زنان سالمند، اما گاهی زندگی را به خود سخت‌تر می‌گیرند، برخی از آنان به دلیل یائسگی و ظهور مشخصات سالمندی بر کالبدشان گمان می‌کنند که جذابیت‌های خود را برای شریک جنسی از دست داده و نباید به روابط جنسی فکر کنند. این درحالیست که روابط جنسی موفق و مناسب در دوران سالمندی نیز یکی از ضروریات زندگی انسان است، اما با توجه به ویژگی‌های خاص این دوران نیاز به توجه و مراقبت ویژه‌ای دارد.
با دکتر فاطمه آذرتاش، مدیر تیم تخصصی سلامت جنسی انجمن ازدواج و خانواده کشور درباره ویژگی‌های یک رابطه جنسی سالم در دوران سالمندی گفتگو کردیم.
آذرتاش با بیان اینکه معمولا سن ۶٠ یا ۶۵ سالگی به بعد را دوران سالمندی تعریف می‌کنند، به جامعه ۲۴ می‌گوید: «سالمندی پدیده‌ای است که افراد به شکل‌های مختلفی آن را تجربه می‌کنند، این تفاوت به مولفه‌هایی مانند میزان برخورداری سالمند از امکانات و منابع مالی، حمایت‌های عاطفی و خانوادگی، مراقبت‌های بهداشتی و درمانی و توجه به نیاز‌های جنسی و برآورده کردن آن‌ها بستگی دارد.»
«تغییر در رفتار‌ها و عملکرد جنسی در سنین سالمندی موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد. گاهی سن و سال به ابزار ظالمانه‌ای تبدیل شده و سالمندان را در نقش‌های ثابت و کلیشه‌ای جا می‌دهد. یکی از این کلیشه‌ها و باور‌های غلط این است که افراد مسن سکس ندارند و نباید داشته باشند. گاهی گفته می‌شود که داشتن رابطه جنسی ممکن است برای سالمندان مضر باشد، گاهی هم سالمندان به دلیل پیر شدن اندام‌ها نگران رابطه جنسی بوده و از آن دوری می‌کنند و خجالت می‌کشند. گاهی سالمندان فکر می‌کنند که عملکرد جنسی آن‌ها کاهش پیدا کرده است و به همین علت از رابطه جنسی اجتناب می‌کنند.»
«باید به سالمندان توجه کرده و شرایط را برایشان به‌گونه‌ای فراهم کنیم که بتوانند از رابطه جنسی لذت ببرند، برای رسیدن به این مهم باید به آن‌ها درباره ضرورت روابط جنسی در دوران سالمندی آگاهی بدهیم. توجه به این نکته مهم است که اگر سکس در سبک زندگی فردی در ٣٠ سالگی مرکزیت داشته باشد احتمالا در ۶٠ سالگی هم مهم است، لذا در طول زندگی جوانی با مراقبت از جسم و روان خودمان باید به فکر دوران سالمندی باشیم، زیرا در این دوران ما بسیار بیشتر از قبل به صمیمیت، امنیت، تنظیم خلق و خو و هورمون‌هایی که به واسطه سکس ترشح می‌شود، نیاز داریم.»
«رابطه جنسی انتقال دهنده‌های عصبی را فعال می‌کند که نه تنها بر مغز بلکه بر چندین اندام دیگر که در بدن وجود دارد تأثیر می‌گذارد. رابطه جنسی از طریق تأثیرگذاری بر کاهش فشار خون، افسردگی، اضطراب، افزایش سلامت قلب، تسکین درد، افزایش سیستم ایمنی بدن و خواب بهتر باعث افزایش طول عمر می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که ۶۵ درصد از سالمندانی که بین ۶۵ تا ٨٠ سال عمر دارند هنوز به رابطه جنسی علاقه‌مند هستند، روند طبیعی افزایش سن به توانایی فرد به برآورده کردن خواسته‌های جنسی‌اش فشار می‌آورد.»
