رویداد۲۴| روح انگیز درّی: عزیز جعفری، فرمانده اسبق سپاه، در گفتوگو با جواد موگویی، نکاتی از دوران فرماندهی خود بر سپاه پاسداران، از جمله مبارزه با داعش و تحلیل تحولات منطقهای، بیان کرده است. در جریان این گفتوگو، اشارهای نیز به یک اختلاف قدیمی شد که دوباره توجهها را جلب کرد.
جعفری تاکید کرده که محدودیتهای بودجهای در حوزه موشکی و سپاه، از اواخر دولت احمدینژاد آغاز شده و در دولت روحانی ادامه یافته است. او همچنین، با لحنی همیشگی و مطابق سنت مقامات سپاهی، کنایههایی به دولت روحانی زده که واکنشهایی نیز در پی داشته است.
بیشتر بخوانید: ما از سال ۷۰ میدانستیم با اسرائیل به جنگ خواهیم رسید / دشمن اگر عقل داشته باشد به ایران حمله نمیکند
جعفری در این گفتوگو همچنین تاکید کرده است که «نمیتوانم قضاوت کنم که بیمیلی نسبت به بودجه دفاعی در دولت روحانی ناشی از انگیزههای درونی بود یا فشار تحریمها».
حسام الدینآشنا در واکنش به این اظهارات او که در برنامه تلویزیونی «ماجرای جنگ» ساختهٔ جواد موگویی بیان شد، در شبکهٔ ایکس خطاب به جعفری نوشته است: «رازهای مَگو را به آقای مُوگویی میگویی؟ … درِ صندوق پاندورا را باز نکنید».
جعفری در این گفتوگو گریزی به ماجرای زمینی که گفته میشود برای تحقیقات سپاه فروخته شده نیز زده است. امیرعلی حاجی زاده فرمانده سابق نیروی هوافضای سپاه که در نخستین روزهای جنگ ۱۲ روزه توسط اسراییل ترور شد، پیش از این گفته بود که «برای تأمین هزینههای تحقیقاتی، زمینی به ارزش ۲۵۰ میلیارد تومان فروختیم تا کار متوقف نشود».
حالا جعفری با اشاره به این اظهارات در گفتوگوی اخیر خود تاکید کرده است که تاریخ اظهارات فرمانده پیش نیروی هوافضای سپاه مبنی بر «فروش زمین ۲۵۰ میلیارد تومانی برای تأمین هزینههای تحقیقاتی احتمالاً اواخر دولت احمدینژاد و اوایل دولت روحانی» بوده است.
حسامالدین آشنا، مشاور حسن روحانی، در واکنش خود به اظهارات عزیز جعفری در این بخش نیز گفته است که «چه نهادی مسئول مدیریت و هماهنگی ارتباطات رسانهای فرماندهان نظامی فعلی و سابق در موضوعات حساس دفاعی است؟».
آشنا با تهدید تلویحی نوشته است: «آیا دیگران هم اجازه دارند دربارهٔ دریافتها، پرداختها و عملکردهای این فرماندهان سخن بگویند؟»
به نظر میرسد اشاره آشنا به ماجرای افشای فایل صوتی باشد که سه سال پیش از مکالمات دو چهره عالی رتبه در سپاه درباره موارد مالی و پروندههای اقتصادی در سپاه منتشر شد. یکی از افرادی که در این فایل صحبت کرده بود نیز عزیز جعفری بود.
در آن فایل صوتی جعفری با صادق ذوالقدرنیا، معاون اسبق اقتصادی و سازندگی سپاه پاسداران، دربارهٔ پروژههای مربوط به هلدینگ یاس، ابهامات اقتصادی آنها و موضوع تامین مالی نیروی قدس سپاه، بنیاد تعاون و شهرداری تهران به تفصیل سخن میگفتند.
جعفری و ذوالقدرنیا در این فایل که نخستین بار در سال ۱۳۹۸ منتشر اما انتشار آن در بهمن ۱۴۰۰ از سوی یکی از رسانههای فارسی زبان خارج از کشور، خبرساز شد؛ درباره پروندههای دیگران از جمله پروندههای هولدینگ یاس، ورشکستگی موسسات اعتباری وابسته به سپاه پاسداران و پروندههای مرتبط با بنیاد تعاون سپاه و انتقاد برخی از چهرههای نظامی و امنیتی از پیگیری موضوعات مرتبط با محمدباقر قالیباف که از ان زمان رییس مجلس شورای اسلامی است، صحبت میکنند.
