رویداد۲۴| علیرضا کیانپور – چندی پیش حسن روحانی در دیدار با شماری از وزیران و اعضای کابینه دولتهای یازدهم و دوازدهم از یک پدیده عجیب پرده برداشت؛ او از «واردات بیحسابوکتاب اتباع یکی از کشورهای همسایه» سخن گفت؛ ادعایی که شبیه به یک افشاگری بود. روحانی تأکید کرد که این اقدام «با اهدافی خاص» انجام گرفته است.
رئیسجمهور ایران در بازه هشتساله پایانی دهه ۹۰ خورشیدی البته اشاره مشخصی به اینکه این اقدام عجیب در زمان کدام دولت انجام شده، نکرد، اما از فحوای کلامش چنین برمیآمد که مقصود او از کسانی که بیتوجه به «پیامدها و تبعات امنیتی» دست به این اقدام زدهاند، مسئولان دولت سیزدهم و مدیرانی است که در دوره ریاستجمهوری ابراهیم رئیسی، مسئولیت اداره وزارت امور خارجه را برعهده گرفتند. روحانی با انتقاد از کسانی که به گفته او «میلیونها نفر را بیحسابوکتاب از یک کشور همسایه وارد ایران کردهاند»، گفته بود: «من نمیخواهم بگویم برای چه این افراد را وارد کردند و کاری ندارم که چه دلیلی داشتند؛ وارد آن مقوله نمیشوم، چراکه داستان دیگری است و بحثی بسیار پرسروصداست.»
به هر تفسیر، در حالی که انتشار این سخنان حسن روحانی با واکنشهای متعدد سیاسی مواجه شد، کمتر شاهد آن بودیم که در راستای راستیآزمایی این ادعا اقدام درخوری صورت گیرد. مهمتر از آن، اگرچه شاید نتوان با قطعیت گفت مسئولیت کدام دولت در شکلگیری این وضعیت نقش تعیینکننده داشته، اما کسی منکر این واقعیت نیست که در سالهای گذشته با سیل ورود اتباع غیرمجاز، عمدتاً افغانستانی، و پیامدهای بعضاً خسارتبار آن مواجه بودهایم.
موضوعی که ما را بر آن داشت تا به سراغ حسین فرجاد امین برویم و از این دیپلمات کارکشته که سالها در قامت معاون ستاد افغانستان وزارت امور خارجه فعالیت کرده و بهخوبی با جزئیات مسائل مربوط به اتباع قانونی و غیرقانونی افغانستانی آشناست، در اینباره پرسش کنیم.
حسین فرجاد امین که در گفتوگویی مفصل با رویداد۲۴ به واکاوی ابعاد پیدا و پنهان این مسئله پرداخته است. او میگوید: «ما نمیدانیم این اقدام از سر جهل و ناآگاهی صورت گرفته، به تصور اینکه دست به اقدامی انساندوستانه میزنند، عملی شده یا با هر انگیزه دیگری، روشن نیست، اما آنچه مسلم است، این است که میلیونها تبعه افغانستانی وارد کشور شدند و مشکلاتی را بهوجود آوردند.»
این دیپلمات پیشین میگوید : «آنچه مسلم است این است که این افراد که از نظر ژنتیک، آداب و رفتار تفاوتهایی با عموم ایرانیان دارند، وارد کشور شدهاند و در مواردی برخی از آنها چنان بی فرهنگند که حتی به نزدیکان خود نیز رحم نمیکنند.»
او احتمال بکارگیری افغانها برای ایجاد اخلال در اعتراضات را مطرح کرده و میافزاید: «در مواردی از آنها بهعنوان مزدور علیه ما استفاده شده است. در سالهای گذشته از این افراد در تجمعات و اعتراضات سوءاستفادههایی صورت گرفته، اما دستگاههای امنیتی و وزارت کشور برای جلوگیری از ایجاد موج اجتماعی، اخبار مربوط به این مسائل را پوشیده نگه داشتند. تعداد اتباعی که در درگیریها و اغتشاشات مجروح یا دستگیر شدند، کم نبود. در جریان جنگ ۱۲ روزه نیز اخبار بیشتری منتشر شد که برخی از این اتباع بهعنوان مزدور علیه ما عمل کردند.»
او می گوید «بعضی از این اتباع این قابلیت را دارند که در ازای پول، دست به هر کاری بزنند!»
