صفحه نخست

سیاسی

جامعه و فرهنگ

اقتصادی

ورزشی

گوناگون

عکس

تاریخ

فیلم

صفحات داخلی

پنجشنبه ۱۷ آذر ۱۴۰۱ - 2022 December 08
کد خبر: ۲۵۲۸۰۲
تاریخ انتشار: ۱۸:۳۰ - ۰۶ اسفند ۱۳۹۹
تعداد نظرات: ۱ نظر

حضرت علی (ع) به هیچ عنوان وجود فقر و نیازمند را در جامعه تاب نمی‌آورد

حضرت خطاب به مالک می‌فرمایند: «مراقب باش افراد طبقه پایین جامعه بیشتر از همه کسان دیگر نیازمند توجه تو هستند و اگر تو نسبت به حقوق و وضعیت آن‌ها بی توجه باشی، فردا در مقابل خداوند پاسخی نخواهی داشت.»

رویداد۲۴   دکتر مسعود پزشکیان سیاستمدار و پژوهشگر نهج البلاغه، معتقد است که در زمینه رسیدگی به امور معیشتی مردم، محرومان و نیازمندان از آنچه حضرت علی (ع) نسبت به آن سفارش و تأکید داشتند، بسیار فاصله داریم. پزشکیان می‌گوید: مشکل امروز ما این است که به دستورات علی (ع) عمل نمی‌کنیم چرا که امکان ندارد براساس عدالت عمل کنیم و راه خدا را در پیش بگیریم و مردم از ما ناراضی باشند. عمل به این دستورات دشوار است و بسیاری نمی‌توانند به سلامت از این مسیر گذر کنند، چون در مقابل پول، نفس، شهوت، قدرت، شهرت و مقام ایستادند بسیار سخت است. مقاومت در برابر ریاست طلبی و قدرت طلبی با تئوری پردازی امکان پذیر نیست بلکه خودسازی می‌خواهد.

دکتر مسعود پزشکیان در گفتگو با شفقنا درباره سیره حضرت علی (ع) در رسیدگی به محرومان و نیازمندان، اظهار کرد: حضرت علی (ع) در فرازی بسیار زیبا می‌فرمایند: «هیچ ثروتی را در جایی انباشته ندیدم مگر اینکه حق محرومین و انسان‌ها خورده شده باشد و به آنجا سوق داده شده باشد» اگر به سیره و اندیشه حضرت علی (ع) توجه کنیم کاملاً واضح و روشن است که حضرت همواره به انسان و افراد ضعیف نگاه ویژه‌ای داشتند و براساس همین شاخص‌ها بود که افراد بسیاری از کودکی به علی (ع) علاقه‌مند بودند و امروز شیفته چنین شخصیتی به عنوان امام هستند.

توجه حضرت علی (ع) به محرومان و نیازمندان

پزشکیان ادامه داد: در زمان شاه رسم بر این بود که در منابر جنبه‌های مثبت و انسان دوستانه‌ای که حضرت علی (ع) داشتند را گزارش می‌دادند از جمله مواردی که بار‌ها بیان می‌شد این بود که روزی امیرالمؤمنین (ع) زنی را دید که در خیابان مشک آبی به دوش گرفته و به سختی آن را به سوی خانه می‌برد. آن حضرت به سمت او رفت و مشک آب را از او گرفت و به خانه آن زن بُرد. وقتی بارش را به خانه رساند، آنگاه از حال زن پرسید. زن که علی (ع) را نمی‌شناخت با تندی به امیرالمومنین که حاکم و خلیفه جامعه اسلامی بود، توهین کرد و گفت: علی بن ابی‌طالب شوهر مرا به جنگ نظامی فرستاد تا آنجا کشته شد و چند طفل یتیم برای من گذاشت. احتیاج مرا وادار کرده است تا برای مردم کار کنم تا زندگی خود و اطفالم را تأمین کنم. امام علی (ع) از آنجا بازگشت. سپس زنبیلی پر از طعام برداشت و قصد خانه زن کرد و تهیه آتش نان و نگهداری و آرام کردن بچه‌ها به این زن کمک کرد، امام علی (ع) به اطفال می‌فرمود: «علی را حلال کنید که در حق شما کوتاهی شده است» چنین سیره‌ای تنها در تصور می‌گنجد، در این دنیا با این اوضاع و احوال نمی‌توانید چنین شخصی را پیدا کنید که اولاً در بطن جامعه باشد و به محرومان توجه داشته باشد و دوماً حضرت علی (ع) می‌گفتند که چرا باید در شهری که حاکم دارد، فقیری باشد و این حاکم از حال و روزگار این فقیران اطلاع نداشته باشد و این افراد با گرسنگی سر بر بالین بگذارند.

