نمایش ناتوانی ترامپ در خروج از برجام

رویداد۲۴، امیر ساعدی داریان*: دونالد ترامپ یک‌بار دیگر ناتوانی خود در خروج از توافق هسته‌ای با ایران را به نمایش گذاشت؛ این بار در جمع نمایندگان کنگره آمریکا.

روز سه‌شنبه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا اولین نطق سالانه خود را ایراد ‌کرد. او در این سخنرانی که حدود یک ساعت و ۲۰ دقیقه به طول انجامید و رکورد طولانی‌ترین نطق‌های سالانه تاریخ آمریکا را به نام خود ثبت کرد به تشریح عملکرد خود در یک سال گذشته در جمع قانون‌گذاران کشورش پرداخت.

او در بخشی از این سخنرانی خود گریزی هم به سیاست خارجی و مسئله مورد مناقشه دولتش یعنی توافق هسته‌ای ایران زد و بار دیگر از کنگره خواست تا آنچه به گفته او اشتباهات اساسی در توافق هسته‌ای فاجعه‌بار با ایران خوانده‌شده است رسیدگی کند.

این در حالی است که کمتر از یک ماه قبل برجامِ ارسال‌شده توسط او به کنگره برای بازبینی و رفع نواقص از سوی نمایندگان به کاخ سفید برگشت داده‌شده بود، بدون آنکه کوچک‌ترین تغییری در این توافق اعمال شود.

بر پایه همین بی‌عملی نمایندگان کنگره آمریکا بود که دونالد ترامپ ناچار شد برای چهارمین بار پایبندی جمهوری اسلامی ایران به توافق هسته‌ای را تائید و تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران - در چارچوب برنامه هسته‌ای-  را برای یک 120 روز دیگر تعلیق کند؛ البته با اکراه و تهدید؛ تهدید به اینکه این تائید و امضا آخرین بار است مگر آنکه طرف‌های دیگر به‌ویژه اتحادیه اروپا تغییرات موردنظر واشنگتن بر برجام را اعمال کند.

ترامپ پیش‌ازاین و زمانی که برای سومین بار برجام را تائید کرد هم همین را گفت و مدعی شد که این آخرین بار است امضای خود را پای این توافق خواهم زد، مگر آنکه کنگره اصلاحات موردنظر او را اعمال کند.

بر این اساس تاکنون رئیس‌جمهوری آمریکا دو بار برای آخرین بار توافق هسته‌ای را تائید کرده است؛ هرچند به نظر این بار تهدید ترامپ جدی‌تر از دفعه قبل است و بر پایه همین تهدید نیز اروپایی‌ها برای حفظ برجام به تکاپو افتاده‌اند و هرکدام به نحوی سعی در آرام کردن ترامپ و منصرف کردن او از تصمیم خروج از برجام را دارند؛ از تشکیل کمیته بازنگری برجام تا تلاش برای اعمال تحریم‌های تازه علیه ایران ازجمله اقداماتی است که به نظر می‌رسد در راستای حفظ برجام از شر تهدیدهای ترامپ روی میز اروپایی‌ها قرارگرفته است.

اما واقعیت این است که این تهدید هم به‌مانند تهدید قبلی عملی نخواهد شد مگر آنکه ترامپ بخواهد برخلاف نظم بین‌المللی تصمیم به خروج از توافق هسته‌ای بگیرد که یقیناً از تبعات آن نیز آگاهی دارد و خود را آماده پرداخت هزینه سنگین این تصمیم کرده است؛ هزینه‌ای که تاکنون مانع اجرایی و عملی شدن تهدیدهای او علیه توافق هسته‌ای شده است؛ تهدیدهایی که از زمان رقابت‌هایی انتخاباتی باهدف تحقیر باراک اوباما و زیر سؤال بردن بزرگ‌ترین دستاورد 8 سال دوران ریاست جمهوری او مطرح کرده بود؛ یعنی پاره کردن برجام و خروج یک‌طرفه از توافق هسته‌ای.

عملی کردم این تهدیدها در قامت یک نامزد ریاست جمهوری آسان به نظر می‌رسید اما به‌محض آنکه ترامپ قدم به کاخ سفید گذاشت و از یک‌سو با محدودیت‌های یک رئیس‌جمهور آگاه شد و از سوی دیگر از جزییات توافق هسته‌ای آگاهی پیدا کرد، بیش‌ازپیش بر عجز و ناتوانی خود در عملی کردن این تعهد پی برد و به همین دلیل اکنون‌که بیش از یک سال از عمر حضورش در کاخ سفید می‌گذرد هنوز نتوانسته است به‌تنهایی تصمیم به پاره کردن برجام بگیرد.

بر همین اساس در هر دوره ترامپ تلاش دارد تا توپ مسئولیت تصمیم‌گیری درباره خروج از برجام را به زمین دیگری ارسال کند ؛ یک‌بار کنگره و حالا اتحادیه اروپا.

این در حالی است که برجام را همان‌طور که کنگره نتوانست دستخوش تغییر کند، اتحادیه اروپا نیز نمی‌تواند؛ چراکه برجام یک سند محکم و بی‌نقص بین‌المللی است که اجازه تفسیر به رأی و خروج یک‌طرفه و بدون پرداخت هزینه‌های سنگین بین‌المللی آن را به هیچ‌یک از طرفین نمی‌دهد.

آن زمان که مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران نزدیک به دو سال روزها و شب‌ها به چانه‌زنی با طرف‌های خود مشغول بودند، یقیناً چنین روزی‌های را پیش‌بینی کرده بودند و بر همین اساس هم برجام را بر پایه بی‌اعتمادی تدوین کردند، نه اعتماد. همین عدم اعتماد هم باعث شد تا برجام به یک سند محکم بین‌المللی تبدیل شود که تمام موضوعات در آن دیده‌شده است؛ ازجمله خروج احتمالی و پاره کردن آن. برپایه همان بی‌اعتمادی هم ایران تأکید داشت توافق هسته‌ای باید به شورای امنیت سازمان ملل متحد برود و با قطعنامه این شورا سندیت پیدا کند.

امروز که عجز و ناتوانی ترامپ در پاره کردن برجام را می‌بینیم اهمیت قطعنامه 2231 بیش‌ازپیش نمایان می‌شود. قطعنامه‌ای که برجام را به یک سند غیرقابل‌انکار تبدیل کرده و شرایطی را برای ترامپ ایجاد کرده است که اگر تصمیم به پاره کردن آن بگیرد ناچار شود قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را پاره کند؛ امری که تاکنون حداقل از سوی پایه‌گذاران نظم نوین جهانی بی‌سابقه بوده است.

بر این اساس خروج از برجام یعنی عدول از قطعنامه شورای امنیت که بی‌تردید هزینه سنگینی را برای ایالات‌متحده آمریکا به دنبال دارد و قطعاً بیش‌ازپیش جایگاه این کشور در نظام بین‌الملل را متزلزل خواهد کرد و همین امر نیز به سدی بلند پیش روی ترامپ برای عملی کرده وعده پوچش تبدیل‌شده است که اگر اینگونه نبود او در نطق سالانه خود بار دیگر از کنگره درخواست نمی‎کرد که به اشتباهات برجام رسیدگی کند.