«زنان و مردان باید یاد بگیرند به تغییراتی که با بالا رفتن سن در بدنشان اتفاق می‌افتد دقت کنند. به طور معمول سطح تستسترون در مردان با افزایش سن و بعد از ۳۰ سالگی سالانه یک درصد کاهش پیدا می‌کند که نقش مهمی در عملکرد جنسی آن‌ها دارد. کاهش سطح تستسترون باعث تغییرات فیزیولوژیک در بدن می‌شود که مشکل در ایجاد یا حفظ نعوظ، میزان حجم منی، افزایش زمان دستیابی به نعوظ بعد از هر انزال را می‌تواند شامل شود، بنابراین مردان با افزایش سن می‌توانند سطح تستسترون خود را از طریق آزمایش بررسی کرده و با پزشک مشورت کنند و در صورت لزوم تستسترون دریافت کنند.»
«تغییرات رایجی که در زنان سالمند می‌تواند اتفاق بیفتد عبارتند از تغییرات فیزیکی به دلیل کاهش استروژن (هورمون جنسی زنانه) یا تغییراتی که در دوران پیش از یائسگی رخ می‌دهد که علت آن نیز کاهش سطح استروژن بوده و نهایتا می‌تواند عملکرد جنسی را در زنان کاهش داده، تولید مثل را مختل کرده و از بین ببرد که این مسئله نیز با افزایش سن در بدن زنان رخ می‌دهد.»
«کاهش استروژن می‌تواند موجب خشکی واژن و یا به طورغیر مستقیم کاهش انرژی فرد شود همچنین می‌تواند خلق و خوی فرد را تغییر دهد و مانع میل فرد به فعالیت جنسی می‌شود. کاهش استروژن به دلیل آتروفی که در واژن ایجاد می‌کند می‌تواند موجب مقاربت دردناک و مشکل در رسیدن به ارگاسم شود، به نحوی که یا تحریک جنسی به خوبی صورت نمی‌گیرد یا فرد نمی‌تواند به ارگاسم برسد. البته این تغییرات می‌تواند در هر فردی متفاوت باشد، لذا انجام آزمایشات هورمونی گامی مفید در تعیین سطح هورمون استروژن و دریافت کمک تخصصی در این زمینه باشد که به سالمندان توصیه می‌شود.»
«گاهی نیز سالمندان به دلیل ابتلا به بیماری‌هایی مانند آرتریت، دمانس، فشارخون بالا، استرس مزمن، دیابت، استرس، افسردگی یا سوگ به دلیل از دست دادن شریک جنسی تمایل کمتری به رابطه جنسی دارند، زیرا این بیماری‌ها عملکرد جنسی آن‌ها را مختل می‌کند، در کنار این مساله مصرف دارو برای درمان بیماری‌های ذکر شده می‌تواند مانع از پاسخ جنسی فرد شود مساله‌ای که می‌تواند ارگاسم و برانگیختگی را برای سالمندان با مشکل مواجه کند. اگر سالمند بعد از مصرف دارو دچار چنین مشکلات شدیدی شد باید با پزشک خود مشورت کند تا دارو و دز آن را تغییر دهد»
«زنانی که از خشکی واژن یا آتروفی واژن رنج می‌برند می‌توانند از روان کننده‌های محلول در آب استفاده کنند و چنانچه این خشکی متوسط تا شدید است بهتر است با پزشک زنان مشورت کنند تا دارو‌های خوراکی یا موضعی برایشان تجویز شود. سالمندان برای افزایش صمیمیت با شریک زندگی خود می‌توانند با او درباره خواسته‌ها و مرزهایشان راحت و شفاف صحبت کنند. همچنین سالمندان باید دقت کنند که رابطه جنسی ایمنی داشته باشند. انجام آزمایشات مرتبط با تشخیص بیماری‌های مقاربتی توسط سالمندانی که ازدواج مجدد کرده‌اند می‌تواند به آرامش خاطر آن‌ها در طول مقاربت کمک کند. در سنین بالا خطر ابتلا به بیماری ایدز، سوزاک و سایر بیماری‌های مقاربتی وجود دارد به نحوی که در آمریکا یک چهارم افراد مبتلا به ایدز بالای ۵۵ سال هستند.»
«تعریف خودتان را از رابطه جنسی گسترش دهید، ضروریست که افراد با بالا رفتن سن تواناییهای جسمی و جنسی جدیدی را در خود ایجاد کنند و با ویژگی‌ها و نیاز‌های سنی خود سازگار شوند، خوشبختانه راه‌های مختلفی جهت افزایش صمیمیت وجود دارد و رابطه جنسی به معنای دخول تنها یکی از آنهاست. لمس کردن، در آغوش گرفتن و بوسیدن تنها بخشی از یک رابطه جنسی است. سالمندان باید سعی کنند عادات سالم را حفظ کنند، مراقبت از سلامتی می‌تواند به افراد کمک کند که سلامت جنسی خود را حفظ کنند. داشتن یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، پرهیز از مصرف الکل و سیگار راه‌کار‌هایی برای حفظ سلامتی آن‌ها هستند.»
