رویداد۲۴ | محمدصادق رامتین: شرکت نفت و گاز سعودی آرامکو (Saudi Aramco) یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین شرکتهای نفت و گاز جهان است. این شرکت نه تنها ستون اصلی اقتصاد عربستان سعودی محسوب میشود، بلکه نقشی کلیدی در بازار جهانی انرژی ایفا میکند. آرامکو با سابقهای نزدیک به یک قرن، به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت خام، یکی از ثروتمندترین شرکتهای جهان و یکی از مهمترین بازیگران در ژئوپلیتیک انرژی شناخته میشود.
آرامکو در سال ۱۹۳۳ با امضای توافقنامهای بین دولت عربستان سعودی و شرکت نفت استاندارد اویل کالیفرنیا (که بعدها به Chevron تبدیل شد) تأسیس شد. هدف اولیه، اکتشاف نفت در اراضی عربستان بود. نخستین میدان نفتی در دمام در سال ۱۹۳۸ کشف شد و از آن زمان، آرامکو به سرعت توسعه یافت. در دهههای بعدی، دولت عربستان به تدریج مالکیت این شرکت را به دست گرفت و در سال ۱۹۸۰ کاملاً ملی شد. در نهایت در سال ۱۹۸۸ نام شرکت به "شرکت نفت عربستان سعودی" یا همان "آرامکو سعودی" تغییر یافت.
آرامکو در زنجیره کامل صنعت نفت و گاز فعالیت دارد؛ از اکتشاف، استخراج و تولید نفت خام و گاز طبیعی گرفته تا پالایش، توزیع، پتروشیمی و بازاریابی محصولات. این شرکت یکی از معدود شرکتهایی است که هم در بالادست (Upstream) و هم در پاییندست (Downstream) صنعت نفت حضور گسترده دارد.
یکی از برجستهترین ویژگیهای آرامکو، توانایی تولید روزانه بیش از ۱۰ میلیون بشکه نفت خام است. میدان نفتی غوار، یکی از بزرگترین میادین نفتی جهان، متعلق به آرامکوست و سهم بزرگی در تأمین انرژی جهانی دارد. همچنین میدان نفتی صدیره (Safaniyah)، بزرگترین میدان نفتی دریایی دنیا نیز در اختیار آرامکو است.
اقتصاد عربستان سعودی به شدت به درآمدهای نفتی وابسته است و آرامکو در قلب این وابستگی قرار دارد. این شرکت منبع اصلی درآمدهای دولت عربستان است و کمک میکند تا طرحهای بزرگ اقتصادی و اجتماعی مانند "چشمانداز ۲۰۳۰" (Vision ۲۰۳۰) تأمین مالی شوند. برنامه چشمانداز ۲۰۳۰ به دنبال کاهش وابستگی عربستان به نفت و متنوعسازی اقتصاد است، با این حال درآمدهای نفتی همچنان پیشران اصلی پروژههای اقتصادی آن بهشمار میروند.
در دسامبر ۲۰۱۹، آرامکو برای نخستین بار بخشی از سهام خود را به صورت عمومی در بازار بورس تداول عربستان عرضه کرد. این عرضه اولیه سهام (IPO) بزرگترین در تاریخ جهان بود و حدود ۲۵.۶ میلیارد دلار سرمایه جذب کرد. این گام بخشی از استراتژی دولت برای تأمین مالی پروژههای توسعهای بدون وابستگی کامل به نفت بود.
آرامکو در سالهای اخیر تلاش کرده است تا با سرمایهگذاری در پروژههای بینالمللی، جایگاه خود را به عنوان یک بازیگر جهانی تقویت کند. این شرکت در پالایشگاهها، پتروشیمی و زیرساختهای انرژی در کشورهای مختلف از جمله هند، چین، کره جنوبی، مالزی، ایالات متحده و اروپا سرمایهگذاری کرده است.
یکی از مهمترین این سرمایهگذاریها، خرید بخشی از سهام شرکت S-Oil در کره جنوبی، سرمایهگذاری در پالایشگاههای هند و مشارکت در پروژههای LNG (گاز طبیعی مایع) در سراسر جهان بوده است. این اقدامات به آرامکو کمک کردهاند تا بازارهای صادراتی خود را تضمین کرده و همچنین درآمدهای متنوعتری از فعالیتهای غیرنفتی بهدست آورد.
آرامکو در سالهای اخیر با توجه به فشارهای بینالمللی برای کاهش انتشار کربن و حفظ محیط زیست، پروژههای متعددی در زمینه انرژیهای نو و فناوریهای پاک انجام داده است. این شرکت سرمایهگذاریهایی در زمینه فناوری جذب و ذخیره کربن (CCUS)، تولید هیدروژن و بهرهوری انرژی انجام داده تا بتواند با تغییرات بازار انرژی و سیاستهای اقلیمی سازگار شود.
همچنین آرامکو ادعا میکند که نفت تولیدیاش از نظر میزان گازهای گلخانهای در مقایسه با سایر تولیدکنندگان بزرگ، دارای «کربن کمتر» است، چراکه از فناوریهای نوین برای بهرهبرداری و کاهش مشعلسوزی استفاده میکند. این ادعاها بخشی از تلاش آرامکو برای بازسازی تصویر خود در عصر انرژی پاک است.
یکی از چالشهای اصلی آرامکو، نوسانات قیمت جهانی نفت و تأثیر آن بر درآمدهای شرکت و اقتصاد عربستان است. علاوه بر این، فشارهای بینالمللی برای گذار از سوختهای فسیلی به انرژیهای تجدیدپذیر، تهدیدی بلندمدت برای مدل کسبوکار آرامکو محسوب میشود.
از سوی دیگر، موضوع شفافیت اطلاعات مالی، حقوق بشر، و ارتباط تنگاتنگ این شرکت با دولت عربستان از جمله مواردی است که منتقدان به آن اشاره میکنند. حمله پهپادی به تأسیسات نفتی آرامکو در بقیق و خریص در سپتامبر ۲۰۱۹ نیز نشان داد که زیرساختهای انرژی در منطقه تا چه اندازه میتوانند آسیبپذیر باشند و چه تأثیر مستقیمی بر بازار جهانی انرژی داشته باشند.