از افراد محروم جامعه با خبریم و اقدامی نمی‌کنیم

وی گفت: این اوج بحثی است که تصورش برای من هم که در جامعه زندگی می‌کنم، غیرممکن به نظر می‌رسد؛ اینکه خلیفه باشی، در قدرت باشی و به تو ناسزا بگویند و در همان خانه که ناسزا گفتند بچه هایشان را بازی دهی و کمک کنی که مشکلاتشان حل شود. اگر مدیران و مسئولین و کسانی که سیاست گذاری می‌کنند در حد ناچیزی این نگاه و باور را می‌داشتند دیگر در جامه ما یک گرسنه سر بر بالین نمی‌گذاشت.

وی به حساسیت‌های حضرت علی (ع) در وجود محروم در جامعه اشاره و بیان کرد: حضرت علی (ع) از این مساله ناراحت بودند که چرا محروم و فقیری در این شهر بوده و ایشان به عنوان حاکم از وضعیت آن‌ها بی خبر بوده است، امروز همه خبر داریم که در جامعه ما چه خبر است و چقدر افراد محروم و فقیر داریم، اما اقدامی که بتواند مشکل آن‌ها را حل کند، یا نمی‌دانیم یا نمی‌خواهیم یا برایمان انگیزه و دردی نیست تا درد آن‌ها را درمان کنیم.

من تصور می‌کنم اشکال اول این است که نمی‌دانیم، اشکال دوم این است که دیگر از ما حساسیت زدایی شده و گرفتار دنیا، پست و مقام شدیم و نمی‌توانیم آنگونه که باید به فکر مردم باشیم، ذهن و وجود خود را پرورش دهیم و به دنبال حل مشکلات مردم باشیم.

پزشکیان درباره آسیب‌ها و پیامد‌های تداوم و گسترش محرومیت در یک جامعه از منظر امام علی (ع)، اظهار کرد: فقر و بیسوادی ریشه تمام فسادهاست. این اصل بسیار اساسی است که «مَن لا مَعاشَ لَهُ لا مَعادَ لَهُ؛ کسی که زندگی مادی ندارد زندگی معنوی هم نخواهد داشت» یا اینکه پیامبر (ص) فرمودند: «الکادُّ عَلى عِیالِهِ مِن حَلالٍ کَالمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللّه؛ آن که خانواده خویش را از حلال روزى مى دهد، مانند مجاهدِ در راه خدا است»؛ بنابراین اگر نتوانیم مشکلات زندگی و نیاز‌های حداقل جامعه را حل کنیم، به رسالت‌هایی که می‌بایست عمل کنیم، عمل نکردیم.

سزای عدم رسیدگی به محرومان و نیازمندان، آتش دوزخ است

وی ادامه داد: در قرآن آمده که در روز قیامت می‌پرسند: «ما سَلَکَکُمْ فی‏ سَقَر؟ چه چیزى شما را به دوزخ درآورده است؟» پاسخ می‌دهند: «قالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَ، وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکینَ؛ ما از نمازگزاران نبودیم و بینوا را اطعام نمى کردیم.» در واقع پاسخ عدم رسیدگی به محرومان و نیازمندان، آتش دوزخ است و این آتش نه تنها در دنیای آخرت بلکه در این دنیا دامن گیر ما خواهد شد.

وی با بیان اینکه فقر، فساد، فحشا، دزدی، قاچاق و خودکشی همه زاییده فقر، گرسنگی و بیسوادی است، گفت: کسی که نمی‌تواند برای هر شب خود نانی تهیه کند به هر کاری دست می‌زند. احادیثی با این مضمون که «تعجب می‌کنم کسی شمشیر آخته در کمند دارد و گرسنه است و شمشیر را نمی‌کشد حقش را از آدم‌های سیر و قدرت‌ها بگیرد و در حقیقت زندگی کند» شعار ما قبل از انقلاب بود و به این دلیل انقلاب کردیم تا عدالت و حق پیاده و جامعه با انصاف مدیریت شود، ولی نتوانستیم این اصول مهم و اساسی را در کشور پیاده کنیم.