«سالمندان باید بدن خود را دوست داشته باشند و تغییرات و تفاوت‌هایی را که با افزایش سن در بدنشان ایجاد شده است را بپذیرند. آن‌ها باید آگاه باشند که این تغییرات طبیعی هستند و سر خود را بالا نگه دارند و احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد تا بتوانند با اعتماد به نفس با دیگران رابطه برقرار کرده و ابراز وجود داشته باشند.»
«همچنین افراد سالمند برای داشتن رابطه جنسی موفق خوب است گاهی بازیگوش باشند و از شوخ طبعی استفاده کنند، ایجاد شوخی و طنز می‌تواند باعث تغییر خلق و خوی زوجین شده و درنهایت به رابطه جنسی بهتر منجر شود. بسیار خوب است که زوجین درباره ایده‌های جدید، رفتار‌ها و پوزیشین‌های جدید با همدیگر صحبت کنند و نسبت به تجربه‌های جدید گشوده باشند.»
«نقش خانواده نیز در اینباره مهم است. یکی از موضوعات دوران سالمندی آن است که با خالی شدن آشیانه سالمندان فرصت بیشتری دارند که در کنار همدیگر باشند و از وجود هم لذت ببرند، زمانی که فرزندان سن‌شان کم است نیاز به مراقبت بیشتری دارند، در واقع در این دوران فرزندان می‌توانند دغدغه‌هایی برای والدین ایجاد کنند که این دغدغه‌ها می‌تواند همراه با استرس و اضطراب باشد، اما در دوران سالمندی این دغدغه‌ها وجود ندارد و زوجین می‌توانند از وجود همدیگر لذت بیشتری ببرند این درحالیست که در آغوش گرفتن و داشتن سکس باعث ترشح اندروفین می‌شود که به کاهش اضطراب و استرس منجر می‌شود.»
«از طرف دیگر نوه، نتیجه، عروس و داماد هم باید به زندگی جنسی سالمندان اهمیت داده و بپذیرند که سالمندان نیاز به خلوت‌هایی دارند و باید در کنار هم باشند، بنابراین باید شرایط مناسب برای این موضوع را برایشان فراهم کنند. اگر سالمندی مجرد است و همسرش فوت کرده یا طلاق گرفته است خانواده باید شرایطی را فراهم کنند که آن‌ها هم بتوانند ازدواج مجدد داشته باشند، ازدواج یکی از راه‌هایی است که احساس تنهایی را در سالمندان کاهش می‌دهد. یکی از مشکلات عمده‌ای که سالمندان با آن روبه رو هستند تنهایی است که می‌تواند منجر به افسردگی شده و خلق و خوی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.»
بیشتر بخوانید: وسایل جلوگیری از بارداری را مقداری محدود کردند / عفونت‌های مقاربتی رو به افزایش است
«خانواده با کمک کردن به سالمند برای ازدواج مجدد و شکستن تابو‌هایی موجود در جامعه درباره ازدواج سالمندان می‌تواند شرایط بهتری را به لحاظ جنسی و عاطفی برای آن‌ها فراهم کند. وقتی افراد به دوران سالمندی می‌رسند بهتر است از مزایای تجربیات خودشان بهرمند شوند، استقلال و اعتماد به‌نفسی که با افزایش سن ایجاد می‌شود می‌تواند برای همسر یا شریک جنسی جدید بسیار جذاب باشد، صرف نظر از جنسیت این احتمال بسیار زیاد است که در ۶۲ یا ٧٢ سالگی نسبت به ٢٢ سالگی احساس بهتری نسبت به بدن خود داشته باشید. افراد در سن سالمندی خودشان را بیشتر می‌شناسند و درباره مواردی که بیشتر دوست داشته و بیشتر خوشحال‌شان می‌کند اطلاعات بیشتری دارند. تجربیات فرد سالمند در این زمینه می‌تواند زندگی جنسی را برای خود فرد و شریک جنسی‌اش هیجان انگیزتر کند.»