رویداد۲۴| در روزهای اخیر، خانوادههای دانشجویان دانشگاه شریف با تماسهایی از سوی حراست مواجه شدهاند که حاوی تهدید درباره پوشش فرزندانشان بوده است. این اقدامات غیرقانونی، نقض شیوهنامه انضباطی و فشار روانی مضاعف بر دانشجویان در آستانه امتحانات را به همراه داشته است. انجمن اسلامی دانشجویان و کارشناسان، این رویه را تعرض به حریم خصوصی و ایجاد نابرابری آموزشی میدانند.
در روزهای اخیر انجمن اسلامی دانشجویان گزارشاتی مبنی بر تماس بخشهایی از دانشگاه با والدین دانشجویان به منظور تهدید و تذکر درخصوص پوشش دانشجویان دریافت کرده است. چنین روندی که هیچ هدف و حاصلی جز سلب آسایش دانشجویان ندارد، تعدی آشکار به حریم شخصی و حقوق دانشجو محسوب میشود».
این پیامی است که در کانال انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شریف در اواسط هفته گذشته منتشر شد؛ پیامی که از موج جدید برخورد با دانشجویان به بهانه رعایتنکردن پوشش خبر میدهد.
دانشگاه شریف اخیرا بدون اخطار مستقیم به افراد، با خانواده دانشجویان تماس گرفته است؛ خانوادههایی که بیشترشان در شهرهایی دیگر زندگی میکنند و دخترانشان را برای تحصیل به یکی از برترین دانشگاههای کشور فرستادهاند، اما حالا با تماسهایی مواجه شدهاند که حاوی این پیام است: «دختر شما در دانشگاه شریف «عریان» میگردد» یا «در حال بیعفتی است».
فارغ از غیرقانونی و توهینآمیز بودن این برخوردها، حراست دانشگاه شریف هم با استناد به پوشش دانشجویان فضاسازی کرده و در آستانه شروع فصل سخت و پراضطراب امتحانات، خانوادهها را در برابر فرزندان خود قرار داده است.
با اینکه سیماییصراف، وزیر علوم، پنجم آذرماه در نشست هماندیشی جمعی از نخبگان و فعالان فرهنگی-اجتماعی دانشجویی به مسئله پوشش در دانشگاهها پرداخته و گفته بود «پوشش را با تکلیف، دستور، الزام و قانون ترسیم کردیم و نتیجهاش را نیز حالا داریم میبینیم. ما باید تلاش کنیم با منطق، با صبر و با اقناعسازی این امر را بهعنوان یک امر اجتماعی بنگریم و فرهنگسازی کنیم»، اما آنچه در سطح دانشگاه شریف دیده میشود، اقدامات متفاوتی است.
«کیارش خسروی»، دبیر انجمن اسلامی دانشگاه شریف است؛ انجمنی که از ابتدای مطرحشدن این موضوع آن را پیگیری کرده است. او به «شرق» میگوید که انتظار داشتند با تغییر ریاست دانشگاه دیگر شاهد این اتفاقات نباشند: «پس از وقایع سال ۱۴۰۱ در دانشگاه شریف تماس با والدین، تجسس در صفحات مجازی شخصی دانشجویان، عکسگرفتن با موبایل از دانشجویان توسط کارمندان حراست و اتفاقاتی از این قبیل وجود داشت. با تغییر دولت و ریاست دانشگاه این موضوعات منتفی شد، اما حالا از آذرماه ما با گزارشهایی درباره شروع دوباره این اقدامات علیه دانشجویان مواجهایم».
این فعال دانشجویی درباره دخالتهای حراست هم توضیح میدهد: «از اوایل آذرماه، کموبیش شنیدیم که حراست با خانواده دانشجویان تماس گرفته و درباره پوشش دانشجویان با آنها صحبتهایی کرده است. حتی موردی داشتیم که پدر و مادر دانشجوی دختر را پیدا نکرده بودند و با مادربزرگش تماس گرفتند. در این تماسها تهدید کردهاند که به دخترتان بگویید پوشش خود را تغییر دهد وگرنه برایش گران تمام میشود یا اگر پوشش خود را مناسب آنچه ما میخواهیم نکند، اتفاقات بدی برایش میافتد».
