رویداد ۲۴| روح انگیز درّی: مذاکرات هستهای ایران و آمریکا بعد از ارسال نامه طرفین به یکدیگر حالا زیر سایه مناقشه لفظی درباره مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکره رفته است. برخی کارشناسان سیاست خارجی و چهرههای آشنا با ادبیات و دیپلماتیک در فضای مجازی مطرح کردند که در عمان نمایندگان ایران و آمریکا- سید عباس عراقچی و ویتکاف به اتفاق هیات همراه خود- در اتاقهای مجزا مینشینند و نمایندگان عمانی موارد را منتقل میکنند. این وضعیت از منظر ایران مذاکره غیرمستقیم است که میتواند به مذاکره مستقیم منتهی شود و از منظر ترامپ مذاکره مستقیم!
«طارق رئوف» رئیس سابق بخش امنیت سیاسی و شفاف سازی آژانس بین المللی انرژی اتمی در گفتوگو با تابناک در اینباره توضیح داده است که «برداشت ایران از گفتوگوها در عمان این است که ابتدا مذاکرات غیرمستقیم انجام میشود، جایی که مذاکرهکنندگان هر کشور در اتاقهای جداگانه مینشینند و دیپلماتهای عمانی پیامها را به عقب و جلو منتقل میکنند. این چینش مشابه مذاکرات غیرمستقیمی خواهد بود که دولت بایدن داشت و در آن واسطهها مقامات اروپایی بودند. با این حال، مقامات ایرانی گفتند که تهران در صورت پیشرفت خوب مذاکرات غیرمستقیم، آماده مذاکره مستقیم با آمریکا خواهد بود».
حسن روحانی نیز در دیدار با وزرا و مسئولان خود که امروز برگزار شده درباره مساله مذاکره صحبت و تاکید کرده است که اگر قرار بود مذاکرات برجام به صورت غیرمستقیم انجام شود در عمل به جای ۲ سال باید ۲۰ سال مذاکره میشد و در نهایت نیز مشخص نبود نتیجه چه خواهد شد.
سید عباس موسویان، دیپلمات پیشین وزارت خارجه نیز در توئیتی درباره موضوع مذاکره مستقیم و غیرمستقیم و تفاوت اظهارات طرفهای ایرانی و آمریکایی گفته است که «هر دو درست میگویند. تناقضی هم وجود ندارد. در دوران اوباما هم همین اتفاق افتاد. منتهی راه حل این شد که ابتدا مذاکرات در استانبول با حضور کاترین اشتون آغاز شد و بعد خانم اشتون اتاق را ترک کرد و مذاکره کننده گان ایرانی و آمریکایی مستقیم گفتوگو کردند و نتیجه مثبت حاصل شد.
او همچنین یاداوری کرده که «بنظر میرسد شنبه در عمان ابتدا آقایان عراقچی وزیر خارجه ایران و استیو ویتکاف، مذاکره را بطور غیر مستقیم آغاز خواهند کرد و بعد از یکی دوساعت و در صورت مثبت بودن، نماینده گان ایران و امریکا گفتوگوهای مستقیم را آغاز خواهند کرد. بنظر میرسد واشینگتن و تهران روند عاقلانهای را در پیش گرفتهاند و شانس توافق وجود دارد. هر دو مذاکره کننده توانمند، مجرب، معتدل و عاقل هستند».
عباس عراقچی نیز تاکید کرده که مساله نوع مذاکره مبنی بر «مستقیم» و «غیرمستقیم» اهمیت چندانی نداشته و موضوع مهم نیت جدی طرف آمریکایی است. درباره کلیت مساله، اختلاف ادبیات و واژگان ایران و آمریکا و مساله مذاکراتی که از روی شنبه آغاز میشود چند نکته حائز اهمیت است:
۱-عباس عراقچی از یک جهت درست میگوید، لفظ مستقیم یا غیرمستقیم در شرایط فعلی چندان اهمتی ندارد چرا یک شرایط ثابت با دو تعبیر از جانب طرفین در حال پیگیری است. مساله اصلی در این شرایط توصیف وضعیت این مذاکرات نیست که موضوع مستقیم است یا غیرمستقیم، مساله اصلی برقراری یک مذاکرات خوب و قابل دستیابی به نتیجه است تا مبادا مذاکره دوباره در مختصات مذاکرات احیای برجام در دولت سیزدهم یا مذاکرات هستهای در زمان دبیری شورای امنیت توسط سعید جلیلی گرفتار شود، در وضعیت «مذاکره» برای «مذاکره».
۲- وضعیت بین المللی ایران در سه سال گذشته و رخدادهای یک سال گذشته برای نیروهای مقاومت در منطقه همه و همه ایران را در مذاکرات در وضعیتی متفاوت از مذاکرات هستهای برجام قرار داده است بنابراین قیاس این وضعیتها با هم چندان منطقی به نظر نمیرسد. البته از این نکته نیز نباید غافل شد که ایران توانسته در مورد محل برگزاری مذاکرات یعنی عمان حرف خود را به کرسی بنشاند.
۳- در مذاکراتی که از شنبه آغاز میشود بدون شک اسرائیل و روسیه سنگ اندازیهای جدی خواهند داشت به خصوص که حصول توافق ایران و آمریکا به ضرر هر دو است و هر کدام از منظر خود منافع جدی را با کاهش تنش بین ایران و آمریکا از دست میدهند.
۴- ادبیات رسمی مذاکرات از جانب دو طرف در فضای تعادلی قرار گرفته است. از طرف آمریکا علی رغم تایید و تاکید نتانیاهو مبنی بر این که مدل ایده آل او برای مذاکره و توافق ایران و آمریکا الگوی لیبی است، اما ترامپ هرگز سخنی از این مساله بر زبان نیاورده است. مدل لیبی احتمالا شامل محتوایی مبنی بر برچیدن کامل برنامه هستهای ایران است که بعید به نظر میرسد ایران با این مساله موافقت کند. در مقابل ادبیات رسمی از جانب ایران در قبال ترامپ نیز تغییر قابل توجه داشته است. از این گذشته ادبیات ترامپ در نامه به آیت الله خامنهای که ادبیاتی جدید بود. لحن و واژگان صحبتهای علی لاریجانی در روزهای پایانی ایام نوروز در گفت و گوی ویژه خبری که در ان به عنوان مشاور رهبر انقلاب حاضر شده بود و صحبت از این که ترامپ تاجر موفق و با استعدادی است و باید با دوری از گزینه جنگ شرایط تعریف منافع مشترک اقتصادی بین ایران و آمریکا را مهیا کند، نشان میدهد دو طرف در فضای گفتمانی جدیدی قرار گرفتهاند.