رویداد۲۴| در حالی که هنوز استفاده از رمزارزها بهعنوان ابزار پرداخت در اقتصاد رسمی ایران با، اما و اگرهای جدی مواجه است، آستان قدس رضوی بیسروصدا گامی برداشته که میتواند معادلات سنتی نذر و حتی سیاستگذاری مالی را دستخوش تغییر کند. فعال شدن درگاه دریافت نذورات رمزارزی در سایت رسمی آستان قدس، نشانهای است از پیوند تدریجی نهادهای مذهبی با فناوریهایی که تا همین دیروز در حاشیه و حتی در مظان اتهام بودند.
بهروزرسانی اخیر سامانه نذورات حرم امام رضا (ع) امکان پرداخت نذر با رمزارز را فراهم کرده؛ اقدامی که بیش از آنکه یک تغییر فنی ساده باشد، حامل پیامهای اقتصادی، حقوقی و حتی سیاسی است.
گویا یکی از مشکلات قدیمی ایرانیان مقیم خارج و شیعیان خارج از کشور، ارسال نذورات و کمکهای مالی به ایران بوده است؛ مسیری که سالهاست زیر بار تحریمهای بانکی، محدودیتهای سوئیفت و ریسک مسدود شدن تراکنشها فرسوده شده. حالا آستان قدس رضوی با تکیه بر رمزارزها، عملاً راهی جایگزین را پیش روی ناذران گذاشته؛ راهی که نه بانک میخواهد، نه واسطه و نه نگرانی از تحریم.
سامانه donate.razavi.ir که به دو زبان فارسی و انگلیسی طراحی شده و بهطور مشخص مخاطب بینالمللی دارد؛ پیامی روشن به شیعیان خارج از کشور میدهد مبنی بر اینکه «راه ارتباط مالی باز است»، حتی اگر شبکه بانکی بسته باشد. در واقع، بلاکچین اینبار نه ابزار سوداگری، که پل ارتباطی میان یک نهاد مذهبی و جامعه جهانی شیعیان شده است.
این اقدام، اما یک پرسش جدی را دوباره زنده کرده است: چگونه رمزارز که از نگاه بانک مرکزی «ابزار پرداخت مجاز» محسوب نمیشود، حالا به درگاه رسمی یکی از بزرگترین نهادهای اقتصادی–مذهبی کشور راه پیدا کرده؟
کاربران فضای مجازی هم بهسرعت به همین تناقض واکنش نشان دادند. برخی با تحسین، این حرکت را نشانه «بهروز شدن» آستان قدس دانستند و برخی دیگر با کنایه پرسیدند چگونه معامله و کسبوکار با کریپتو محل اشکال است، اما پرداخت نذر با آن بلامانع؟! این پرسش، صرفاً یک نقد مجازی نیست؛ بلکه بازتاب شکاف عمیق میان سیاستگذاری رسمی و واقعیتهای اقتصادی جامعه است.
بدیهی است که اگر این مسیر به روی بخش خصوصی، استارتاپها و فعالان اقتصادی نیز باز شود، میتوان آن را نقطه عطفی در پذیرش فناوری بلاکچین در ایران دانست. اما اگر رمزارز صرفاً زمانی «مشروع و قابل استفاده» باشد که در اختیار نهادهای خاص قرار میگیرد، این پروژه بیش از آنکه نماد نوگرایی باشد، به نمونهای از تبعیض تکنولوژیک تبدیل خواهد شد.
در واقع، آستان قدس با این اقدام ناخواسته توپ را به زمین سیاستگذار انداخته است: یا باید تکلیف رمزارزها در اقتصاد ایران روشن شود، یا باید پذیرفت که ممنوعیتها گزینشی اجرا میشوند.
فراتر از بحث حقوقی، این اتفاق نشان میدهد نهادهای مذهبی نیز بهخوبی دریافتهاند که ابزارهای سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای نسل جدید و جامعه جهانی نیست. مفهومی که در جهان با عنوان «کریپتو-فیلانتروپی» شناخته میشود، سالهاست در مؤسسات خیریه بینالمللی جا افتاده و حالا نسخه بومی آن به حرم رضوی رسیده است.
شفافیت ذاتی بلاکچین، سرعت انتقال و حذف واسطهها، مزیتهایی هستند که میتوانند اعتماد نذرکنندگان را افزایش دهند؛ البته به شرط آنکه گزارشدهی و شفافیت هزینهکرد نذورات نیز همگام با این تحول، ارتقا یابد.
ورود رمزارز به سامانه نذورات آستان قدس رضوی، صرفاً یک «آپدیت سایت» نیست؛ این تصمیم میتواند سرآغاز تغییر نگاه به فناوریهای مالی در ایران باشد، یا برعکس، به یک استثنای محدود در چارچوبی پر از ممنوعیت تبدیل شود.
آنچه روشن است، این است که بلاکچین حالا از حاشیه بازارهای پرریسک، به متن یکی از سنتیترین نهادهای مذهبی کشور راه یافته؛ و این همان جایی است که سیاستگذار دیگر نمیتواند وانمود کند کریپتو فقط یک پدیده حاشیهای است.
نادان هست
خرافاتی است
افکار توهمی بی بنیان هست
باج دهنده شرعی هست
تا وقتی
تا وقتی
خر سوار هم هست.