رویداد۲۴| پرونده هستهای ایران وارد مرحله تازهای شده است. درحالی که فرصت زیادی تا ۵ مهر یعنی موعد اجرای مکانیسم ماشه باقی نمانده، چین و روسیه با ارائه پیشنویس قطعنامهای در شورای امنیت تلاش کردهاند بازگشت تحریمهای سازمان ملل علیه ایران را به تعویق بیندازند. در صورت تصویب این قطعنامه لغو تحریمها تا ۱۸ آوریل ۲۰۲۶ (۶ اردیبهشت ۱۴۰۵) تمدید میشود و امکان تمدیدهای بیشتر نیز در آینده لحاظ شده است. چنین بندی عملاً میتواند «مکانیزم ماشه» یا همان اسنپبک را از کار بیندازد و فضایی جدید برای گفتوگو ایجاد کند.
در متن پیشنویس، بر «تداوم همکاری ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی» تأکید شده و از طرفهای برجام خواسته شده مذاکرات برای احیای توافق هستهای «فوراً از سر گرفته شود». این زبان دیپلماتیک نشان میدهد که پکن و مسکو در تلاشاند میان تهران و غرب پلی بزنند؛ پلی که البته چندان تضمینشده به نظر نمیرسد.
با وجود این ابتکار، راه تصویب چنین قطعنامهای دشوار است. تحلیلگران غربی معتقدند آمریکا و متحدان اروپایی آن به هیچوجه حاضر نیستند اسنپبک را معطل بگذارند. از نگاه واشنگتن و تروئیکای اروپایی، ایران نهتنها بخش بزرگی از تعهدات هستهای خود را کنار گذاشته، بلکه با توسعه فعالیتهای موشکی و منطقهای نگرانیهای تازهای آفریده است؛ بنابراین تنها «بازگشت فشارهای حداکثری» میتواند ایران را وادار به عقبنشینی کند.
به گزارش رسانههای بینالمللی، بررسی این قطعنامه طی هفتههای آینده در شورای امنیت آغاز خواهد شد. هرچند احتمال وتوی آمریکا یا یکی از اعضای اروپایی تقریباً قطعی است، اما پکن و مسکو با ارائه این پیشنویس پیام روشنی فرستادهاند: آنها نمیخواهند سرنوشت ایران تنها در اتاقهای فکر واشنگتن و بروکسل تعیین شود.
والاستریت ژورنال در تحلیلی اقدام مسکو و پکن را «نمایشی از اتحاد راهبردی علیه غرب» توصیف کرده و نوشته است: ایران در این میان بهعنوان حلقه اتصال این اتحاد عمل میکند. از نگاه این روزنامه، حتی اگر قطعنامه تصویب نشود، هماهنگی چین و روسیه در برابر آمریکا پیام ژئوپلیتیک مهمی به همراه دارد.
بیشتر بخوانید: غریب آبادی: پیش نویس قطعنامه روسیه و چین آخرین مرحله تلاشها برای جلوگیری از اسنپبک است
نیویورکتایمز نیز این ابتکار را «نوعی بازی خرید زمان» برای ایران خوانده و تاکید کرده که تهران میتواند در شش ماه آینده فرصت جدیدی برای مذاکره یا دستکم کاهش تنشها پیدا کند. در مقابل، رسانههای اسرائیلی هشدار دادهاند که هرگونه تأخیر در بازگشت تحریمها، «ایران را جسورتر» خواهد کرد و تهدیدی مستقیم برای امنیت منطقه محسوب میشود.
در داخل ایران، رسانههای نزدیک به دولت از این خبر استقبال کرده و آن را نشانهای از حمایت دو عضو کلیدی شورای امنیت از تهران دانستهاند. آنها میگویند حتی طرح چنین پیشنهادی میتواند در فضای مذاکرات دست بالاتری به ایران بدهد.
اما کارشناسان مستقل نظر دیگری دارند. به باور آنها، حتی اگر قطعنامه تصویب شود، چیزی بیش از یک مهلت موقت ششماهه به دست نخواهد آمد. مسئله اصلی همچنان پابرجاست: ایران چگونه میتواند به توافقی پایدار برسد که هم فشار تحریمها را رفع کند و هم نگرانیهای غرب درباره برنامه هستهای و رفتار منطقهای را کاهش دهد؟
تحلیلگران بینالمللی تأکید میکنند که ابتکار روسیه و چین بیش از آنکه صرفاً برای حمایت از ایران باشد، بخشی از بازی بزرگتر رقابت قدرتهای جهانی با غرب است. مسکو که بهدلیل جنگ اوکراین زیر فشار تحریمهای شدید قرار دارد و پکن که درگیر رقابت استراتژیک با آمریکا است، از پرونده ایران بهعنوان اهرمی برای مقابله با غرب استفاده میکنند.
این نکته باعث شده برخی ناظران معتقد باشند ایران بیش از آنکه موضوع اصلی باشد، به ابزاری در بازی بزرگتر تبدیل شده است. با این حال، تهران نیز تلاش میکند از این فرصت به نفع خود استفاده کرده و زمان بیشتری برای مدیریت فشارهای داخلی و خارجی بخرد.
با توجه به موازنه قدرت در شورای امنیت، شانس تصویب قطعنامه چین و روسیه بسیار اندک است. اما حتی شکست این ابتکار هم بیاهمیت نخواهد بود. صرف مطرح شدن آن نشان میدهد که پرونده هستهای ایران دیگر صرفاً موضوعی فنی یا هستهای نیست، بلکه به بخشی از معادلات کلان بینالمللی تبدیل شده است.
بیشتر بخوانید: قطعنامه پیشنهادی روسیه و چین امروز به رای گذاشته میشود
اگر قطعنامه تصویب شود، شش ماه زمان تازه برای ایران و غرب به دست خواهد آمد؛ فرصتی برای دیپلماسی، کاهش تنش و شاید شکلگیری توافقی جدید. اما اگر رد شود، تهران باید آماده ورود به سختترین دوره تحریمی خود باشد؛ دورهای که هم فشار اقتصادی داخلی را تشدید خواهد کرد و هم معادلات منطقهای را پیچیدهتر میسازد.
در مجموع میتوان گفت که پرونده هستهای ایران بار دیگر به میدان رقابت قدرتهای جهانی تبدیل شده است. چین و روسیه میخواهند زمان بخرند، آمریکا و اروپا به دنبال فشارند، اسرائیل هشدار میدهد و ایران در میانه این میدان به دنبال فرصتی برای نفس کشیدن است. قطعنامه پیشنهادی مسکو و پکن هرچند بعید است تصویب شود، اما پیام مهمی دارد: دیپلماسی هستهای اگرچه پرهزینه و پرخطر، اما همچنان زنده است.