عمومی در کشور و دنیا است. طبق آمار‌های ارائه شده از سوی سازمان جهانی بهداشت سالانه ۷ میلیون مرگ زودرس به دلیل آلودگی هوا در دنیا ایجاد می‌شود. در کشور ما این عدد به مرز ۲۰ هزار نفر هم می‌رسد و سالیانه ۲۰ هزار نفر مرگ و میر در کشور به دلیل آلودگی هوا داریم.
بیشتر بخوانید: افشاگری عضو شورای شهر در مورد کیفیت سوخت
هیدروکربن‌ها، متهمان اصلی هستند
جمشیدی انگاس ادامه داد: آلاینده‌هایی که در تهران تولید می‌شوند، به دلیل وجود ترکیبات هیدروکربن خطرناک و سمی مانند بی تی ایکس ها، بَنزن، تولوئن، ان هگزن، اتان، بوتادین، فرمالدهید و استالدهید به واسطه فرایند‌های احتراقی ناشی از سوخت خودرو‌ها تولید می‌شوند. این آلودگی‌ها به مراتب حتی خطرناک‌تر از حادثه فاجعه بار لندن در دهه ۱۹۵۰ بر اثر سوختن زغال هستند که یک مه دود فتوشیمیایی سنگینی به مدت یک هفته سبب توده هوای پرفشار، وارونگی دمایی، پایداری جوی و انباشت آلاینده‌ها در مجاورت سطح زمین شد که مرگ چهار هزار نفر از مردم لندن را در پی داشت. در این حادثه چندین هزار نفر به بیماری‌های تنفسی مختلف مبتلا شدند.
وی اظهار کرد: شاخص دیگر "موربیدیتی" بود. باید توجه داشت که کشنده‌ترین بیماری‌های مرتبط با آلودگی هوا ناشی از ذراتی هستند که به آن "پارتیکل متریال" و یا مخفف آن "پی ام" می‌گویند؛ هرچقدر سایز این ذرات ریزتر باشد خطر آن برای افراد بیشتر است و تاثیرات آسمی، ریوی، سکته‌های مغزی، بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های ریوی و دستگاه تنفس تحتانی مثل ذات ریه آمفیض و انواع و اقسام سرطان‌ها را باعث می‌شود. همچنین سطوح بالای ذرات ریز به ابتلای بیماری‌های دیگر مانند دیابت کمک می‌کند.
این کارشناس HSE گفت: عوامل آلاینده‌های هوا می‌توانند مانع از رشد ویژگی‌های شناختی و ادراکی در کودکان و نوزادان و مشکلات روحی و روانی شود و ناهنجاری‌هایی را در این حوزه برای جامعه به وجود آورد. در واقع "موربیدیتی" در آخر به همه عوارض ناشی از آلاینده هوا ختم می‌شود. در این خصوص یکی از مسائل مهمی که بایستی مورد توجه قرار داده شود هزینه‌های زیادی در این حوزه به وجود می‌آورد.
جمشیدی انگاس خاطر نشان کرد: گزارشی از بانک جهانی منتشر شده که در آن گزارش هزینه‌های اقتصادی مربوط به آلودگی هوا را در تهران را برآورد کرده است. بر اساس این گزارش هزینه‌های "مورتالیتی" و "موربیدیتی" ناشی از آلودگی هوا در تهران حدود ۲.۶میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ تخمین زده شده است. این هزینه‌ها شامل بیماری‌ها، مرگ و میر و اثرات آن بر حاصلخیزی محصولات کشاورزی، اثرات آلودگی هوا و کاهش دید، آسیب‌های دراز مدتی که روی زیرساخت‌ها می‌شود، آلودگی منابع آبی زیر زمین به واسطه بارش‌های باران اسیدی، کاهش کیفیت و رضایتمندی زندگی، تعطیلی مراکز آموزشی به دلیل آلودگی هوا در این گزارش محاسبه شده است.
