رویداد۲۴| تروییکای اروپایی شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا با ارسال نامهای به شورای امنیت، فرآیند ۳۰ روزهای برای بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را آغاز کردند. این اقدام، بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، امکان احیای تحریمهای پیشین را فراهم میکند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، این اقدام را غیرقانونی و فاقد مبنای حقوقی خوانده و بر آمادگی تهران برای پاسخ قاطع تأکید کرده است.
نشستهای دیپلماتیک اخیر در ژنو نیز بدون نتیجه ملموس پایان یافت، اما مقامات ایران همچنان بر امکان مذاکره غیرمستقیم و مشروط با آمریکا تأکید دارند.
کارشناسان دو نگاه متفاوت دارند. در نگاه بدبینانه اروپا و آمریکا بر بازگرداندن تحریمها اصرار دارند و احتمال فشار بیشتر یا اقدامات نظامی محدود علیه ایران وجود دارد.
در نگاه خوشبینانه، اما ممکن است طرفین در بازه زمانی ۳۰ روزه به توافقی نسبی برسند و مسیر دیپلماسی دوباره فعال شود، هرچند نقش اسرائیل و لابیهای داخلی آمریکا نباید نادیده گرفته شود.
رحمان قهرمانپور، کارشناس مسائل بینالملل، در مصاحبه با «اعتماد» میگوید شانس دستیابی به توافق در شرایط فعلی اندک است و تروییکای اروپایی همچنان مکانیسم ماشه را به عنوان ابزار فشار و چانهزنی در اختیار دارند. ایران نیز بر دیپلماسی همراه با تقویت توان بازدارندگی نظامی تأکید دارد.
دیدگاه امیرعلی ابوالفتح، تحلیلگر سیاست خارجی، اما متفاوت است. او تأکید میکند که تمرکز صرف بر بازگشت تحریمها، تصویر واقعی خطر را نشان نمیدهد. به گفته او، آنچه بیش از هر چیز نگرانکننده است، احتمال تکرار حملات نظامی و فشارهای سیاسی آمریکا و اسرائیل علیه ایران است. این تحلیل، سناریوهای تنش نظامی محدود و اقدامات فشار سیاسی شدید را در کنار تحریمها به عنوان چالش اصلی پیش روی ایران معرفی میکند.
در این شرایط، ایران چند اهرم در اختیار دارد. خروج احتمالی از معاهده NPT که مجلس با طرح سه فوریتی ساز آن را کوک کرده از یک سو و اعمال محدودیتهای منطقهای و تهدید امنیت تنگه هرمز که «کیهان» و همفکرانش طرفدار سفت و سخت آن هستند از سوی دیگر. در این میان استفاده از ابزارهای دیپلماسی و چانهزنی هم ابراز مهمی است که اظهارات اخیر عراقچی و مقامات ایران نشان میدهد تهران قصد ندارد صرفاً به اقدامات نظامی متوسل شود و به دنبال ترکیب دیپلماسی و بازدارندگی است.
باید توجه داشت که لابی اسرائیل همچنان فعال است و تبلیغات خود علیه ایران را افزایش داده است. بازگشت مکانیزم ماشه میتواند بهانهای برای برجسته کردن تهدید ایران باشد. تجربه برجام نشان داده که توافق دیپلماسی میتواند نقش این لابی را محدود کند و توانایی آنها برای ایجاد مانع کاهش یابد.
با توجه به تحلیل رسانهها و کارشناسان، سه مسیر محتمل برای تهران وجود دارد؛ تشدید تنشها و احتمال اقدامات نظامی محدود یا فشار سیاسی بیشتر، سناریوی «توقف در برابر توقف» که میتواند تنشها را کاهش دهد و دستیابی به یک توافق جامع یا نسبی با آمریکا و اروپا، که نیازمند انعطاف متقابل و مذاکرات دقیق است.
تحلیلگران معتقدند موفقیت یا شکست هر مسیر به میزان انعطافپذیری طرفین، اراده سیاسی اروپا و آمریکا و مدیریت دیپلماتیک ایران بستگی دارد، و همانطور که ابوالفتح هشدار داده است، تهدیدهای نظامی احتمالی آمریکا و اسرائیل میتواند تعیینکنندهترین چالش ۳۰ روز آینده باشد.