وی افزود: در اوایل انقلاب بسیاری از افراد مؤمن و خداشناس با توطئه‌های دشمن از بین ما رفتند، افرادی مانند شهید بهشتی، شهید مفتح، شهید باهنر، شهید رجایی و شهید مطهری که از نظر توان، باور، ایمان و اعتقاد با سایرین بسیار فاصله داشتند. بسیاری از فرماندهان و جوانان که با تمام وجود برای خدمت به جامعه بزرگتین سرمایه خود که زندگی بود را کف دست گذاشتند و در جبهه‌ها جان خود را از دست دادند برای اینکه عزت و سربلندی این کشور و مردم حفظ شود، امروز هم دشمن، نخبگان و برگزیدگانی، چون شهید سلیمانی و شهید فخری زاده‌هایی که با ایمان، اعتقاد و باور خود اعتماد مردم را جلب می‌کردند را ترور می‌کنند تا برخی کسانی باقی بمانند که از رشد و پختگی چندانی برخوردار نیستند و با عملکرد خود جامعه را نسبت به انقلاب، و امام (ره) و راه اسلام بدبین کنند که به نظرم متأسفانه در این زمینه موفقیت‌هایی هم به دست آوردند و این ضعفی است که امروز پیدا کردیم.

پزشکیان به توصیه‌های حضرت علی (ع) در زمینه رسیدگی به محرومین و نیازمندان و حتی امور معیشتی مردم اشاره و تصریح کرد: حضرت علی (ع) در نامه‌ای که به عنوان حاکم و فرماندار به مالک اشتر می‌نویسند، جامعه را به طبقاتی از جمله حافظان امنیت و نظم، نویسندگان عمومى و خصوصى، قضات عدل، عاملان انصاف و مدارا، اهل جزیه و خراج از غیر مسلمانان، کشاورزان زمین خراجی، تاجران و صنعتگران و طبقه پایین اجتماع یعنی نیازمندان و محرومان تقسیم می‌کنند. سپس امام اشاره اى اجمالى به وظایف و حقوق آن‌ها کردند و به دنبال آن به شرح مبسوطى درباره ویژگى‌ها و صفات و وظایف و حقوق هر یک از این طبقات مى پردازند، اما وقتی حضرت به گروهی که به عنوان طبقه پایین از آن‌ها یاد شده از جمله افراد پیر و ناتوان و از کار افتاده و نیازمند می‌رسند، بسیار بر رسیدگى به وضع آنان تأکید فرمودند و از هیچ گروه دیگری به آن صورت یاد نکردند. حضرت خطاب به مالک می‌فرماید: «مراقب باش افراد طبقه پایین جامعه بیشتر از همه کسان دیگر نیازمند توجه تو هستند و اگر تو نسبت به حقوق و وضعیت آن‌ها بی توجه باشی، فردا در مقابل خداوند پاسخی نخواهی داشت.»

اگر فریادرس نیازمندان و محرومان بودیم، امروز اعتبار و اعتماد بیشتری داشتیم

وی بیان کرد: در واقع حضرت مسئولیت یک والی برای بسترسازی در قبال قوای نظامی، جذب مالیات، قضات و مدیران و کارشناسان و در قبال صنعتگران و تاجران را تعریف می‌کند، ولی وقتی به نیازمندان و محرومان می‌رسد تأکید می‌کند که در صورت کوتاهی باید پاسخگوی خداوند باشی. در نتیجه اجازه ندهید که این افراد گرسنه بمانند و از دیده‌ها فراموش شوند. صدای آن‌ها ممکن است که به گوش کسی نرسد، وظیفه حاکم است که صدای افرادی باشد که کسی صدای آن‌ها را نمی‌شنود و فریادرس آن‌ها باشد. دقیقاً این همان اصلی است که اگر حکومت‌ها طبق آن نگاه و عمل می‌کردند طبیعتاً امروز جامعه‌ای دیگر با اعتماد و اعتبار دیگری در دنیا پیدا می‌کردیم.

وی رسیدگی به امور مردم بر همه مسایل اولویت دانست و گفت: شکی نیست که باید از نظر قدرت نظامی قوی شویم چرا که اگر این چنین نباشد دشمنان به ما طمع می‌کنند، اما آنچه به نظرم مهم‌تر هست و باید بیشتر از هر چیزی بر آن پافشاری کنیم، دیدن و رسیدن به محرومین و پافشاری بر اینکه آن‌ها در حضور مسلمانان و حاکمان، گرسنه سر بر بالین نگذارند.