فرجاد امین یادآور شد: «اگر با اتباع بیگانه در ارتباط باشید، میبینید که بهویژه در مجامع خصوصی خود عمدتاً علیه جمهوری اسلامی موضعگیری میکنند.» او افزود: «در اعتراضات شادآباد و بازار آهن و همچنین در برخی دیگر از اعتراضات سالهای اخیر، موارد قتل و غارت عمدتاً با حضور اتباع غیرقانونی همراه بوده است.»
او تصریح کرد: «استفاده محدود از این اتباع در برخی مشاغل خاص اشکالی ندارد، اما آوردن آنها به همراه خانواده و دادن اقامتهای طولانیمدت، اشتباههایی بود که متأسفانه رخ داد.» این دیپلمات پیشین با اشاره به تجربه سایر کشورها گفت: «در کشورهایی مانند کره جنوبی، سقف اقامت اتباع خارجی سه سال است؛ چراکه میدانند پس از این مدت، یک تبعه بیگانه بهتدریج مسیرهای غیرهمسو با هدف اولیه ورود را پیدا میکند.»
فرجاد امین با انتقاد از واگذاری برخی مشاغل ساده به اتباع بیگانه گفت: «وقتی شغلهایی مانند سرایداری در آپارتمانهای بالای شهر را به این افراد میسپاریم، در حالی که هموطنان زابلی بهدلیل خشکسالی بیکار ماندهاند، ظلم مضاعفی به مردم خودمان میکنیم.» او افزود: «حداقل چندین هزار شغل را از هموطنان خودمان دریغ کردهایم.»
او می گوید: وقتی هم که از رئیس این آپارتمانها سوال کنید، میگوید دردسر کارگر افغانستانی از کارگر ایرانی کمتر است.»
او تأکید کرد: «این اشتباه صرفاً متوجه دولت نیست؛ مردم و کارفرماها هم در آن نقش دارند.» فرجاد امین خاطرنشان کرد: «اغلب اتباعی که در شش ماه گذشته از کشور خارج شدند، یا بازگشتهاند یا در حال بازگشت هستند. حتی تصور توقف ورود گسترده آنها نیز نادرست است.»
«یک تبعه افغانستانی حتی نمیتواند یک روز بدون شغل در ایران دوام بیاورد و اگر به او کار آسان پیشنهاد نکنیم، خودش با پای خودش کشور را ترک میکند.»
فرجاد امین همچنین خاطرنشان کرد: «حتی این تصور که روند ورود گسترده این اتباع به کشور متوقف شده نیز نادرست است. درواقع صرفاً یک موجی در کشور به راه افتاد، عدهای اخراج شدند، عدهای هم بهدلیل اینکه مرتکب تخلفاتی شده بودند، از ترس برخورد قانونی از کشور گریختند تا به قول معروف آبها از آسیاب بیفتد و بازگردند.»
این دیپلمات پیشین با اشاره به پیامدهای اقتصادی حضور اتباع غیرقانونی گفت: «این افراد از یارانههای پنهان استفاده میکنند، مالیات نمیپردازند و در حالی مشغول به کارند که کارفرماها برای آنها حق بیمه نمیپردازند؛ موضوعی که به ورشکستگی صندوقهای بیمه دامن زده است.»
او تصریح کرد: «اگر این اتباع بیگانه بهطور قانونی وارد کشور شوند و قانونی کار کنند، کارفرماها مجبور خواهند بود آنان را بیمه کنند و حقبیمه آنان را به صندوقها بپردازند.»
فرجاد امین گفت: «اتباع افغانستانی از لابیهای قدرتمندی در مجلس و قم در بین روحانیون و مراجع برخوردارند که آنها را برادر مسلمان و امت اسلامی معرفی میکنند. حال آنکه اگر مسئولان ذیربط توضیحات دقیق و شفافی به این روحانیون و مراجع بدهد، حتماً بهنحوی دیگر برخورد خواهند کرد.» او افزود: «بسیاری از این افراد حتی از طالبان حمایت میکنند و انگیزه اصلیشان، فروپاشی اقتصاد افغانستان و دستیابی به رفاه نسبی در ایران است.»
بیشتر بخوانید: طالبان فقط ۱۶ درصد از حقآبه هیرمند را پرداخت کرده | از همه ابزارهای قانونی و دیپلماتیک برای حق خود استفاده میکنیم
او همچنین با تاکید بر اینکه میزان ارزی که این اتباع افغانستانی از کشور خارج میکنند، بسیار هنگفت است، تصریح کرد: «هیچیک از این مسائل بدون حمایت عدهای در داخل مجلس و بیت مراجع در قم اتفاق نمیافتد و وقتی سرنخ این مسائل را دنبال میکنید، میبینید که این مسائل از جایی خط میگیرند و حمایت میشوند.»
