رویداد۲۴| مازیار وکیلی: سریال «جاسوس» (The Spy) مینیسریالی به زبان انگلیسی است که به کارگردانی جدعون راف، فیلمساز صهیونیست، ساخته شده و بر پایه داستان واقعی الی کوهن، جاسوس معروف موساد، شکل گرفته است. این مجموعه توسط کمپانی فرانسوی لجند فیلمز و برای پخش از کانال+ و نتفلیکس تولید شده و با استناد به کتاب «جاسوسی که از سرزمین صهیونیستها آمده بود» نگاشته شده است.
الی کوهن در سال ۱۹۲۵ در خانوادهای ارتدوکس صهیونیست به دنیا آمد. او پس از اوجگیری احساسات ضدیهودی در سال ۱۹۴۷ ترک تحصیل کرد و به تحصیل خانگی روی آورد. خانوادهاش پس از تشکیل رژیم صهیونیستی به فلسطین اشغالی مهاجرت کردند، اما کوهن در مصر ماند تا هم تحصیلات خود را در رشته الکترونیک تکمیل کند و هم فعالیتهای صهیونیستیاش را پی بگیرد.
با وخامت رابطه دولت مصر با یهودیان پس از ماجرای سوئز، کوهن در سال ۱۹۵۶ به سرزمینهای اشغالی مهاجرت کرد. او پس از عضویت در ارتش، دوبار برای ورود به موساد تلاش کرد و رد شد، اما نهایتاً توسط میر آمیت، رئیس وقت موساد، به عنوان جاسوس استخدام شد. برای مأموریت سوریه، موساد او را شش ماه تحت آموزشهای فشرده قرار داد، هویت جعلی یک تاجر سوری مقیم آرژانتین را برایش طراحی کرد و حتی او را به آرژانتین فرستاد تا داستان پوششیاش معتبر به نظر برسد.
کوهن با هویت جعلی «کامل امین» وارد سوریه شد و بهسرعت با ارتش این کشور و حزب بعث ارتباط برقرار کرد. او حتی موفق شد به بلندیهای جولان نفوذ کرده و اطلاعات دقیق نظامی را برای موساد ارسال کند. از جمله اقداماتش، کاشت درخت در نقاط کلیدی بلندیهای جولان بود؛ درختانی که بعدتر در جنگ ششروزه به ارتش صهیونیستی برای شناسایی مواضع ارتش سوریه کمک شایانی کردند.
بیشتر بخوانید: معرفی بهترین مینی سریالهای جهان
ارتباط نزدیک کوهن با چهرههایی، چون امین الحافظ باعث شد پس از رسیدن الحافظ به ریاستجمهوری، کوهن در زمره گزینههای اصلی برای تصدی وزارت دفاع قرار بگیرد. او در پارلمان سوریه، علیه رژیم صهیونیستی سخنرانیهای تند و نمایشی انجام میداد تا هم مقامات سوری را به تصمیمهای احساسی و شتابزده تحریک کند و هم اعتماد آنها را جلب کند.
در نهایت، دستگاه امنیتی سوریه موفق به شناسایی و دستگیری او شد و کوهن در سال ۱۹۶۵ اعدام شد. با این حال، اطلاعاتی که طی آن سالها برای موساد ارسال کرده بود، نقش مهمی در پیروزی رژیم صهیونیستی در جنگ ششروزه و تغییر ژئوپلیتیک منطقه ایفا کرد.
رژیم صهیونیستی جمعیتی کمتر از ده میلیون دارد و در منطقهای محصور در میان کشورهای عمدتاً مسلمان قرار گرفته است. برای حفظ موجودیت خود، این رژیم به ابزارهای اطلاعاتی و جاسوسی وابستگی عمیقی دارد. بر خلاف ادیان بزرگ همچون اسلام و مسیحیت، ورود به آیین یهود بسیار دشوار است و همین نگاه خاص قومی و دینی، باعث شده صهیونیستها جان هر یک از اعضای خود را بسیار ارزشمند بدانند.
این نگاه در سیاستهای رسمی نیز بازتاب دارد؛ چنانکه بارها دیده شده برای آزادی یک نظامی، حاضر شدهاند هزاران اسیر فلسطینی را آزاد کنند. آنها خود را قوم برگزیده میدانند و برای حفظ این هویت، به هر ابزاری از جمله عملیاتهای اطلاعاتی فرامرزی متوسل میشوند. موساد به عنوان بازوی اطلاعاتی و عملیاتی این رژیم، در جهان بهعنوان یکی از مخوفترین و پیچیدهترین نهادهای امنیتی شناخته میشود؛ نهادی که بخش عمدهای از عملیاتهایش حتی به بیرون درز نمیکند.
در یکی از صحنههای مهم سریال، یکی از مدیران موساد در پاسخ به تردیدهای زیردست خود در فرستادن کوهن به سوریه، میگوید: «در آن بیرون کسی برای زنده ماندن ما اهمیتی نمیدهد، پس باید خودمان راهی برای بقا پیدا کنیم.» این جمله، خلاصهای است از دکترین بقای رژیم صهیونیستی: امنیت به هر قیمتی.
بیشتر بخوانید: آیا جاسوس اسرائیل واقعاً در جیب فرماندهان سپاه بود؟ | دختر سردار شادمانی: مساله فراتر از واتساپ است
سریال «جاسوس» دقیقاً به توجیه این راهبرد میپردازد و تلاش دارد عملیات نفوذی موساد را در چارچوبی قهرمانانه و ناگزیر به تصویر بکشد. کوهن در سریال شخصیتی وفادار، متعهد، مؤمن و وطنپرست دارد؛ مردی که حتی در مأموریتهایش، عاشق همسرش باقی میماند و تنها دغدغهاش حفاظت از «سرزمین مادری» است. در صحنهای از سریال، کوهن در میان تظاهرکنندگان سوری، اجساد سربازان صهیونیستی را میبیند و بغض میکند. اینگونه تصاویر، قرار است حس همدردی مخاطب غربی را برانگیزند.
بازنمایی عملیات الی کوهن در قالب یک سریال پرتعلیق و پرجزئیات، بیش از آنکه یک مستند روایی باشد، تلاشی است برای مشروعیتبخشی به اقدامات ضد امنیتی موساد در منطقه. این مجموعه، در عین حال به ما یادآوری میکند که نفوذ اطلاعاتی در ساختارهای رسمی کشورهای مخالف، نهتنها ممکن، بلکه مسبوق به سابقه است.
در شرایطی که این روزها در فضای رسانهای ایران بار دیگر بحث نفوذ جدی شده، بازبینی این سریال میتواند هشدار مهمی باشد: رژیم صهیونیستی برای بقا، هیچ حد و مرزی در عملیاتهای اطلاعاتی خود قائل نیست و الی کوهنها همچنان میتوانند وجود داشته باشند.