رویداد۲۴ | دشت ارژن یکی از زیباترین و مشهورترین دشتهای استان فارس است که در فاصله حدود ۶۰ کیلومتری غرب شیراز و در مسیر جاده شیراز به کازرون قرار دارد. این دشت در ارتفاع بیش از ۲ هزار متر از سطح دریا واقع شده و به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی خود، آب و هوای معتدل و چشماندازهای طبیعی کمنظیری دارد. دشت ارژن بخشی از منطقه حفاظتشدهای به همین نام است که تحت نظارت سازمان محیط زیست ایران قرار دارد و در سالهای گذشته به دلیل وجود تالابها، پوشش گیاهی متنوع و حیات وحش غنی شهرت یافته است.
دشت ارژن همچنین در مسیر تاریخی جاده شاهی قرار داشته که شهر شیراز را به کازرون و بوشهر متصل میکرد. همین جایگاه تاریخی، آن را به مکانی مهم در گذر کاروانها و مسافران تبدیل کرده است. امروز نیز این دشت علاوه بر اهمیت اکولوژیک، به یکی از مقاصد گردشگری طبیعتدوستان و پژوهشگران محیط زیست تبدیل شده است.
یکی از ویژگیهای شاخص دشت ارژن وجود تالاب طبیعی ارژن است. این تالاب که در گذشته وسعت بیشتری داشت، زیستگاه انواع پرندگان مهاجر و بومی بوده است. قوی سفید، فلامینگو، لکلک، غاز خاکستری و انواع اردکها در فصلهای مختلف سال به این تالاب مهاجرت میکنند. با وجود کاهش سطح آب به دلیل خشکسالیهای پیدرپی و برداشتهای بیرویه، تالاب ارژن همچنان بخشی از چرخه حیات پرندگان مهاجر را تأمین میکند.
تالابهای دشت ارژن علاوه بر پرندگان، میزبان گونههای متنوعی از گیاهان آبزی و کنار آبزی نیز هستند. نیزارها و جگنزارهای اطراف تالاب پناهگاه پرندگان محسوب میشوند و پوشش گیاهی تالاب نقشی مهم در جلوگیری از فرسایش خاک ایفا میکند. آب این تالابها از چشمهها و بارشهای فصلی تأمین میشود و در گذشته ارتباطی با تالاب پریشان نیز داشتهاند.
دشت ارژن دارای پوشش گیاهی متنوعی است که بخشی از آن متعلق به منطقه زاگرس مرکزی محسوب میشود. گونههای بلوط ایرانی، بادام کوهی، بنه، گون و کنگر از جمله گیاهان شاخص منطقه هستند. در فصول بهار و اوایل تابستان، سطح دشت با گلهای وحشی، چون شقایق، لاله واژگون و انواع گیاهان دارویی رنگآمیزی میشود.
این تنوع گیاهی علاوه بر زیبایی بصری، اهمیت اقتصادی و دارویی نیز دارد. بسیاری از ساکنان روستاهای اطراف دشت ارژن از گیاهان دارویی منطقه برای درمانهای سنتی استفاده میکنند. همچنین مراتع اطراف دشت، محل چرای دامهای محلی است و نقش مهمی در تأمین معیشت جوامع روستایی ایفا میکند.
دشت ارژن به دلیل موقعیت جغرافیایی و پوشش گیاهی مناسب، از گذشته زیستگاه گونههای مختلف جانوری بوده است. در گذشته این منطقه یکی از زیستگاههای اصلی شیر ایرانی محسوب میشد که امروزه منقرض شده است. علاوه بر آن، گونههایی مانند پلنگ ایرانی، کاراکال، کفتار، گراز، گرگ و روباه در این دشت مشاهده میشوند.
بیشتر بخوانید: معرفی دیدنی های گردشگری دریاچه ولشت چالوس
از میان پستانداران کوچکتر نیز میتوان به خرگوش، جرد و انواع جوندگان اشاره کرد. این دشت همچنین زیستگاه خزندگان و دوزیستان متنوعی است که بخشی از زنجیره غذایی طبیعی منطقه را تشکیل میدهند. در کنار اینها، تنوع پرندگان دشت ارژن از جمله عقابها، دلیجهها و انواع پرندگان شکاری اهمیت خاصی برای پژوهشگران و پرندهنگران دارد.
شرایط آب و هوایی دشت ارژن متفاوت از بسیاری از مناطق اطراف شیراز است. ارتفاع بالای این دشت از سطح دریا موجب شده آب و هوایی خنکتر و معتدلتر داشته باشد. در فصل بهار، دشت سرشار از طراوت و سرسبزی است و بارشهای فصلی تالاب و مراتع را تغذیه میکند. تابستانهای دشت ارژن نسبت به مناطق دیگر استان خنکتر است، هرچند در سالهای اخیر گرمای شدید نیز بر آن اثر گذاشته است.
پاییز و زمستان در این دشت با بارش باران و گاهی برف همراه است. بارش برف در ارتفاعات اطراف موجب ذخیره منابع آبی میشود که به تدریج وارد سفرههای زیرزمینی و تالابها میگردد. همین شرایط آب و هوایی باعث شده دشت ارژن یکی از مقاصد محبوب برای سفرهای بهاری و پاییزی باشد.
دشت ارژن در مسیر جاده شیراز – کازرون واقع شده و دسترسی به آن بسیار آسان است. فاصله آن تا شهر شیراز حدود یک ساعت رانندگی است و به همین دلیل بسیاری از گردشگران برای یک سفر یکروزه به این دشت میروند. وجود روستاهای اطراف و جاده اصلی باعث شده امکانات نسبی برای گردشگران فراهم باشد.
روستای ارژن یکی از مهمترین نقاط سکونتی در این منطقه است که در حاشیه دشت قرار دارد. ساکنان این روستا علاوه بر کشاورزی و دامداری، به دلیل حضور گردشگران، در زمینه خدمات بومگردی نیز فعالیت میکنند.
دشت ارژن نه تنها از نظر گردشگری بلکه از منظر علمی نیز اهمیت زیادی دارد. پژوهشگران محیط زیست و دانشجویان رشتههای مرتبط، این دشت را به عنوان نمونهای از اکوسیستمهای زاگرسی مطالعه میکنند. تنوع زیستی بالا، تغییرات اقلیمی اخیر، اثر خشکسالی بر تالابها و نقش انسانی در بهرهبرداری از منابع طبیعی از جمله موضوعاتی است که در دشت ارژن بررسی میشود.
همچنین سازمانهای محیط زیست در سالهای اخیر پروژههای مختلفی برای احیای تالاب ارژن اجرا کردهاند. یکی از مهمترین چالشهای این منطقه، کاهش شدید سطح آب تالاب به دلیل برداشتهای کشاورزی و تغییر اقلیم است. مطالعات علمی نشان میدهد که ادامه روند فعلی میتواند زیستگاههای حساس دشت ارژن را به شدت تهدید کند.