رویداد۲۴ | مازیار وکیلی: سینمای اجتماعی ایران را میتوان دارای چند نقطه اوج دانست. در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی و خصوصاً دهه هفتاد این سینما با آثاری همچون نرگس و زیرپوست شهر نقطه اوج اول را تجربه کرد. در دهه هشتاد جدایی نادر از سیمین فرهادی نقطه اوج دوم را رقم زد و در دهه نود هم ابد و یک روز سعید روستایی نقطه اوج سوم را به وجود آورد. فیلمهای زیادی متاثر از این چند فیلم ساخته شدند که بی سر و صدا مجیدرضا مصطفوی یکی از آنها است. ملودرامی که شباهت زیادی به ابد و یک روز سعید روستایی دارد و بازی پیمان معادی هم این شباهت را تشدید کرده است.
بیشتر بخوانید: پیمان معادی کیست؟
کارگردان فیلم بی سر و صدا مجیدرضا مصطفوی است. او آموزش فیلمسازی را از سال ۱۳۷۷ و با شرکت در کلاسهای کانون فیلم به سرپرستی زاون قوکاسیان شروع کرد و در دهه ۸۰ با ساخت و تدوین کوتاه تجربه بیشتری در زمینه کارگردانی فیلم به دست آورد. او تا پیش از ورود به سینمای حرفهای بیش از ۱۰۰ فیلم کوتاه، نیمه بلند و مستند را تدوین کرد و در سال ۱۳۸۴ بود که با تدوین فیلم سینمایی آن سه وارد دنیا حرفهای سینما شد. مصطفوی بعد از ورود به دنیای حرفهای سینما با ساخت چند تله فیلم برای تلویزیون کسب کرد تا این که در سال ۱۳۹۲ اولین فیلم سینماییاش را کارگردانی کرد که مورد توجه منتقدان و تماشاگران قرار گرفت. ساخت آستیگمات و حضور در جشنوارههای بین المللی مختلف به مصطفوی این اعتماد به نفس را داد تا سراغ ساخت فیلمی با سوژه حساستر برود. بی سر و صدا سومین فیلم مصطفوی چند سالی توقیف بود تا این که سرانجام در سال ۱۴۰۴ اکران شد و فروش نسبتاً خوبی را هم تجربه کرد.
بی سروصدا داستان زندگی یک مرد ساده و خوب بنام سیامک است که توسط عدهای آدم ریاکار و دروغگو محاصره شده است. هم مژگان همسرش به او میگوید که ساده است و هر کس که از کنار او رد میشود چیزی را در پاچه او فرو میکند و هم راننده محل نگهداری اُلاغها او و پسرش را افراد بی سر و صدا (و بیعرضهای) میداند که که میشود به راحتی سر آنها شیره مالید، اما سیامک تصمیم به طغیان میگیرد و...
پیمان معادی بازیگر اصلی بی سر و صدا متولد ۹ تیر سال ۱۳۴۹ است. او دارای مدرک مهدسی متالوژی از دانشگاه آزاد کرج است و فعالیت در سینما با نوشتن فیلمنامه آغاز کرد. او بعد از نوشتن فیلمنامه فیلمهایی مانند عطش، آواز قو، کما و کافه ستاره توسط اصغر فرهادی به عنوان یکی از بازیگران درباره الی انتخاب شد و نشان داد بازیگر بسیار توانمندی است. معادی بعد از بازی در جدایی نادر سیمین تبدیل به یک بازیگر بین المللی شد و در فیلمها و سریالهای خارجی بسیاری بازی کرد. بازی ا و در بی سر و صدا شباهت زیادی به بازیاش در ابد و یک روز دارد. شیوه بیان دیالوگها و حرکات بدن معادی هم این شباهت را تشدید میکند؛ بنابراین نمیتوان بازی در این فیلم را یک اتفاق تازه در کارنامه کاری معادی دانست.
اما بهترین بازی فیلم را میتوان متعلق به مهران غفوریان دانست. غفوریان که سالها ب عنوان یک کمدین بامزه تلویزیونی شناخته میشد چند سالی است که خط مشی خود را تغییر داده و در نقشهای جدی هم بازی میکند. او در فیلم بی سر و صدا نقش یک آدم ریاکار، کلاش و البته شکست خورده را با ظرافتی مثال زدنی بازی کرده و موفق شده یکی از بهترین بازیهای کارنامه کاری خود را ارائه کند.
عوامل بی سر و صدا هم از چهرههای مشهور سینمای ایران هستند. روزبه رایگا (فیلمبردار)، بهرام دهقانی (تدوین گر)، حامد ثابت (سازنده موسیقی متن) و محسن دارسنج و مهرنوش سلیمی (به عنوان طراحان گریم) از جمله عوامل فنی این فیلم هستند.
شاید بزرگترین مشکل فیلم بی سر و صدا این باشد که شبیه تمام فیلمهای موفق اجتماعی سالهای اخیر سینمای ایران است. هم شبیه ابد و یک روز است هم شبیه ملودرامهای بنی اعتماد در دهه هفتاد هجری شمسی. شخصیت اصلیاش که نماد حماقت و بلاهت است و به خاطر این بهره هوشی پایین است که کنش نهاییاش چندان باورپذیر از کار درنیامده است.
به نظر میرسد سینمای اجتماعی ایران نیاز به یک روح تازه دارد. روحی که سعید روستایی با ابد و یک روز تا حدی آن را خلق کرد، اما بعد خودش هم به بیراهه رفت تا سینمای اجتماعی ایران مجدداً دچار رکود شود. تقلید چهرههایی مانند مصطفوی هم نمیتواند دردی از سینمای اجتماعی ایران دوا کند و به نظر میرسد باید تا اطلاع ثانوی این سینما را شکست خورده تلقی کنیم مگر این که اتفاق خاصی بیفتد که مسیر سینمای اجتماعی ایران را عوض کند.