رویداد۲۴ | با آغاز دور دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ و نقش پررنگ اسرائیل شاهد دور تند در منطقه بودیم و حالا با سفر نماینده ویژه ایالات متحده در امور عراق به نظر میرسد که عراق نیز در آستانه تحولات جدیدی باشد. تحولاتی که شاید توازن قوا در منطقه را تحت الشعاع قرار دهد. گویا ترامپ همچنان تمایل دارد چهرههایی غیرمتعارف و فاقد سوابق دیپلماتیک را برای حساسترین مأموریتهای خارجی خود برگزیند.
این رویکرد، مشابه انتصاب پیشین ترامپ یعنی «استیو ویتکاف»، دوست و همبازی گلف وی است که شغل اصلیاش در حوزه املاک بود و بهعنوان نماینده ویژه برای مذاکره با ایران معرفی شده بود. این بار، چهرهای مشابه، اما با سوابق جنجالیتر به بغداد میرود؛ مارک ساوایا.
مارک ساوایا یک تاجر ۴۰ ساله آمریکایی-عراقی است که روز گذشته بهعنوان فرستاده ویژه ایالات متحده در امور عراق منصوب شد. نکتهای که انتصاب او را در صدر اخبار قرار داد، نه صرفاً نداشتن سابقه سیاسی، بلکه فعالیت گسترده او در حوزه پرسود ماریجوانا در میشیگان است.
ساوایا قبل از این انتصاب، بهعنوان صاحب یک زنجیره تجاری شناخته میشد که در ایالت محل سکونت خود ماریجوانا میفروشد. او یکی از بنیانگذاران شرکت «فیوچر گرو سولوشنز» در بیرمنگام میشیگان است که پس از قانونی شدن کانابیس در میشیگان در نوامبر ۲۰۱۸ تأسیس شد. قانونی که برخی مصارف تفریحی و پزشکی ماری جوانا رادر ایالت میشیگان مجاز میشمرد. این شرکت مالکیت فروشگاههایی موسوم به «لیفاند باد»، یک زنجیره از داروخانههای ماریجوانا با مصارف پزشکی و تفریحی با شعبی در دیترویت، سنتر لاین و هیزل پارک را برعهده دارد.
بیشتر بخوانید:
ترامپ به دنبال یک جنگ افروزی تازه؟
جرد کوشنر، داماد ترامپ کیست؟ | از مدیر کارزار انتخاباتی تا معمار سیاست خارجی ترامپ
استیون ویتکاف کیست؟ | دوستی قدیمی و یهودی که ترامپ او را «صدایی بیامان و قوی برای صلح» خواند
ساوایا به دلیل تبلیغات گسترده فروش محصولاتش در سطح مترو دیترویت، شهرت زیادی کسب کرده است. تبلیغات او شامل بیلبوردها، بنرها و کامیونهای دیجیتال با استفاده از طرحهای رنگی زرد، بنفش و سبز بوده است. او حتی یک گونه خاص از کانابیس به نام «مجموعه مارک ساوایا» ا تبلیغ میکرد و ادعا داشت که آن را خودش پرورش داده است. این میزان تبلیغات جنجالهایی را نیز در پی داشته، از جمله درخواست یکی از اعضای شورای شهر دیترویت برای حذف این بیلبوردها به دلیل فراوانی و نگرانی از جذب نوجوانان برای مصرف ماری جوانا.
جالب اینجاست ساوایا هیچ سمت رسمی یا تجربه سیاسی در کارنامه خود نداشته و یک چهره کاملاً غیر دیپلماتیک محسوب میشود. این موضوع، همانند مورد ویتکاف، نگرانیهایی را در خصوص توانایی او برای مدیریت پیچیدگیهای سیاسی و امنیتی در عراق به وجود آورده است.
با این حال، ترامپ از این انتخاب دفاع کرده و در پستی در شبکه اجتماعی تروث سوشال اعلام کرد که «درک عمیق مارک از روابط عراق و آمریکا و ارتباطات او در منطقه به پیشبرد منافع مردم آمریکا کمک خواهد کرد.»
ساوایا که متولد سال ۱۹۸۵ در عراق است، از تبار آشوری بومی منطقه و عضو کلیسای کاتولیک کلدانی، یکی از اقلیتهای مسیحی عراق، به شمار میرود. او و خانوادهاش در دهه ۱۹۹۰ به ایالات متحده مهاجرت کردند و او در ایالت میشیگان بزرگ شد. به دلیل این پیشینه، او در ابتکارات آمریکا مربوط به بازسازی و توسعه عراق، از جمله تلاشها برای بازسازی زیرساختها و تأسیسات آموزشی، فعال بود.
ساوایا از حامیان سرسخت حزب جمهوریخواه و شخص دونالد ترامپ بوده است. او در مبارزات انتخاباتی ترامپ در سالهای ۲۰۲۰ و ۲۰۲۴ کمک مالی کرده و نقش مهمی در بسیج مشارکت رایدهندگان عرب-آمریکایی به نفع جمهوریخواهان ایفا کرد.
