رویداد۲۴ | منیره چگینی: در پی اظهارات اخیر معصومه ابتکار درباره اینکه خشک شدن هورالعظیم میتواند مشابه تجربه دریاچه ارومیه باشد و این تالاب در دولت احمدینژاد خشک شده است، مهدی زارع استاد پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله با ارائه مستندات تاریخی، این ادعا را نادقیق دانست.
زارع با اشاره به تاریخچه تخریب هورالعظیم گفت: «تالاب هورالعظیم که با نام مردابهای هویزه نیز شناخته میشود، بلافاصله پس از جنگ ایران و عراق خشک نشد؛ اما جنگ نقطه شروع مداخلات مخرب بود.»
وی افزود: «مهندسی نظامی، احداث خاکریزها، عملیات زرهی و سدسازی در طول جنگ ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ باعث آسیب جدی به ساختار هیدرولوژیک تالاب شد، اما خشکسازی گسترده و عمدی در دهه ۷۰ و پس از جنگ دوم خلیج فارس (۱۳۶۹) و عمدتاً توسط رژیم صدام رخ داد.»
به گفته این کارشناس، پروژههای زهکشی رژیم صدام حسین بین سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۲ تقریباً ۹۰ درصد سامانه هورهای میانرودان را خشک کرد؛ این اقدام براساس گزارشهای متعدد بینالمللی، برای سرکوب شیعیان و حذف پناهگاه طبیعی معارضان صورت گرفته بود.
ییشتر بخوانید: حفاری در میادین نفتی سهراب و یاران بدون ارزیابی زیست محیطی آغاز شده | وزارت نفت نقشه جامع توسعه میادین نفتی را به سازمان محیط زیست بدهد
زارع با اشاره به نبردهای بزرگ در دهه ۶۰ و دخالت ساختارهای نظامی گفت: «هورالهویزه و بخشهای مرزی ایران و عراق محل عملیات مهمی، چون عملیات خیبر در اسفند ۱۳۶۲ بودند. نیروهای عراقی برای مقابله با تاکتیکهای آبی–خاکی ایران، اقدام به خشک کردن تاکتیکی بخشهایی از تالاب کردند.»
وی افزود: «در دهه ۷۰ شمسی نیز پروژههای عظیم زهکشی، ایجاد کانالهای انحرافی و تخریب روستاها و خاکریزسازی با دستور مستقیم صدام، ضربه نهایی را به اکوسیستم هورالعظیم وارد کرد.»
این استاد ژئوفیزیک همچنین به تأثیر صنعت نفت اشاره کرد و گفت: «میادین نفتی مجنون، آزادگان و یادآوران در زیر تالاب قرار دارند. برای حفاری، مناطق گستردهای از تالاب خشک و خاکریزی شده است و انتشار پسابهای صنعتی نیز کیفیت آب را بهشدت کاهش داده است.»
زارع با تأکید بر اینکه «هورالعظیم هنوز قابل احیاست» گفت: «پس از سال ۱۳۸۲ و بهویژه در سیلاب ۱۳۹۸ بخش بزرگی از تالاب دوباره آبگیری شد. اما تداوم حیات تالاب نیازمند تأمین حقآبه، مدیریت مشترک ایران و عراق و محدودیت در فعالیتهای نفتی است.»
وی افزود: «برآوردها نشان میدهد حداقل ۱۳ میلیارد مترمکعب آب شیرین در سال برای احیای پایدار هور لازم است. بدون ورود مستمر آب، تالاب به یک حوضه شور تبدیل میشود و پوشش گیاهی بومی از بین میرود.»
به گفته زارع، احیای هورالعظیم وابسته به چند عامل کلیدی است: تأمین حقآبه اکولوژیک از دجله، فرات، کرخه و کارون، مدیریت فرامرزی آب میان ایران، عراق، ترکیه و سوریه، محدودیت و نظارت شدید بر توسعه زیرساختهای نفتی و جلوگیری از مسدود شدن شریانهای طبیعی آب، کاهش ورود پسابهای نفتی و صنعتی.
وی در پایان تأکید کرد: «خشک شدن هورالعظیم نتیجه یک دهه خاص یا یک دولت مشخص نیست؛ یک روند چندمرحلهای، امنیتی، سیاسی، نظامی و صنعتی از دهه ۶۰ تا امروز بوده است. با این حال، تالاب هنوز زنده است و با مدیریت علمی قابل احیا خواهد بود.»