رویداد۲۴ | ماه رجب در تقویم اسلامی همواره با مناسبتهای معنوی و شبهای ویژه شناخته میشود و یکی از مهمترین آنها، لیلهالرغائب است؛ شبی که در میان مردم به «شب آرزوها» شهرت یافته و هر سال با استقبال گستردهای از سوی مؤمنان همراه میشود. در آستانه فرا رسیدن این شب، پرسش اصلی بسیاری از مخاطبان این است که لیلهالرغائب ۱۴۰۴ دقیقاً چه روزی است و با چه تاریخی در تقویمهای مختلف مصادف میشود؟
بر اساس محاسبات تقویمی، شب لیلهالرغائب در سال ۱۴۰۴ مصادف با پنجشنبه ۴ دیماه است. این مناسبت از غروب آفتاب روز پنجشنبه آغاز میشود و تا اذان صبح روز جمعه ادامه دارد؛ چرا که در سنت اسلامی، شبها از زمان غروب محاسبه میشوند.
از نظر تقویم قمری، لیلهالرغائب برابر است با ۴ رجب سال ۱۴۴۷ هجری قمری که نخستین شب جمعه ماه رجب به شمار میرود. در تقویم میلادی نیز این شب با ۲۵ دسامبر ۲۰۲۶ همزمان شده است؛ همزمانیای که باعث توجه بیشتر رسانههای بینالمللی به این مناسبت مذهبی شده است.
لیلهالرغائب جایگاه ویژهای در میان شبهای عبادی دارد، زیرا آغازگر ماه رجب است؛ ماهی که در متون اسلامی از آن به عنوان یکی از ماههای حرام و مقدمهای برای ورود به شعبان و رمضان یاد شده است. در روایات اسلامی آمده که در این شب، درهای رحمت الهی گشوده میشود و فرشتگان برای ثبت دعاها و نیتهای بندگان به زمین فرود میآیند.
همین باور سبب شده که لیلهالرغائب به شبی برای دعا، توبه، استغفار و بازگشت به مسیر معنوی تبدیل شود؛ شبی که بسیاری آن را نقطه شروع یک تغییر درونی در طول سال میدانند.
اگرچه لیلهالرغائب در فضای عمومی با عنوان «شب آرزوها» شناخته میشود، اما این تعبیر همواره مورد نقد برخی اندیشمندان دینی بوده است. واژه «رغائب» در زبان عربی به معنای خواستهها، میلها، کششهای درونی و امور مطلوب است و لزوماً به آرزوهای خیالی یا خواستههای دور از دسترس اشاره ندارد.
برخی صاحبنظران معتقدند که تأکید بیش از حد بر جنبه آرزومحور این شب، میتواند آن را به یک مناسبت صرفاً احساسی تبدیل کند؛ در حالی که فلسفه اصلی لیلهالرغائب، بازنگری در خواستهها و اصلاح جهتگیریهای زندگی است، نه غرق شدن در خیالپردازی.
در تفسیر عمیقتر از معنای لیلهالرغائب، این شب فرصتی برای انسان تلقی میشود تا درباره نوع دینداری، وابستگی به دنیا، نحوه مواجهه با گناه، روابط اجتماعی و حتی باورهای فکری خود تأمل کند. از این منظر، لیلهالرغائب تنها شبی برای دعا نیست، بلکه زمانی برای حسابرسی درونی و مرور وعدههایی است که انسان در طول زندگی به خود و به خدا داده است.
همین نگاه باعث شده که در سالهای اخیر، بخشی از سخنرانیها و یادداشتهای مذهبی، بر مفهوم «فهم دعا» و توجه به محتوای ادعیه در این شب تأکید داشته باشند، نه صرفاً انجام ظاهری اعمال عبادی.
در روایات منسوب به پیامبر اسلام (ص)، برای شب لیلهالرغائب اعمال خاصی ذکر شده است. از جمله توصیه شده که روز پنجشنبه اول ماه رجب روزه گرفته شود و در شب جمعه، نماز مخصوص لیلهالرغائب میان نماز مغرب و عشاء به جا آورده شود.
این اعمال با ذکرها و دعاهای خاص همراه است و در روایات آمده که انجام آنها با نیت خالص، سبب آمرزش گناهان و برآورده شدن حاجات میشود. با این حال، بسیاری از علما تأکید دارند که کیفیت توجه قلبی و درک معنا، بر کمیت اعمال اولویت دارد.
مطابق تقویم اسلامی، شب لیلهالرغائب ۱۴۰۴ از بعد از اذان مغرب روز پنجشنبه ۴ دی آغاز میشود. به همین دلیل، مراسم دعا و اعمال این شب معمولاً از ساعات اولیه شب پنجشنبه برگزار میشود و تا نیمهشب یا سحر ادامه دارد.