رویداد۲۴| حدود دو هفته است که جنگلهای هیرکانی در منطقه الیت طعمه آتش شدهاند و صدها هکتار از این میراث طبیعی میلیونها ساله در حال نابودی است. آنچه بیش از همه نگرانکننده است، ضعف مدیریت بحران و کمبود تجهیزات برای اطفای حریق است. اما در این میان، دستهای خستهای که به عشق ایران و منابع طبیعیاش مشغول خاموش کردن آتش هستند، نقطه امیدی برای حفاظت از این جنگلهای باستانی محسوب میشوند.
رضا ساکی، فعال محیط زیست که از نزدیک در جریان اقدامات اطفای حریق است، در گفتوگو با روزنامه خراسان توضیح میدهد: «در تماسهایی که با نیروهای حاضر در منطقه داشتم، نکته مهم این است که اطلاعرسانی سریع و رصد مداوم جنگلها حیاتی است. در کشورهای اروپایی و حتی همسایه، با دوربینهای حرارتی مناطق جنگلی را پایش میکنند تا بلافاصله پس از شروع آتش، عملیات آغاز شود. اما ما تجهیزات کافی نداریم و آتشسوزی وقتی به مناطق سختگذر برسد، تقریبا غیرقابل کنترل میشود»
ساکی درباره دشواری عملیات اطفای حریق توضیح میدهد: «اختلاف ارتفاع در منطقه الیت حدود ۳۵۰۰ متر است و این باعث میشود حتی بالگردهای مدرن هم نتوانند بهراحتی نیرو و آب به محل آتش برسانند. نیروها مجبورند ساعتها پیادهروی کنند و تجهیزات محدودی دارند. بسیاری از امدادگران دو هفته است خانه نرفتهاند تا آتش را مهار کنند»
او ادامه میدهد: «درختان کهنسال این جنگلها حداقل ۱۰۰ سال سن دارند و خاموش کردن آنها تنها با آب فراوان ممکن است. حتی اگر آتش موقتاً خاموش شود، باد و زبانههای شعله میتوانند مجدداً شعلهورش کنند. این شرایط نیازمند برنامهریزی دقیق و امکانات مناسب است»
در میان اخبار تلخ، حضور مردم و فعالان محیط زیست نقطه روشن این بحران است. ساکی میگوید: «گروههای مردمی از شهرهای مختلف مانند بانه، بروجرد، تبریز، اصفهان و مازندران، بیش از ۱۰ روز در منطقه حضور دارند و شبمانی میکنند تا عملیات اطفای حریق ادامه پیدا کند. هتلها و اهالی روستا نیز با غذا و امکانات زندگی، این نیروها را حمایت میکنند»
حسننتاج صلحدار، نماینده مردم بابل در مجلس، نیز در گفتوگو با خانه ملتی درباره این بحران تأکید میکند: «تا زمانی که ستاد بحران به هشدارهای کارشناسان عمل نکند و تجهیزات مدرن و نیروی انسانی آموزشدیده تأمین نشود، هر آتشسوزی میتواند به فاجعهای ملی تبدیل شود»
تحلیلگران محیط زیست میگویند بحران اخیر تنها نتیجه کمبود تجهیزات نیست؛ بلکه ترکیبی از ضعف مدیریت، نبود فرماندهی واحد، ناهماهنگی دستگاهها و بیفرهنگی جمعی باعث شده است آتش گستردهتر شود. احمد زیدآبادی در یادداشتی اشاره کرده است: «چپاول و بیمبالاتی جامعه نسبت به میراث طبیعی، از ورود بیرویه به جنگلها تا رها کردن زباله، امری عادی شده است». تجربه میدانی نشان میدهد بسیاری از گردشگران و ساکنان محلی بدون رعایت هشدارها به مناطق جنگلی وارد میشوند و با رفتار نادرست، احتمال وقوع حوادث مشابه را افزایش میدهند.
آتشسوزی جنگلهای هیرکانی بیش از نابودی درختان است؛ این اتفاق تهدیدی برای هویت طبیعی، زیستگاه گونههای نادر و آرامش روانی جامعه است. کارشناسان هشدار میدهند که اگر روند کمبود تجهیزات و بیتوجهی ادامه یابد، بخشهای بزرگی از میراث طبیعی ایران از بین خواهد رفت و هزینههای جبرانناپذیری بر اقتصاد و جامعه تحمیل خواهد شد
کارشناسان محیط زیست پیشنهاداتی مثل راهاندازی سامانههای پایش و رصد لحظهای مناطق جنگلی، تجهیز نیروی انسانی متخصص و آموزش دیده، اطلاعرسانی گسترده و آموزش شهروندان و ایجاد سازوکارهای بازدارنده برای ورود افراد به مناطق پرخطر را مطرح میکنند. رضا ساکی میگوید: «اگر این اقدامات در کنار حضور فعال مردم انجام شود، میتوان از منابع طبیعی حفاظت کرد. این تلاشها و همبستگی نشان میدهد هنوز امید برای نجات هیرکانی وجود دارد»
آتش در جنگلهای هیرکانی تنها یک فاجعه محیط زیستی نیست؛ بلکه نمادی از عقبافتادگی مدیریتی، کمتوجهی اجتماعی و ضعف فرهنگ محیط زیستی است. بدون اقدام عاجل، تداوم این روند میتواند بخشهای بزرگی از میراث طبیعی ایران را نابود و آسیبهای غیرقابل جبران بر جامعه و اقتصاد کشور وارد کند.