یکی از معدود اقدامات دیپلماتیک ساوایا پیش از انتصاب رسمیاش، نقش او در میانجیگری برای آزادی «الیزابت تسورکوف»، پژوهشگر روس-اسرائیلی بود که در سال ۲۰۲۳ توسط کتائب حزبالله در بغداد ربوده شده بودکه البته در آمریکا بسیار مورد توجه قرار گرفت. تسورکوف پس از آزادی در سپتامبر ۲۰۲۵، علناً در شبکههای اجتماعی از ساوایا تشکر کرد و نوشت که او «نقش تعیینکنندهای در آزادی من پس از ۹۰۳ روز اسارت داشت، بدون آنکه هیچ امتیازی در مقابل بگیرد.»
انتصاب مارک ساوایا در آستانه رقابتهای سیاسی شدید برای انتخابات پارلمانی ۲۰۲۵ عراق و تشکیل دولت و مجلس جدیداهمیت زیادی دارد. این موضوع گمانهزنیهایی را در مورد اهداف اصلی آمریکا از انتخاب وی در این مقطع حساس ایجاد کرده است.
در خبرهای انتصاب ساوایا آمده که وی متعهد شده «تحت رهبری و راهنمایی رئیسجمهور ترامپ» مشارکت استراتژیک بین ایالات متحده و عراق را تقویت کند. وی مسئول هماهنگی ابتکارات مشترک، تداوم مذاکرات دیپلماتیک و تضمین ارتباط شفاف میان دولتهای آمریکا و عراق در زمینههای امنیتی، سیاسی و اقتصادی خواهد بود.
به نظر میرسد که مارک ساوایا فرستاده جدید ترامپ، بهویژه در کنار جرد کوشنر، داماد یهودیالاصل ترامپ با گرایشهای تند صهیونیستی که عموماً تاثیر زیادی بر تصمیمات ترامپ به نفع لابی یهود بازی میکند، تلاش کنند تا قواعد بازی در عراق را به نفع واشنگتن تغییر دهند.
به نظر میرسد که ساوایا مأموریت دارد تا در روند تشکیل ائتلافهای سیاسی پس از انتخابات، وارد عمل شده و دولت آینده عراق را مطابق با سیاستهای ترامپ و جریانهای نزدیک به واشنگتن ترسیم کند، به ویژه با توجه به اینکه او رویکردی ضد ایرانی دارد و از گروههای مخالف جمهوری اسلامی در عراق حمایت میکند. برخی فعالان سیاسی نگرانند که او همانند «زلمای خلیلزاد» در افغانستان یا «تام براک» در لبنان، که منجر به تشدید تنشهای داخلی شدند، عمل کند.
با اینحال برخی تحلیلگران نگران تحرکات آتی آمریکا در عراق با هدف کنار زدن «حشد الشعبی» هستند.
ساوایا در نخستین اظهاراتش پس از انتصاب به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور عراق تأکید کرد که آمریکا وجود هرگونه گروه مسلح خارج از چارچوب دولت را تهدیدی مستقیم برای حاکمیت و ثبات عراق میداند. وی ایران را به آنچه «دخالتهای خارجی مخرب در عراق» خواند، متهم کرد.
فرستاده آمریکا افزود: ایالات متحده، عراق را ستون اصلی ثبات منطقهای میداند و منافع ملت عراق و کل منطقه به عراقی مستقل و دارای حاکمیت کامل بستگی دارد؛ عراقی که از دخالتهای خارجی مخرب، بهویژه از سوی ایران و نیروهای نیابتیاش، در امان باشد.»
در همین راستا، سید نظامالدین موسوی، نماینده پیشین مجلس ایران و مدیرعامل پیشین خبرگزاری فارس، نسبت به نقشههای آمریکا و اسرائیل علیه ایران هشدار جدی داده است. موسوی در توییتی به اولین اظهارنظر مارک ساوایا درباره «ضرورت حذف حشد الشعبی» واکنش نشان داد و نوشت:
«این یک هشدار جدی است! مارک ساویا، نماینده ترامپ در عراق، در اولین اظهارنظر بر ضرورت حذف «حشدالشعبی» تاکید کرد. نتیجه این پروژه، اجرای مدل سوریه در عراق توسط یک داعشی کراواتی مثل جولانی است. هشیار باشیم! سقوط سوریه مقدمه حمله هوایی به ایران بود و سقوط عراق، مقدمه حمله زمینی است!»
به هر حال انتصاب فرستاده ویژه ترامپ با چنین اختیارات گستردهای، بیش از آنکه یک اقدام دیپلماتیک معمول باشد، به نظر میرسد مقدمهای برای یک تغییر بزرگ در توازن قدرت در منطقه است که مستقیماً گروههای مقاومت نزدیک به ایران را هدف قرار داده و میتواند پیامدهای منطقهای عمیقی به همراه داشته باشد.