رویداد۲۴ | در سالهای اخیر، با رشد چشمگیر بازار ارزهای دیجیتال، اصطلاحاتی همچون «ماینر» وارد زبان روزمره شدهاند. بسیاری از افراد بدون آنکه درکی دقیق از عملکرد ماینرها داشته باشند، درباره آن صحبت میکنند یا حتی به فکر سرمایهگذاری در این حوزه میافتند. اما ماینر چیست و چرا به یکی از ارکان اصلی دنیای رمزارز تبدیل شده است؟ در این گزارش بهطور جامع به مفهوم ماینر، نقش آن در شبکههای بلاکچین، مزایا، معایب و جنبههای قانونی آن میپردازیم.
در سادهترین تعریف، ماینر دستگاه یا فردی است که وظیفه تایید تراکنشها و حفظ امنیت شبکه ارزهای دیجیتال را بر عهده دارد. این کار از طریق انجام محاسبات پیچیده ریاضی انجام میشود که به آن فرآیند "ماینینگ" یا استخراج میگویند. در سال ۲۰۰۹، با تولد بیتکوین توسط فردی ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو، نیاز به سیستمی غیرمتمرکز برای تایید تراکنشها به وجود آمد. برخلاف سیستمهای بانکی که در آنها یک نهاد مرکزی نظارت میکند، در بلاکچین این وظیفه به ماینرها واگذار شده است.
بیشتر بخوانید: استراتژی خروج از بازار چیست؟ | چگونه از بازار ارز دیجیتال خارج شویم؟
ماینرها در قبال این خدمت، پاداشی به شکل رمزارز دریافت میکنند. این پاداشها از دو بخش تشکیل میشود: پاداش بلاک (Block Reward) و کارمزد تراکنشها. به همین دلیل، ماینرها انگیزه اقتصادی قوی برای ادامه فعالیت دارند.
عملکرد ماینر بر پایه الگوریتمهایی است که بسته به نوع رمزارز متفاوتاند. در بیتکوین، الگوریتم مورد استفاده SHA-۲۵۶ نام دارد. ماینرها با حل مسائل ریاضی، سعی میکنند بلوکهای جدیدی به زنجیره بلاکچین اضافه کنند. این فرآیند نیازمند توان پردازشی بالا و مصرف برق قابل توجهی است.
در عمل، ماینرها عددی تصادفی به نام "نانس" را حدس میزنند تا هش حاصل از آن با قواعد مشخصی که شبکه تعیین کرده، تطابق داشته باشد. اولین ماینری که موفق به یافتن این هش معتبر شود، پاداش دریافت میکند و بلوک جدید را به شبکه اضافه میکند. این رقابت دائمی بین هزاران ماینر در سراسر جهان، باعث امنیت و پایداری شبکههای رمزارز میشود.
ماینرها صرفاً ابزار تکنولوژیک نیستند، بلکه اکنون به بازیگران اصلی اقتصاد دیجیتال تبدیل شدهاند. ایجاد مزارع استخراج (Mining Farms) با هزاران دستگاه ماینر در کشورهای مختلف، از جمله چین، ایالات متحده، روسیه، ایران و قزاقستان، چهرهای صنعتی به این فعالیت داده است. این صنعت میلیونها دلار گردش مالی دارد و برخی کشورها بهطور رسمی آن را بهعنوان منبع درآمد ملی تلقی میکنند.
در ایران نیز، بهرغم نوسانات شدید در سیاستگذاریها، ماینرها سهم قابل توجهی در مصرف برق کشور دارند. دولت بارها تلاش کرده تا فعالیت ماینرها را تحت کنترل قرار دهد؛ از جمله از طریق صدور مجوز، تعیین تعرفه برق صنعتی، یا حتی ممنوعیت فصلی در زمان اوج مصرف.
یکی از مهمترین انتقادهایی که به ماینرها وارد میشود، مصرف بالای انرژی و آسیبهای زیستمحیطی آنهاست. ماینینگ بیتکوین به تنهایی سالانه انرژی معادل یک کشور متوسط را مصرف میکند. به همین دلیل، بسیاری از فعالان محیط زیست از گسترش این صنعت انتقاد میکنند.
در پاسخ به این انتقادات، برخی شرکتهای ماینر به استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر مانند خورشیدی یا بادی روی آوردهاند. همچنین الگوریتمهای جایگزین مانند «اثبات سهام» (Proof of Stake) بهعنوان روشهایی با مصرف انرژی کمتر در حال گسترش هستند، گرچه هنوز استخراج مبتنی بر اثبات کار (Proof of Work) در بیتکوین رایجترین روش است.
وضعیت حقوقی ماینرها در سراسر جهان متفاوت است. در برخی کشورها مانند السالوادور، بیتکوین بهعنوان پول رسمی پذیرفته شده و ماینینگ قانونی و حتی تشویق شده است. اما در برخی کشورها مانند چین، فعالیت ماینرها ممنوع شده و مزارع استخراج تعطیل شدهاند.
در ایران، موضوع ماینرها همواره محل مناقشه بین نهادهای دولتی، وزارت نیرو، وزارت صمت، و بخش خصوصی بوده است. در سالهای اخیر، با افزایش خاموشیها در تابستان، فشار بر ماینرها نیز افزایش یافت. برخی از آنها مجبور به فعالیت غیرقانونی و مخفیانه شدند که اصطلاحاً به آن «ماینینگ زیرزمینی» میگویند.
در حال حاضر، داشتن دستگاه ماینر بدون مجوز رسمی، غیرقانونی است و میتواند منجر به مصادره دستگاهها و حتی پیگرد قضایی شود. با این حال، بازار خرید و فروش دستگاههای ماینر در ایران همچنان داغ است و بسیاری از افراد، آن را به چشم سرمایهگذاری میبینند.
با وجود همه فراز و فرودها، ماینرها بخش جداییناپذیر از زیربنای رمزارزها هستند. در آیندهای که ارزهای دیجیتال نقش پررنگتری در اقتصاد جهانی ایفا کنند، جایگاه ماینرها نیز تقویت خواهد شد. با این حال، نوع تکنولوژی استخراج، میزان مصرف انرژی، مسائل حقوقی و پذیرش عمومی، همه عواملیاند که آینده ماینرها را شکل خواهند داد.
برخی پیشبینی میکنند که ماینینگ در آینده بهجای افراد، بیشتر در اختیار نهادهای بزرگ، شرکتهای بینالمللی و دولتها خواهد بود؛ موضوعی که با روح غیرمتمرکز رمزارزها در تضاد است. آیا ماینرها همچنان بازیگران آزاد و مستقل خواهند ماند یا به ابزار قدرتهای اقتصادی بدل میشوند؟ پاسخ این پرسش را تنها زمان مشخص خواهد کرد.