بیشتر بخوانید: پروندههای معلق و وعدههای ناتمام؛ استادان اخراج شده پس از ۱۴۰۱ هنوز به دانشگاه بازنگشتهاند
این تماسها قاعده و قانون مشخصی نیز ندارد: «طبق آنچه قبلا وجود داشت، اول به دانشجویان چند پیامک ارسال میشود و بعد برخوردهای دیگر صورت میگیرد. در بین دانشجویانی که این روزها با خانوادههایشان تماس گرفته شده، افرادی هستند که حتی یک پیامک یا اخطار شفاهی از حراست پیش از تماس با خانواده دریافت نکردهاند. یا برای مثال کسی بوده که آخرین پیامک اخطار حجاب او مربوط به دو سال پیش بوده است».
استناد حراست دانشگاه شریف برای اخطارهای خود، براساس تجسس کارمندان در حریم خصوصی دانشجویان بوده است: «موردی داشتیم که در روزهای گذشته به دفتر حراست مراجعه کرد و به او عکسهایی نشان دادند که نه توسط دوربینهای مداربسته دانشگاه، بلکه با تلفن همراه گرفته شده است. این موضوع طبق شیوهنامه انضباطی جدید ممنوع است».
«خسروی» به بحران امکانات و مسائل صنفی هم اشاره میکند؛ بحرانی که انتظار میرود برای دانشگاه شریف اولویت بیشتری از پوشش معمولی دانشجویان داشته باشد: «دانشگاه شریف خیلی درگیر مشکلات رفاهی و مالی است. برای مثال سامانه درسافزار که تمام تمرینات و جزوات و کارهای درسی دانشجویان در آن انجام میشود، مدام با اختلال مواجه میشود و تحصیل دانشجویان را تحت تأثیر قرار میدهد. برای دانشجویان سؤال است که اگر دانشگاه برای پیگیری پوشش دانشجویان نیرو، زمان و سرمایه دارد، چرا برای حل مشکلات اساسی رفاهی و مالی ندارد؟».
«از طرف دانشگاه به پدرم زنگ زدند و بدون اینکه بگویند از دانشگاه تماس گرفتهاند، شماره پدربزرگم را گرفتند و به او تلفن کردند». «سارا» دانشجوی دانشگاه شریف است و این روزها خانوادهاش با تماسی از تهران مواجه شدهاند؛ تماسی دور از انتظار: «پدربزرگم بیماری خاص دارد و خانواده من مدتهاست منتظر تماسی از تهران در ارتباط با پیداشدن دارویش هستند. وقتی به پدربزرگم زنگ زدند به او گفتند ما از دانشگاه شریف تماس میگیریم، به نوهتان بگویید حجابش را رعایت کند وگرنه برایش مشکلاتی پیش میآید».
در تماس، لحنی تهدیدآمیز وجود داشت: «پدربزرگم میگوید با لحنی آرام تهدید و ارعاب کردند. فارغ از لحن، این تماس بسیار آسیبزننده بوده است. من یک بیماریای دارم که تشنج میکنم، وقتی به پدربزرگم زنگ زدند، او فکر کرد که من دوباره تشنج کردهام و اتفاق بدی برایم افتاده است، حالش بد شده بود و سه روز است در بیمارستان بستری است».
«سارا» تنها کسی نیست که با او تماس گرفته شده، او از تجربه دوستانش هم به «شرق» میگوید: «به خانواده چند نفر گفته شده دختر شما لخت در دانشگاه میگردد. به یکی زنگ زدهاند و گفتهاند شما خانواده فرهنگی هستید، اما این چه وضع پوشش دختر شماست؟».
تماس با خانواده پیامدهای زیادی برای دانشجویان دارد، مخصوصا آنهایی که از شهر دیگری آمدهاند: «با توجه به وضعیت پوشش در جامعه، وقتی با خانواده تماس میگیرند، آنها بهجای اینکه با فرزندشان صحبت کنند، دچار هراس میشوند و فشار روانی زیادی به فرزندشان وارد میکنند. حالا هم در آستانه برگزاری امتحانات هستیم و فشار امتحانات در شریف بهطور معمول بالاست، این موضوع نیز به اضطراب دانشجویان اضافه میکند».
او همراه با تعدادی از دانشجویان با رئیس حراست دانشگاه شریف صحبت کردهاند، اما رئیس حراست این روش ارعاب و تهدید را کمک به دانشجویان میداند: «در حراست به ما گفتند این کاری است که چندین سال است انجام میدهیم و اتفاقا خلاقانه است، چون برخورد با دانشجو را به چند مرحله تقسیم میکند و از استرس او میکاهد. من وقتی به آنها گفتم این کار چه آسیبی به دانشجویان و خانوادههایی میزند که بیماری دارند، به ما گفتند حتما از این به بعد به پرونده پزشکی هم توجه میکنیم».
