طالبان و چالش ایران؛ درس پاکستان چه بود؟
رویداد۲۴| افغانستان پس از بازگشت طالبان، به بستری برای تهدیدهای جدی علیه همسایگان خود تبدیل شده است. در حالی که پاکستان با اقدامات پیشگیرانه، مرزها و منافع ملی خود را تأمین میکند، ایران همچنان گرفتار رویکردی سیاستبازی گونه در برابر طالبان است و این بیتفاوتی میتواند پیامدهای خطرناکی برای امنیت مرزها و ثبات منطقهای داشته باشد.
روزنامه جمهوری اسلامی نوشت: «به نظر میرسد دولتمردان پاکستانی متوجه خطر شدید سلطه طالبان بر افغانستان برای منطقه شدهاند و با اقدامات متنوع درصدد حفاظت از کشور خود در برابر این خطر هستند.» پاکستان، با تمرکز بر دیپلماسی فعال و تدابیر امنیتی، تلاش میکند تا از نفوذ طالبان در خاک خود جلوگیری کند و از پیامدهای اقتصادی و نظامی بالقوه این گروه بکاهد.
در مقابل، ایران هنوز گرفتار بازی سیاسی با طالبان است. گزارش جمهوری اسلامی تأکید میکند که «حکمرانان ایرانی هنوز گرفتار بازی سیاسی طالبانند و با اینکه ضربات سنگینی در طول حاکمیت خودخوانده این گروه بر افغانستان، چه در دور اول (دهه ۷۰) و چه در ۴ سال اخیر، به ایران وارد شده، هنوز به این جمعبندی نرسیدهاند که باید با اتخاذ سیاستی قاطع و شفاف به این بازی خطرناک خاتمه دهند.» کارشناسان امنیتی معتقدند این «بازی سیاسی» کوتاهمدت ممکن است فرصتهای محدودی برای تعامل ایجاد کند، اما در بلندمدت، امنیت مرزهای شرقی، جریان مهاجران و ثبات داخلی ایران را تهدید میکند.
ایجاد یک سیاست قاطع علیه طالبان، به معنای رویارویی نظامی مستقیم نیست. به گفته تحلیلگران، «طراحی دقیق برخورد سیاسی در چارچوب دیپلماسی فعال میتواند به صیانت حقوق ملت ایران و تأمین منافع ملی منجر شود.» فشار دیپلماتیک و اجتناب از تعامل رسمی با حکومت خودخوانده طالبان، ضمن حفظ منافع ایران، میتواند مردم افغانستان را نیز از زندان بزرگ طالبان نجات دهد و مانع مشروعیتبخشی به این گروه شود.
یکی از کلیدهای کاهش تهدید طالبان، برگزاری انتخابات آزاد در افغانستان و بازگشت یا تدوین قانون اساسی جدید است. کشورهای همسایه، از جمله ایران، میتوانند در چارچوب یک تعامل جمعی، از ملت افغانستان حمایت کنند و طالبان را مجبور به تمکین در برابر اراده مردم نمایند. هرگونه تعامل رسمی با حکومت خودخوانده طالبان، بدون تغییر رفتار و رعایت حقوق ملت افغانستان، در واقع مشروعیت سیاسی غیرقابل توجیه به این گروه میبخشد.
کارشناسان هشدار میدهند که بیتوجهی ایران به تهدید طالبان میتواند پیامدهای گستردهای به همراه داشته باشد؛ از افزایش فعالیت گروههای تروریستی در مناطق مرزی گرفته تا گسترش قاچاق مواد مخدر و بحران مهاجرت، مسائلی که پیشتر نیز تجربه شدهاند. امنیت مرزها، سلامت اقتصاد محلی و ثبات سیاسی ایران به شدت با نحوه مدیریت تهدید طالبان در ارتباط است.
طالبان نه تنها تهدیدی برای مردم افغانستان، بلکه تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی ایران است. تجربه پاکستان نشان میدهد که سیاست قاطع و اقدامات پیشگیرانه میتواند مانع گسترش نفوذ طالبان شود. ایران نمیتواند همچنان در بازی سیاسی با طالبان باقی بماند؛ نیاز به اتخاذ سیاستی شفاف، دیپلماسی فعال و حمایت از حاکمیت مردم افغانستان برای جلوگیری از مشروعیتبخشی به طالبان، حیاتی است. امنیت مرزها و منافع ملی کشور، بیش از هر زمان دیگری، به تصمیمگیری فوری و قاطع نیاز دارد.
