رویداد۲۴| بازار خودروی ایران در نقطه تقاطع نوسانات نرخ ارز و محدودیتهای وارداتی قرار گرفته است؛ جایی که جهشهای ناگهانی دلار بهعنوان نیروی محرکهای قدرتمند، قیمتها را درهم میریزد و بازیگران بازار را به چالش میکشد. اما آیا این افزایش نرخ ارز به طور مستقیم به قیمت نهایی خودروها سرایت کرده و آیا خودرو هنوز کالای سرمایهای است یا به کالای مصرفی تبدیل شده است؟
به گزارش ایران، یوسف کاووسی، کارشناس مسائل اقتصادی، میگوید: «جهش اخیر نرخ دلار نباید بهصورت فوری روی قیمت خودروها تأثیر گذاشته باشد؛ چرا که خودروسازان هنوز از قطعات وارد شده یا مونتاژهای پیشین استفاده میکنند و خریدهای جدید تحتتأثیر نرخ ارز فعلی قرار نگرفته است؛ بنابراین افزایش نرخ دلار در کوتاهمدت تأثیری معنیدار بر قیمت نهایی فروش خودرو ندارد.»
بازار خودرو که در سالهای گذشته یکی از پناهگاههای اصلی سرمایهگذاری در دوران تورم به شمار میرفت، امروزه جای خود را به بازارهای ارز و طلا داده است. کاووسی در اینباره میافزاید: «خودرو دیگر کالای سرمایهای به شمار نمیرود. قبلاً خریداران، خودرو را انبار میکردند و به افزایش قیمت آن امید داشتند، اما در شرایط فعلی، بویژه با کاهش قدرت خرید مردم، خودرو و ملک نقش کالای سرمایهای خود را از دست داده است.»
او میگوید: «برای مصرفکننده، طبیعی نیست که برای یک پراید، ۵۰۰ میلیون تومان پرداخت کند. به همین دلیل قیمتهای بازار آزاد در بسیاری از خودروها پایینتر از کارخانه است، زیرا قدرت خرید مصرفکنندگان به شدت کاهش یافته است.»
کارشناسان معتقدند واردات خودرو، رمز تعادل قیمتها و آرامش بازار است. دولت تلاش کرده با طراحی تعرفههای پلکانی، هم مسیر واردات را تسهیل کند و هم از تولید داخل حمایت کند. کاووسی به کمبود واردات خودرو اشاره میکند که به دلیل محدودیتهای ارزی بانک مرکزی رخ داده است؛ موضوعی که باعث شده بازار خودروهای وارداتی، کوچک و غیررقابتی باقی بماند و تولیدکنندگان داخلی قدرت بیشتری در تعیین قیمت داشته باشند.
در حال حاضر کمتر خرید و فروشی در بازار خودرو وجود دارد. کاووسی معتقد است، رکود بازار نباید نادیده گرفته شود. افزایش قیمتها در حالی رخ میدهد که درآمد خانوارها رشد کافی نداشته و قدرت خرید کاهش یافته است. در نتیجه، تقاضای واقعی در بازار کاهش یافته و تنها کسانی که نیاز ضروری دارند به خرید خودرو روی میآورند.
او به ممنوعیت پنج ساله واردات خودرو اشاره میکند و میگوید: «در دورهای که واردات ممنوع و بازار انحصاری بود، قیمتها به طور چشمگیری افزایش یافت. اکنون با طرحهایی مانند خرید خودرو برای ایرانیان مقیم خارج و طرح جانبازان، مسیر واردات باز شده است، اما حجم واردات هنوز رضایتبخش نیست.»
حسن حسنخانی، دیگر کارشناس اقتصادی، تأکید میکند: «ساختار صنعت خودروی ایران به شدت وابسته به واردات است؛ هم واردات قطعات و هم واردات خودرو. در نتیجه، هر جهش ارزی، اثر فوری بر قیمت خودرو دارد که از چهار مسیر اصلی شکل میگیرد: افزایش قیمت ریالی خودروهای وارداتی، افزایش هزینه تولید خودروهای داخلی، خاصیت آبشاری قیمتها و تأثیر انتظارات ارزی در معاملات بازار دست دوم.»
او میگوید: «افزایش نرخ در بخش ابتدایی بازار، محرکی قوی برای رشد عمومی قیمتهاست و باعث ایجاد چرخهای افزایشی میشود که تمامی طبقات قیمتی را دربرمیگیرد و فضای بازار خودرو را به سمت تورم قیمتی سوق میدهد.»
امروز بازار خودرو میان دو نیروی متضاد قرار دارد: از یک سو، محدودیتهای وارداتی و کنترل ارزی، قدرت رقابت خودروسازان را محدود کرده و امکان افزایش قیمت را فراهم کرده است. از سوی دیگر، کاهش شدید قدرت خرید مصرفکننده و تبدیل خودرو به کالای مصرفی، فشار تقاضا را کاهش داده است.