رویداد۲۴ | منیره چگینی: دریاچه ارومیه، یکی از بزرگترین دریاچههای آب شور جهان، این روزها در آستانه خشک شدن کامل قرار گرفته است. نگرانیها در پی افزایش دمای هوا و کاهش بارشها در حوضه آبریز این دریاچه به شدت بالا رفته است.
روز گذشته یک خبر هولناک منتشر شد؛ مدیرکل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان غربی گفت در شمال دریاچه تنها لایه نازکی از آب باقی مانده که در کمتر از یک هفته خشک خواهد شد. جنوب دریاچه نیز حدود ۷۰۰ کیلومتر مربع آب دارد که تا آخر تابستان خشک میشود.
مهدی زارع، استاد و پژوهشگر حوزه اقلیم به رویداد۲۴ گفته احیای دریاچه در بازه ۱۵ ساله آینده (۱۴۰۵ تا ۱۴۲۰) نیازمند برنامهای منسجم، سرمایهگذاری کلان، و اراده سیاسی است، در غیر این صورت درچاره دچار بحران بزرگی خواهد شد.
زارع در این گفت و گو تاکید میکند: «بزرگترین اولویت، کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی است». به گفته او حدود ۹۰ درصد از منابع آبی حوزه ارومیه در حال حاضر صرف کشاورزی میشود.»
یکی از راهکاری های زارع، جایگزینی محصولات پرمصرفی نظیر سیب و گندم با محصولات کممصرفی مانند جو و زعفران، ترویج آبیاری قطرهای، و ارائه مشوقهای اقتصادی به کشاورزان برای مدیریت منابع آبی در منطقه است.
او هشدار داده که هر گونه سدسازی بر روی سرشاخههای دریاچه ارومیه و انحراف آب از رودخانههای حیاتی مانند زرینهرود، سیمینهرود و آجیچای باید متوقف شود.
زارع ادامه میدهد: «استفاده از آب تصفیهشده برای آبیاری، آزادسازی منابع آب شیرین به سمت دریاچه و برخورد جدی با چاههای غیرمجاز، از دیگر گامهای مهم هستند.»
بیشتر بخوانید:
عارف مسئولیت خود درباره دریاچه ارومیه را رها کرده است | دریاچه ارومیه به نابودی کامل نزدیک شده
سرنوشت طرح ۵ دریاچه که پیش از انقلاب قرار بود ساخته بشوند چه شد؟
او به تجربههای موفق بینالمللی مانند احیای دریای آرال در قزاقستان و دریاچه سوان در ارمنستان اشاره میکند و میگوید: «احیای دریاچه ارومیه ممکن است، اما آسان نیست.»
زارع تاکید دارد که تدوین و اجرای یک چارچوب مدیریتی و قانونی دقیق، با حضور مدیران متخصص و اختصاص بودجهای ۱۰ تا ۱۵ میلیارد دلاری طی ۱۵ سال، میتواند راهگشای این بحران باشد.
او برنامه پیشنهادی خود را در سه مرحله ارائه میکند:
مرحله پنجساله نخست (۱۴۰۵ تا ۱۴۱۰)، شامل اقدامات اضطراری برای توقف روند خشکشدن و افزایش ۱۰ تا ۲۰ درصدی حجم آب دریاچه؛
مرحله پنجساله دوم (۱۴۱۰ تا ۱۴۱۵)، شامل تثبیت سطح دریاچه در حد ۳۰ تا ۴۰ درصد از سطح تاریخی و
مرحله پنجساله سوم (۱۴۱۵ تا ۱۴۲۰) شامل بازسازی کامل اکوسیستم، کاهش شوری، بازگشت حیات وحش و بهرهبرداری پایدار از منابع آب.
زارع در نهایت هشدار میدهد: «اگر اراده سیاسی و اقدامات عملی جدی شکل نگیرد، خطر فروپاشی اکولوژیکی و سرنوشتی مانند بحرالمیت در انتظار دریاچه ارومیه است.»
بحر المیت یا دریای مرده، دریاچهای است که به دلیل برداشت بیرویه آب از رودخانههای تغذیهکنندهاش و تغییرات اقلیمی، به تدریج خشک شده و بخشهای بزرگی از آن کاملاً از بین رفته است. این خشک شدن باعث فروپاشی اکولوژیکی یعنی نابودی کامل اکوسیستم، کاهش شدید تنوع زیستی، تغییرات منفی در آب و هوا و آسیبهای جدی به زندگی مردم اطراف آن شده است.
وقتی میگوییم «سرنوشت بحر المیت» برای دریاچه ارومیه محتمل است، یعنی اگر جلوی روند خشکی گرفته نشود، ممکن است ارومیه هم به همین شکل کاملاً خشک شده و زیستبوم طبیعیاش نابود شود، با پیامدهای بسیار جدی برای محیط زیست و ساکنان منطقه.
به عبارتی، بحر المیت یک نمونه تلخ و هشداردهنده از آن چیزی است که ممکن است برای دریاچه ارومیه هم رخ دهد.