در دوران رسیدگی به مفاسد بنیاد تعاون سپاه، محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، مسئول رسیدگی به این پرونده بود و ریاست این هیات بر عهده صادق ذوالقدرنیا بود که در آن فایل صوتی به فرمانده کل سپاه گزارش میداد.
در این فایل صوتی البته اسمی از روحانی یا دولت او در میان نیست. با این حال ماجرای اختلافات دولت یازدهم و دوازدهم و سپاه در دهه ۹۰ به خصوص تنشهای کلامی بین حسن روحانی، رییس جمهور وقت و عزیز جعفری خود فایل تاریخی مجزایی است. فایلی که اظهارات اخیر جعفری در برنامه ماجرای جنگ و کنایههای پیدا و پنهانش به حسن روحانی نشان میدهد که هنوز باز است.
چه در دهه ۹۰ که هنوز تفسیر و تشریح روابط بین نهاد دولت و سپاه در رسانهها باب نبود و چه در سالهای بعد که کنایه دولتمردان سابق و فرماندهان دیروز و امروز به اندازهای علنی شد که دیگر حاجت به بیان نبود، یک مساله در مورد دولت یازدهم و دوازدهم و سپاه روشن بود؛ رابطه بین دولتهای روحانی و سپاه رابطهای پر تنش بود. تنشهایی که مشخصا حتی از ایام رقابتهای انتخاباتی ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ آغاز شد.
هرچند هر دو طرف تلاش کردند این اختلافات رسانهای نشود و در لفافه بماند، اما با گذشت هر روز از عمر دولت روحانی این تنش نه تنها کاهش پیدا نکرد که بیشتر و علنیتر شد، اما نه تنها کاهش پیدا نکرد بلکه طی روزهای اخیر اکثر محورهای صحبت هر دو طرف انتقاد از یکدیگر بوده است.
نخستین جرقههای بیرونی بین دولت وقت و سپاه در سالهای نخست دهه ۹۰ به سفر حسن روحانی برای حضور و سخنرانی در سازمان ملل متحد باز میگردد. وقتی روحانی راهی نیویورک شد و در راه بازگشت، چند کلامی تلفنی با باراک اوباما گفتوگو کرد، این فرمانده وقت کل سپاه بود که واکنش نشان داد؛ اشتباه مکالمه تلفنی روحانی با اوباما قابل جبران است!
جعفری در آن زمان نه تنها در مقابل روحانی که در مقابل حامی بزرگ روحانی یعنی هاشمی رفسنجانی نیز ایستاد و وقتی هاشمی رفسنجانی اعلام کرد که حضرت امام با حذف شعار «مرگ بر امریکا» موافق بوده است، جعفری آن را فریب کاری خواند.
با این حال شهریور سال ۱۳۹۲ روحانی با حمایت روشن خود از سپاه در یک سخنرانی توجه اصولگرایان را به خود جلب کرد و تیتر «حمایت شورانگیز» را در رسانههای اصولگرا به خود اختصاص داد. همان دوره سایت «الف» که متعلق به احمد توکلی نماینده سابق مجلس بود، نوشت: «سخنان حمایت آمیز و شور انگیز حسن روحانی درباره سپاه حساسیت خیلیها را برانگیخت. ماجرا خیلی ساده است. روحانی نه سرهنگ است و نه حقوقدان. او حقیقتا یک دیپلمات است. حسن روحانی به درستی مناسبت قدرت در جمهوری اسلامی را میداند. نسبت به حضور و قدرت نهادهای موثر حاکمیتی و غیرحاکمیتی اشراف دارد. او میداند که توفیقش در تعامل سازنده با این نهادهای موثر است. او نه مانند خاتمی تعامل با امثال سپاه را مانع دموکراسی میبیند و نه مانند احمدی نژاد حضور چنین نهادهائی را مانع استقلال حوزه حاکمیتی اش.»
تحلیل سایت متعلق به مرحوم توکلی البته درست بود. روحانی سعی داشت تا با ایجاد فضای رسانهای مثبت بین خود و سپاه از حساسیتهای آنها نسبت به تصمیمات حوزه سیاست خارجی دولت اش بکاهد. در این بین، اما مساله مهمتری محور تنش بین روحانی و سپاه بود.