وی افزود: بیشتر بحث ها، سفارشات و دستورات قرآن درباره رسیدگی به محرومان، در راه ماندگان و فقراست. به عنوان مثال خداوند در سوره بقره می‌فرماید: «لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَٰکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِکَهِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیِّینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَىٰ وَالْیَتَامَىٰ وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ» نمونه دیگر آنکه خداوند در سوره بلد به نعمت‌هایی که به انسان داده شده اشاره می‌کند و سپس می‌فرماید: «فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَهَ» یعنی نتوانست از این گردنه و امتحان سربلند بگذرد. اما این گردنه چیست؟ «فَکُّ رَقَبَهٍ؛ بنده‏ اى را آزادکردن. أَوْ إِطْعَامٌ فِی یَوْمٍ ذِی مَسْغَبَهٍ؛ یا در روز گرسنگى طعام‏ دادن. یَتِیمًا ذَا مَقْرَبَهٍ؛ به یتیمى خویشاوند. أَوْ مِسْکِینًا ذَا مَتْرَبَهٍ؛ یا بینوایى خاک‏نشین.» و «ثُمَّ کَانَ مِنَ الَّذِینَ آمَنُوا» یعنی زمانی از جمله کسانی هستی که به ایمان گرویده که بتوانی نیاز کسی که بر زمین افتاده و نان شب ندارد را برطرف کنی و کسی که زنجیر به گردن دارد را آزاد کنی.

پزشکیان عنوان داشت: معتقدم بشر اگر بخواهد انسان باشد و به انسانیت برسد، باید بستری را آماده کند تا همه انسان‌ها در آن بتوانند به راحتی زندگی کنند. هیچ انسانی زمین گیر نشود، هیچ انسانی برده انسان دیگری نشود و هیچ انسانی در راه نماند. طبق فرمایش حضرت علی (ع) آموزش، سلامت، اشتغال و توسعه اگر با نگاه و توجه به انسان و انسانیت شکل بگیرد، جوامع اصلاح خواهند شد.

وی به اصول اخلاقی رفتاری مورد تأکید امام علی (ع) در رسیدگی و کمک به محرومان و نیازمندان اشاره و بیان کرد: حضرت علی (ع) در عهدنامه‌ای چهار مسئولیت مالک اشتر را تبیین می‌کنند و می‌فرمایند: «جِبَایَهَ خَرَاجِهَا وَ جِهَادَ عَدُوِّهَا وَ اسْتِصْلَاحَ أَهْلِهَا وَ عِمَارَهَ بِلَادِهَا» سپس حضرت تأکید می‌کنند براساس کتاب خداوند و سنت پیامبر (ص) عمل کن و مراقب هوای نفس خودت باش. همانطور که خداوند نیز می‌فرماید: «وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی ۚ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ؛ نفس خویش را از عیب و تقصیر مبرّا نمی‌دانم، زیرا نفس امّاره انسان را به کار‌های زشت و ناروا سخت وا می‌دارد»

وی ادامه داد: حضرت علی (ع) به مالک توصیه می‌کند «و شُحَّ بنَفسِکَ عَمّا لا یَحِلُّ لکَ؛ آنچه را که براى تو حلال نیست از نفْس خویش دریغ دار» سپس حضرت شرح می‌دهند که شُحَّ بنَفسِکَ به چه معناست و می‌فرمایند: «أنصِفِ اللّه َ و أنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِکَ و مِن خاصَّهِ أهلِکَ و مَن لکَ فیهِ هَوىً مِن رَعیّتِکَ، فإنَّکَ إلاّ تَفعَلْ تَظلِمْ و تَفَقَّدْ اُمورَ مَن لا یَصِلُ إلَیکَ مِنهُم مِمّن تَقتَحِمُهُ العُیونُ، و تَحقِرُهُ الرِّجالُ، ففَرِّغْ لاُولئکَ ثِقَتَکَ مِن أهلِ الخَشیَهِ و التَّواضُعِ، فلیَرفَعْ إلَیکَ اُمورَهُم، ثُمّ اعمَلْ فیهِم بالإعذارِ إلَى اللّه ِ یَومَ تَلقاهُ؛ فإنَّ هؤلاءِ مِن بَینَ الرَّعِیَّهِ أحوَجُ إلَى الإنصافِ مِن غَیرِهِم، و کُلٌّ فأعذِر إلَى اللّه ِ فی تأدِیَهِ حَقِّهِ إلَیهِ؛ حقّ خدا و مردم را از خودت و خویشان و نزدیکانت و هر رعیتى که مورد توجه و علاقه توست، بستان؛ زیرا اگر چنین نکنى ستم کرده ای. به کار کسانى از آنان که دستشان به تو نمى رسد ـ همانان که به چشم نمى آیند و مردم آنان را کوچک و حقیر مى شمارند ـ رسیدگى کن و براى این کار فردى را که مورد اعتماد تو و خدا ترس و متواضع است بگمار تا مشکلات آنان را به گوش تو برساند. آنگاه درباره آنان بدان گونه عمل کن که روزى که به دیدار پروردگار مى روى عذرت پذیرفته باشد؛ زیرا این گروه از مردم به انصاف و دادگرى محتاجتر از دیگرانند. پس با گزاردن حقّ هر یک از اینان در پیشگاه خدا عذر و حجّتى داشته باش.»

