رویداد24| تحلیل و اعتماد به نقشههای هواشناسی نیازمند بررسی دقیق دادهها و مدلهای پیشبینی است و صرفا اتکا به برداشتهای سطحی میتواند تصویر نادرستی از شرایط جوی ارائه دهد. بر اساس آمار رسمی، میزان بارش تهران نسبت به سال گذشته حدود ۸۸ درصد کاهش یافته، اما تحلیل روند بارندگی در روزهای آتی، امکان ارزیابی دقیقتر وضعیت هیدرولوژیک پایتخت را فراهم خواهد کرد.
پرسش کلیدی آن است که آیا تهران در روزهای آینده قادر به جبران این کسری بارش خواهد بود و پیامدهای کاهش ملموس بارندگی بر منابع آب و مدیریت شهری چگونه مدیریت خواهد شد.
محمد اصغری، کارشناس سازمان هواشناسی کشور و استاد دانشگاه، در گفتوگویی به بررسی وضعیت بارندگی در تهران پرداخته و میگوید: «خط و الگوی نقشهها نشان میدهد که شرایط برای تغذیه رطوبت در لایههای پایین و بالای تهران و کرج فراهم نیست. به تهران اصطلاحا «جزیره گرمایی» گفته میشود؛ به این معنا که ابرها ممکن است شکل بگیرند، اما وقتی بارش به سطح زمین میرسد، گرمای موجود در کلانشهر باعث تبخیر سریع میشود.»
محمد اصغری میگوید: «نمیتوان به تمامی نقشهها اعتماد کرد؛ برخی از آنها دستکاری شده و فتوشاپ هستند. یک خط میانگین در نقشهها دیده میشود که نشان میدهد ارتفاعات البرز، تهران، دامنهها، سطح شهر، البرز، قزوین، زنجان، شمال غرب، کردستان و کرمانشاه برای سامانه جدید انتظار بارش نداشتهاند و بنابراین نمیتوان فقط بر تهران تمرکز کرد.»
او میافزاید: «نقشهها در لایههای مختلف نشان میدهند که در این ناحیه توقع بارش ملموس نداریم؛ کمااینکه از فردا و روزهای آتی نیز بارشها در سواحل دریای خزر کاهش خواهند یافت. بیشترین بارندگیها در دو سوم جنوبی کشور خواهد بود و در سایر مناطق به شکل پراکنده اتفاق میافتد؛ به همین دلیل هشدار قرمز صادر شده است. در دامنه زاگرس نیز شرایط مشابهی برقرار است و امروز چهارشنبه ۲۶ آذر، وقفهای در بارشهای هرمزگان مشاهده میکنیم.»
این هواشناس میگوید: «برخی افراد با نگاه به آسمان میگویند که ابرها از بین رفته و بارشها تمام شدهاند، در حالی که اینطور نیست. موج بعدی از امشب وارد کشور میشود، ابتدا از بوشهر و فارس و سپس برای روز جمعه بارشهای سنگین و سیلآسا در حد هشدار قرمز در هرمزگان و کرمان پیشبینی میشود.»
او میافزاید: «در سیستان و بلوچستان هم وضعیت بهتر میشود، هرچند بارشها در حد هشدار نارنجی خواهد بود. همچنین میتوان به خراسان جنوبی و خراسان رضوی اشاره کرد؛ از امروز چهارشنبه ۲۶ آذر، در رضوی بارش برف آغاز شده و سامانه روز شنبه تضعیف میشود، اما سرمای حاصل از آن ادامه خواهد داشت. این سرما از اول مهر ۱۴۰۴ سردترین روزهای سال در نیمه اول هفته آینده را رقم خواهد زد.»