آذرماه سال ۱۳۹۲ روزنامه جوان که وابسته به سپاه است، نسبت به حضور اصلاحطلبان در دولت و لایههای مختلف مدیریتی واکنش نشان داد و نوشت: «باید منتظر بود تا سرنوشت خاتمی برای روحانی رقم بخورد»
بیشتر بخوانید: چرا رسانههای اصولگرا حسن روحانی و جبهه اصلاحات را هدف حمله قرار دادند؟ | بیم جمع شدن خوان نعمت بیدریغ و باران رحمت بیحساب
پیغام و پسخوانهای سیاسی و نقد رسانههای وابسته به سپاه از روحانی و دولت اش در ماههای بعد ادامه داشت تا این که به نظر میرسد اصلیترین محور اختلافات دولت روحانی و سپاه علنی شد؛ سال ۹۳ که فرماندهان سپاه اعلام کردند دولت تمایلی به همکاری اقتصادی با سپاه ندارد و گویا همین موضوع باعث شد که این نهاد نظامی برای فعالیتهای اقتصادی خود به سمت شهرداری تهران گرایش پیدا کند و در اولین اقدام یک قرار داد ۲۰هزار میلیاردی میان آنها امضا شد. داستانی که بعدها در فایل صوتی درز پیدا کرده از عزیز جفری و صادق ذوالقدرنیا به صورت مفصل درباره مشکلات ناشی شده از آن صحبت میشود.
به نظر میرسد عزیز جعفری به عنوان فرمانده وقت کل سپاه هنوز هم از روحانی در این رابطه گلایه دارد!
عقد و امضای برجام در دولت روحانی تنشهای بین دولت و اصلیترین نهاد نظامی را به عمیقترین لایههای خود رساند. وقتی تیم مذاکره کننده مشغول رایزنی و جلسات بود، موسسه موج با همکاری شهرداری بیلبوردهایی در سراسر شهر نصب کردند که از عدم رضایت سپاه با این مذاکرات حکایت میکرد.
بعد از امضای برجام هم «علی سعیدی» نماینده ولی فقیه در سپاه، روحانی را متهم کرده که در پناه برجام، دنبال رابطه با امریکا و ایجاد برجام ۲ و ۳ بود ولی رهبری توافق را مهندسی کرد تا جلوی حرکت آمریکا را بگیرد. همین دست اظهارات موجب شد که روحانی به آنها واکنش نشان دهد بگوید: «نباید فکر کنیم پس از حصول توافق میتوانیم هرطور که بخواهیم، حرف بزنیم و عمل کنیم.
سپاه، اما از این توافق ناراضی و در مورد آن نگران بود. همیشن شد که ماراتن اظهارنظرهای انتقادی از توافق هستهای از جانب چهرههای نظامی سپاه آغاز شد و روحانی نیز با تک و پاتکهای پراکنده البته پاسخ میداد.
در همان ماههای نخست بعد از امضای توافق بود که معاون فرهنگی سپاه پاسداران در خطبه پیش از نماز جمعه با اشاره به توافق هستهای گفت: «نفاق جدید این است که افراد سابقه دار و مبارزی استحاله شدهاند و آرمانها و فکرشان تغییر کرده ولی بیان نمیکنند و در حوزههای تصمیم گیری و تصمیم سازی حضور دارند.» حمیدرضا مقدم فر مشاور فرمانده وقت سپاه از این هم فراتر رفت و گفت: «این افراد خطرناکتر از سازمان مجاهدین خلق ایران در دهۀ اول انقلاب هستند».
ماجرای قرارداد ساخت کشتی توسط دولت با شرکت هیوندای کره جنوبی، اما دیگر صدای فرمانده قرارگاه خاتم و هم نوایی روزنامه کیهان با آن را بلند کرد.
عبادالله عبداللهی، فرمانده قرارگاه خاتمالانبیاء در یک نشست خبری گفت: «رئیسجمهور باید قرارداد ساخت ۱۰ فروند کشتی با کشور کره جنوبی را لغو کند و اگر این کار صورت نگیرد، دیگر نمیتوان به شعارها و حرفها اعتماد کرد.» فرمانده قرارگاه خاتمالانبیاء با اعلام آمادگی برای ساخت این کشتیها گفت: «ما حاضریم با ایجاد کنسرسیومی از شرکتهای داخلی، چون صدرا و ایزائیکو با ٨۵ درصد فاینانس و ١۵ درصد سهم آقایان، این قرارداد را برای ساخت ١٠ فروند کشتی در داخل کشور اجرا کنیم.»