وی گفت: طبق فرموده حضرت علی (ع) کسی که به بندگان خدا ظلم می‌کند، خداوند با او دشمن می‌شود همانگونه که بندگان خداوند با او دشمن می‌شوند و خداوند این ظالم را رها نکند تا به زمین نخورد. خداوند صدای مظلومین را می‌شنود و در کمین ظالمین است. به همین دلایل باید بسیار مراقب هوای نفس خود باشیم و منصفانه با مردم برخورد کنیم. این چنین هستیم؟!

پزشکیان به رفتار همراه با مهربانی و عطوفت با محرومین اشاره و تصریح کرد: حضرت علی (ع) در ادامه سفارشات به مالک اشتر می‌فرمایند: «هیچ گاه به مردم نگو، به من فرمان دادند و من نیز فرمان مى دهم، پس باید اطاعت شود که این گونه خود بزرگ بینى دل را فاسد، دین را پژمرده و موجب زوال نعمت هاست و اگر با مقام و قدرتى که دارى، دچار تکبّر یا خود بزرگ بینى شدى به بزرگى حکومت پروردگار که برتر از تو است بنگر، که تو را از آن سرکشى نجات مى دهد و تندروى تو را فرو مى نشاند و عقل و اندیشه ات را به جایگاه اصلى باز مى گرداند.» در واقع حضرت تأکید دارند که هیچ کسی اجازه امر و نهی به مردم را ندارد، حاکمان و مسئولین نیز همواره باید آنگونه که شایسته است یعنی با مهربانی و از موضع بسیار پایین‌تر با مردم رفتار کنند همانگونه که خداوند خطاب به پیامبر (ص) فرمود: «انَّما بُعِثتُ لِاُتَمّمَ مَکارِمَ الاخلاق» چرا که مردم، ولی نعمت هستند و اگر عملکردها، برنامه ها، رفتار‌ها و رویکرد‌ها نارضایتی آن‌ها را موجب شود، تغییر‌ها و دگرگونی‌ها رخ می‌دهد.

پزشکیان به راهکار کاهش فاصله طبقاتی و رسیدگی به معیشت مردم، محرومان و نیازمندان اشاره کرد و گفت: در زمینه رسیدگی به معیشت مردم، محرومان، نیازمندان و از کار افتادگان از آنچه حضرت علی (ع) سفارش کردند بسیار فاصله داریم. تنها راهکار کاهش این فاصله آن است که به آنچه پیامبر (ص)، حضرت علی (ع) و سایر ائمه (ع) و همچنین خداوند در آیات متعدد در این مساله به آن سفارش کردند را اجرا کنیم. دقیقاً مشکل امروز ما این است که به این دستورات عمل نمی‌کنیم چرا که امکان ندارد براساس عدالت عمل کنیم و راه خدا را در پیش بگیریم و مردم از ما ناراضی باشند. عمل به این دستورات واقعاً نوعی از جهاد اکبر است، بسیاری نمی‌توانند به سلامت از این مسیر گذر کنند، چون در مقابل پول، نفس، شهوت، قدرت، شهرت و مقام ایستادند بسیار سخت است. مقاومت در برابر ریاست طلبی و قدرت طلبی با تئوری پردازی امکان پذیر نیست بلکه خودسازی می‌خواهد.

آبـادی میخــانه ز ویــرانــی ماست

جــمعیت کــفر از پــریــشانی ماست

اســــلام به ذات خود ندارد عیبی

هر عیب که هست از مسلـمانــی ماست
منبع: شفقنا
نظرات بینندگان
انتشار یافته: ۱
در انتظار بررسی: ۰
غیر قابل انتشار: ۱
مهدی
۰۰:۱۸ - ۱۳۹۹/۱۲/۰۷
پس انقلاب برای چی بود
نظرات شما