اصغری میگوید: «خط و الگوی نقشهها نشان میدهد که شرایط برای تغذیه رطوبت در لایههای پایین و بالای تهران و کرج فراهم نیست. به تهران اصطلاحا «جزیره گرمایی» گفته میشود؛ به این معنا که ابرها ممکن است شکل بگیرند، اما وقتی بارش به سطح زمین میرسد، گرمای موجود در کلانشهر باعث تبخیر سریع میشود. این موضوع توضیح میدهد که چرا تهران در مقایسه با مناطقی مانند اصفهان یا شیراز بارش کمتری دارد. در این مناطق، تغذیه رطوبت بهتر است و موجهای بارشی قدرتمند توانایی ایجاد بارش ملموس را دارند، به همین دلیل در روزهای اخیر شاهد بارشهای قابل توجه بودهایم.»
او میافزاید: «در خصوص نقش آلودگی هوا در کاهش بارش، شایان ذکر است که هماکنون شاخص آلودگی هوا در تهران زیر ۱۰۰ و در محدوده قابل قبول قرار دارد؛ بنابراین در روزهای جاری، آلودگی هوا عامل موثری در کاهش بارشها نبوده است. ممکن است در گذشته چنین ارتباطی وجود داشته باشد، اما در شرایط فعلی این موضوع صدق نمیکند.»
این استاد دانشگاه میگوید: «درباره تاثیر ساخت و سازهای بیرویه نیز باید گفت که منظور از این عبارت، صنعتی شدن تهران است. صنعتی شدن باعث افزایش دما و کاهش بارش در کلانشهرها شده و تنها محدود به تهران نیست؛ در سطح زمین، اثر گازهای گلخانهای مشابه بوده و بارشها در بسیاری از مناطق تحت تاثیر قرار گرفتهاند، اما تهران شدت بیشتری از این گرما را تجربه کرده است.»
اصغری میگوید: «از سوی دیگر، پیشبینیهای هواشناسی هرگز قطعیت کامل ندارند. به عنوان مثال، تا هفته گذشته پیشبینی سامانهای با شدت هشدار قرمز برای بوشهر، هرمزگان و فارس امکانپذیر نبود. با توجه به تغییرات جوی و شاخصهای موجود، مانند حرکت دود و جریانهای هوایی، احتمال بارش در تهران در آینده دور از ذهن نیست. البته پیشبینیهای بلندمدت همواره دارای خطای بیشتری هستند و دقت بالاتر در پیشبینی ۲۴ تا ۴۸ ساعت آینده مشاهده میشود.»
او میافزاید: «آمار نشان میدهد که بارندگی در تهران حدود ۸۸ درصد کمتر از حد معمول بوده است. حتی در صورت وقوع بارش، این بارشها تنها میتوانند وضعیت را به شکل مقطعی بهبود دهند و اصطلاح جبران بارشهای گذشته را فراموش کنید. مدیریت منابع و تغییر الگوی کاشت در بلندمدت، همانطور که در دیگر کشورها انجام میشود، ضروری است تا اثرات خشکسالی و کاهش بارش در تهران و اطراف آن کاهش یابد.»
این هواشناس میگوید: «در خصوص احتمال سیلاب، اگرچه بارشهای سنگین میتواند منجر به آبگرفتگی شود، اما در زمستان جاری بارشها به شکل برف خواهد بود و سیلاب گسترده محتمل نیست. در چند روز اخیر نیز با وجود بارش نسبتا شدید و آبگرفتگی معابر، سیلاب نداشتهایم، مگر در شرایط طغیان رودخانهها.»
او میافزاید: «به طور خلاصه، تهران به دلیل جزیره گرمایی، تغذیه نامناسب رطوبت و صنعتی شدن، بارش کمتری نسبت به مناطق دیگر تجربه میکند. آلودگی هوا در شرایط فعلی تاثیری بر کاهش بارش ندارد و پیشبینیها نشان میدهند که در روزهای آتی، سامانههای بارشی جدید در جنوب و جنوبغرب کشور فعال خواهند شد و تهران نیز احتمالا تحت تاثیر بارش قرار خواهد گرفت، اگرچه جبران کامل کمبارشیهای گذشته امکانپذیر نیست. مدیریت بلندمدت و تغییر الگوی کاشت و منابع آبی برای کاهش اثرات خشکسالی ضروری است.»