از سوی دیگر روزنامه کیهان نیز درسر مقاله خود، این قرارداد را «توطئه جدید و وطن فروشی» خواند و نوشت: «زنگ خطر وقتی به صدا در میآید که با وجود میلیونها جوان تحصیلکرده یا جویای کار، دولت همه ظرفیتهای داخلی را به دشمنان قسم خورده ایران پیشکش میکند! حتی ظرفیتهایی که ایران در آن سرآمد و زبانزد است! از آشپزی برای قطارهای مسافربری که به اتریشیها واگذار شد تا طراحی معماری اسلامی آزاد راه تهران- شمال که به ایتالیاییها واگذار شد! این همه در حالیاست که کشور ما در عرصههای مختلف فنی و مهندسی، سالهاست با بزرگترین رقبای جهانی همآورد شده و دانش خود را به کشورهای جهان صادر میکند.»
مشاور مدیرعامل کشتیرانی ایران در ان زمان، اما در واکنش به این انتقادها روایت دیگری را مطرح کرد و گفت که تاریخ عقد این قرارداد به سال ۲۰۰۸ باز میگردد و دولت روحانی در عمل سعی دارد با این سفارش کار پول سوخته شده را زنده کند علاوه بر آن که در ازای این قرارداد کرهایها از شکایت خود علیه ایران، گذشته بودند.
در ماهها و سالهای بعد اختلافات بین سپاه و روحانی نه آنقدر علنی بود که همه از آن مطلع باشند و نه دیگر قابلیت کتمان داشت. ماجرا ادامه پیدا کرد تا زمان حمله سپاه به مقر داعش رسید.
بعد از حمله سپاه پاسداران بیانیهای منتشر و اعلام کرد که سپاه این اقدام را براساس سلسله مراتب نظامی و با هماهنگی ستاد کل نیروهای مسلح و تحت امر فرمانده معظم کل قوا (مدظله العالی) انجام داده است. این درحالی بود که وزیر اطلاعات به صراحت گفته بود که این حمله با دستور رئیس جمهور صورت گرفته است.
هنوز فضای تنش بین ماجرای حملات ایران به مقر داعش فروکش نکرده بود که حسن روحانی در ضیافت افطار با فعالان اقتصادی تلویحا از سپاه به عنوان «دولت تفنگ دار» یاد کرد و گفت: «ابلاغ سیاستهای اصل ۴۴ برای این بود که اقتصاد به مردم واگذار شود و دولت از اقتصاد دست بکشد، اما ما چه کار کردیم؟ بخشی از اقتصاد دست یک دولت بیتفنگ بود که آن را به یک دولت با تفنگ تحویل دادیم، این اقتصاد و خصوصی سازی نیست»
بیشتر بخوانید: مجلس روحانی را به توپ بست | پشت پرده همصدایی قالیباف و تندروها علیه حسن روحانی و ظریف چیست؟
روحانی در این دیدار از واگذاری اقتصاد به «دولت با تفنگ» انتقاد کرد و ادامه داد: «از آن دولتی که تفنگ نداشت میترسیدند چه برسد به اینکه اقتصاد را به دولتی دادیم که هم تفنگ دارد و هم رسانه را در اختیار دارد و همه چیزی دارد و کسی جرأت ندارد با آنها رقابت کند»
این سخنان روحانی یادآور کنایههایی بود که او چند سال قبل در همایش ملّی ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با گفته بود: «ما باید تجمیع قدرت را از بین ببریم، با تجمیع قدرت در یک نهاد فساد درست میشود. هر کاری که شما بکنید، اگر تفنگ و پول و روزنامه و سایت و تبلیغات همه یک جا جمع شد حتماً فساد است».
بعد از اظهارات روحانی در همایش ملی ارقای سلامت نظام اداری، سردار جعفری اعلام کرد که هدف و منظور رئیس جمهور سپاه نبوده است، اما بعد از صحبتهای ریییس وقت دولت در مراسم افطار با فعالان اقتصادی شرایط تغییر کرد و سردار جعفری دیگر سکوت نکرد و بار دیگر به عنوان فرمانده کل سپاه به شدت از دستاورد سیاست خارجی حسن روحانی و دولت اش انتقاد کرد و گفت: ما معتقدیم بیگانگان فقط به فکر منافع خود و دوشیدن ایران هستند و نتیجه اعتماد به آنها هم، جز سرافکندگی و مواجه شدن با خیانتهای پی در پی نتیجه دیگری نخواهد داشت.
جعفری مشخصا با تکرار واژگان استفاده شده توسط حسن روحانی، با تأکید بر اینکه ما در این راه از سرزنشها نمیهراسیم، خاطر نشان کرد: ممکن است ما را صاحبان تفنگ معرفی کنند، بله صاحب تفنگ که سهل است ما صاحب موشکهای دشمن شکن هستیم و آنها را علیه دشمنان و برای حفاظت از نظام، مردم و امنیت ایران اسلامی به کار میگیریم و معتقدیم دولتی که تفنگ نداشته باشد توسط دشمنان تحقیر و سرانجام تسلیم میشود.