او با اشاره به تحصیل رایگان بیش از یک میلیون دانشآموز افغانستانی گفت: «این تصمیم با اعمال نفوذهایی اتخاذ شد که هزینههای سنگینی به کشور تحمیل کرده است.» فرجاد امین توضیح داد: «چند سال پیش وزیر مهاجران در دولت افغانستان که شیعهمذهب بود، موفق به سفری به ایران شد و در ادامه با استفاده از روابطی که داشت، یک فردی در دفتر رهبری واسطه شد و این امکان را فراهم کرد که این وزیر دولت افغانستان در بین دو نماز ظهر و عصر، رهبری را در حسینه امام خمینی ملاقات کند. رهبری هم فرمودند که تحصیل کمکی حداقلی است و اجازه این موضوع را صادر کردند و همین اجازه، منجر موج گسترده اتباع افغانستانی به ایران شد؛ چراکه اینها میدانستند درصورت ثبتنام فرزندشان یا حتی یکی از اقوامشان، با خوداظهاری دروغ میتوانند اقامت بگیرند.»
او تصریح کرد: «مسئلهای که باید روشن شود این است که چه کسی آن لابی را انجام داد و مقدمات ملاقات آن وزیر افغانستانی با رهبری را فراهم کرد.»
فرجاد امین در عین حال با اشاره به لابی گسترده و قدرتمند افغانستانیها در حوزه علمیه قم و دفتر برخی مراجع گفت: «شخصاً با یک طلبه افغانستانی در افغانستان ملاقات کردم که برای تحصیل به قم رفته بود و در ادامه صرفاً برای یک ماه محرم برای امور تبلیغی به کشورش بازگشته بود.»
او می گوید از این طلبه افغانستانی پرسیده چرا بعد از ۱۵ سال تحصیل در ایران بهطور دائم به کشور خود بازنمیگردد تا به ملت خودش خدمت کند؟ درجواب گفت همسرم گفته که من آب لولهکشی ایران را با هیچچیز عوض نمیکنم!»
این دیپلمات پیشین که «رفاه نسبی» را یکی از دلایل «رسوب اتباع افغانستانی در ایران» میداند، گفت: «ما در کشور به اندازه کافی روحانی و طلبه ایرانی داریم و نیازی به این تعداد روحانی افغانستانی نداریم.»
او در عین حال یادآور شد که «ما این مسائل و مشکلات را با پزشکان و پرستاران افغانستانی هم داریم. مگر قرار بوده این افراد برای ما طبابت کنند. ما میخواستیم این افراد به کشور خود بازگردند تا بیماریها را در افغانستان کنترل کنند که به ایران سرایت نکند، اما در عمل اتفاق دیگری افتاده است.»
اما در حالی که انگیزه اصلی اتباع افغانستانی که در ایران رسوب میکنند، «رفاه نسبی» است و انگیزه لابیگران افغانستانی نیز احتمالاً کمک به هموطنانشان برای دست یافتن به این رفاه است، پرسش اصلی این است که لابیگران ایرانی، اعم از نمایندگان مجلس یا کارکنان دفتر برخی مراجع و دیگر کسانی که به ورود سهل این اتباع غیرقانونی به کشور کمک میکنند، با چه اهداف و انگیزههایی دست به این کار میزنند.
پرسشی که فرجاد امین در پاسخ به آن میگوید: «به نظر میرسد سیاستمداران ما عموماً با سادهلوحی و سادهانگاری با مسائل مواجه میشوند. ضمن آنکه برخی از این افراد، افکار خاصی دارند.» او در عین حال می گوید: «عدهای هم با آگاهی، طی برنامه و هدفی از دستگاههای امنیتی خارجی هدایت میشوند که دست به این کار بزنند.»
فرجاد امین تصریح کرد: «حدود یک دهه پیش، زمانی که بنده در افغانستان مشغول خدمت بودم، یک مقام امنیتی اسرائیلی صراحتاً اعلام کرد که در آینده از طریق اتباع افغانستانی همان کاری را با ایرانیها خواهیم کرد که ایرانیها از طریق حزبالله با ما میکنند!»