«سارا» میگوید حراست به تشریح مراحلی پرداخته که برای برخورد با دانشجویان ایجاد کردهاند: «به ما گفتند ما شش مرحله در نظر گرفتهایم: اول تماس با مادر، دوم تماس با پدر، سوم جلسه مشاوره با مسئولان حراست و دو مرحله دیگر دعوت به کمیته انضباطی». او ادامه میدهد: «به ما گفتند، چون نمیخواهیم به شما فشار بیاید در روزهای امتحانات تماس نمیگیریم و در روزهای غیرامتحانی برخوردها را ادامه میدهیم».
این اقدام دانشگاه شریف نقض گسترده اصول مندرج در «شیوهنامه آییننامه انضباطی دانشجویان» مصوب شهریور ۱۴۰۳ است. در وهله اول دانشگاه شریف با تماس با خانواده، «اصل محرمانگی» را زیر پا گذاشته است؛ اصلی که در آن انتشار هرگونه اطلاعات مربوط به فرایند بررسی تخلف انضباطی در تمام مراحل تشکیل تا اجرای حکم قطعی دانشجو ممنوع است.
همینطور در اصل ۱۵ شیوهنامه موسوم به «اصلعدم تجسس» اشاره شده است: «ادله و شواهدی که با نقض حریم خصوصی دانشجویان با سایر طرق غیرقانونی تحصیل شوند (مانند تهیه مخفیانه هرگونه فیلم صوت و تصویر نظیر تجسس در وسایل و صفحات مجازی شخصی متعلق به دانشجو) نمیتواند بهمثابه مستند مورد استفاده قرار بگیرد». اما دانشگاه شریف با اتکا بر تصاویری که مسئولان حراست از دانشجویان در محیط عمومی دانشگاه گرفتهاند، اقدام به تشکیل پرونده و تماس با خانواده دانشجویان کرده است.
دانشگاه شریف بهعنوان نهادی که موظف به اجرای شیوهنامه انضباطی بوده و زیرمجموعه وزارتخانهای است که آن را تصویب کرده، از اصول قانونی تخطی کرده است. در سال ۱۴۰۳ مجلس شورای اسلامی قانونی تصویب کرد با عنوان «قانون حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب». در ماده ۱۱ و ۱۲ این قانون، وظایفی بر عهده دانشگاهها گذاشته شده ازجمله «در نظر گرفتن امتیاز مثبت و منفی در پرونده تحصیلی و انضباطی دانشجویان مبتنی بر سنجش پوشش آنها».
با توجه به این قانون میتوان انتظار داشت برخورد با دانشجویان روی دیگری نیز بیابد؛ دانشجویانی که با استناد به گزارشها و اقدامات غیرقانونی دانشگاه امتیاز منفی پوشش دریافت میکنند، بدون توجه به وضعیت تحصیلی و علمی خود، از امکانات و فرصتهای آموزشی بیبهره میمانند. به عبارتی، این قانون ایجادکننده نوعی نابرابری نه بر مبنای علم که دانشگاه نهاد آن است، بلکه بر مبنای پوشش و نظرات سلیقهای نیروهای حراست است.
این روزها خبرهایی از تصویب مصوبهای جدید توسط وزارت علوم و نهادهای مربوطه درباره پوشش به گوش میرسد؛ زمزمههایی که میگوید اتفاق افتاده در دانشگاه شریف نه یک استثنا بلکه آزمودن یک قانون جدید پیش از اجرای آن است. از سال ۱۴۰۱ تا به حال برخوردهای تند و سلیقهای با دانشجویان منجر به مسائل مختلفی شده است؛ برای دانشجویان زیادی این فشارهای روانی تبعات فیزیکی داشت، بسیاری در تحصیل افت کردند و افرادی نیز با بحرانهای خانوادگی و شخصی مواجه شدند.
با تغییر دولت یکی از اولین انتظاراتی که وجود داشت، جمعشدن بساط برخورد تند و خشن با دانشجویان در مقوله پوشش بود. حتی اخیرا در روز دانشجو پزشکیان، رئیسجمهور، در دانشگاه شهید بهشتی اعلام کرد: «مسئله حجاب با دستور و الزام حل نمیشود، بلکه باید اقناع و گفتوگو صورت گیرد». با اینکه نزدیک به یک هفته از این اتفاقات دانشگاه شریف میگذرد، هیچیک از مسئولان وزارت علوم یا حتی دولت توضیحی ندادهاند.