فروردین سال ۱۳۹۸ یک پرده دیگر از کنایهها و گلایههای جعفری و روحانی از هم دیده شد. دهم فروردین عزیز جعفری در جریان بازدید از مناطق سیلزده شهرستان آققلا در استان گلستان از عملکرد نیروهای سپاه و بسیج، از جمله انفجار جاده و خطوط راهآهن برای باز شدن مسیر آب که با انتقاد تلویحی حسن روحانی روبهرو شده، دفاع کرد و گفت: «منطقه کلآباد در شهرستان آققلا دچار آبگرفتگی بود و این کار برای سرعت بخشیدن به تخلیه آب از این منطقه انجام شد. امیدواریم با این کارهایی که انجام میشود و انفجارهایی که صورت میگیرد دیگر به ما تهمت اینکه آب را از این طرف به آن طرف انتقال میدهیم نزنند؛ چون اینجا نقطهای است که آب باید خارج شود».
روحانی جمعه قبل از روز این اظهارات جعفری، در جلسه شورای هماهنگی ستاد بحران خوزستان بدون نام بردن از سپاه پاسداران گفته بود که با هلیکوپتر از منطقه سیلزده در استان گلستان بازدید کرده و به چشم خود دیده است که جادهها و ریل راهآهن را در اطراف گرگانرود «شکافتهاند» و این کار هیچ تاثیری نداشته و فقط «آب در آققلا بوده و آمده به گمیشان».
او گفته بود: «اینکه چرا آب در محدوده گرگان رود حرکت نمیکرد و خالی نمیشد جای سوال داشت. برای خالی کردن آب جمع شده حتی مسیر جادهها و نیز راهآهن را هم شکافتند، اما اتفاق خاصی نیفتاد و تنها از یک طرف به طرف دیگر منتقل شد.»
در پاسخ به این اظهارات روحانی بود که جعفری در عین تایید تلویحی مبنی بر این که «این امکان فراهم نشد که بتوانیم زندگی مردم را از آب تخلیه کنیم»، اما از کنایه به روحانی و دولت اش نیز غافل نشد و گفت: «اگر بقیه دستگاههای دولتی امکانات خود را به اندازه نیروهای مردمی، بسیج، سپاه، ارتش و سایر نیروهای مسلح، پای کار بیاورند؛ سریعتر این کار انجام خواهد شد.»
یکسال قبل از ماجرای سیل آق قلا جعفری در بحران افزایش قیمت سکه و ارز دلنوشتهای برای رییس دولت منتشر کرد. خبرگزاری مهر در آن زمان نوشت که سردار سرلشگر محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه در بازتاب انتظارات افکار عمومی طی دلنوشتهای خطاب به حسن روحانی رئیس جمهور نوشته است: «حمایتهای بی نظیر و گسترده دلسوزان انقلاب در هفته اخیر از جنابعالی، نباید مانع اقدامات انقلابی شما در کنترل قیمتها و جلوگیری از افزایش سرسام آور قیمت ارز و سکه، در شرایط جنگ اقتصادی با دشمنان بشود».
البته این دلنوشته هم خالی از کنایه نبود و جعفری در ادامه تاکید کرده بود: «چرا با آن قهر و غضبی که در شما سراغ داریم و در رقابتهای انتخاباتی و یا با مخالفین خود بعضا به کار میبردید، با نارساییها و سوءمدیریتهای بخش اقتصادی دولت برخورد نمیکنید؟!»
روحانی و سپاه هنوز هم از گلایه دارند. جعفری در گفت و گوی اخیرش تلویحا رییس دولت سیزدهم را هدف قرار داده و روحانی نیز در سالهای اخیر مکرر از کارشکنیها در عرصه برجام گلایه کرده است.
مردادماه سال جاری بود که حسن روحانی بار دیگر به نقد ساختار حکمرانی پرداخت؛ از تهدیدهای دوران برجام و نقش نیروهای نظامی در اقتصاد گفت و تأکید کرد که مشارکت مردم باید افزایش یابد. سخنان او موجی تازه از حملات منتقدان را به دنبال داشت، اما جان کلامش روشن بود: غرق شدن این کشتی، غرق شدن «همه» است. این اظهاراتش با واکنش چهرههای سیاسی نزدیک به سپاه همچون عبدالله گنجی همراه شد، اما روحانی باز هم بر گلایههای خود تاکید دارد. اسامی مشترک در ادبیات روحانی و سپاه تکرار میشود و این قصه سر دراز دارد.