رویداد۲۴| ورم پا یکی از علائم شایع در میان بزرگسالان و سالمندان است که ممکن است به دلایل سادهای مانند نشستن طولانیمدت ایجاد شود یا در مواردی هشداری جدی برای یک بیماری زمینهای باشد. در این مقاله به بررسی علل متداول و همچنین علل خطرناک ورم پا میپردازیم و شرایطی را مرور میکنیم که نیازمند توجه فوری پزشکی هستند.
یکی از شایعترین دلایل ورم پا، احتباس مایعات در بافتهای بدن است. این حالت که به آن "ادم محیطی" نیز گفته میشود، معمولاً زمانی اتفاق میافتد که مایعات از رگهای خونی نشت کرده و در فضای بین سلولی تجمع پیدا کنند. این تجمع باعث تورم، بهویژه در پاها و قوزکها، میشود. افرادی که ساعتهای طولانی در حالت نشسته یا ایستاده باقی میمانند، اغلب دچار این نوع از ورم پا میشوند. پروازهای طولانی، کمتحرکی یا گرمای شدید هوا هم میتوانند موجب احتباس مایعات شوند.
ورم پا ممکن است نشانهای از نارسایی قلبی باشد، بهویژه زمانی که همراه با تنگی نفس، خستگی زودرس یا تپش قلب باشد. در نارسایی قلبی، عملکرد پمپاژ قلب کاهش مییابد و خون بهطور مؤثری به اندامها نمیرسد. این مسئله باعث بازگشت خون به رگهای پا و در نتیجه ورم میشود. معمولاً این نوع ورم پا در هر دو پا دیده میشود و با گذر زمان شدیدتر میشود.
کلیهها نقش اساسی در دفع مایعات اضافی بدن دارند. در صورت بروز اختلال در عملکرد کلیهها، مایعات و نمک در بدن جمع شده و باعث تورم پاها میشوند. ورم پا ناشی از بیماری کلیوی اغلب در صبح شدیدتر است و ممکن است با علائم دیگری مانند کفآلود شدن ادرار، فشار خون بالا یا خستگی همراه باشد. نارسایی مزمن کلیه یا سندرم نفروتیک از علل شایع چنین تورمهایی هستند.
بیماریهای کبدی مانند سیروز کبدی میتوانند منجر به کاهش تولید پروتئین آلبومین شوند که نقش مهمی در حفظ تعادل مایعات در رگها دارد. کاهش آلبومین موجب نشت مایعات به فضای خارج سلولی و در نتیجه ورم پا میشود. در این شرایط، تورم معمولاً با شکمدرد، زردی پوست و احساس سنگینی در شکم نیز همراه است.
یکی از علل خطرناک و فوری ورم پا، ترومبوز ورید عمقی (DVT) است؛ وضعیتی که در آن یک لخته خون در وریدهای عمقی پا ایجاد میشود. این نوع ورم معمولاً بهصورت یکطرفه و ناگهانی بروز میکند و ممکن است با درد، قرمزی یا گرمی پا همراه باشد. اگر لخته خون به ریهها منتقل شود، میتواند باعث آمبولی ریه شود که تهدیدکننده زندگی است. در صورت مشاهده چنین علائمی باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد.
در دوران بارداری، بدن زنان دچار تغییرات هورمونی و فیزیکی گستردهای میشود. افزایش حجم خون، فشار رحم بر روی وریدهای لگن و ترشح هورمونهایی که موجب شلشدن دیواره رگها میشوند، همگی میتوانند ورم پا را بهوجود آورند. این ورم اگر بهتدریج و بدون درد باشد معمولاً طبیعی است؛ اما اگر با فشار خون بالا یا پروتئین در ادرار همراه شود، ممکن است نشانهای از پرهاکلامپسی باشد و نیاز به بررسی فوری دارد.
تغذیه نامناسب، مصرف بیشازحد نمک، و کمبود پروتئین در رژیم غذایی میتوانند به احتباس مایعات و ورم پا منجر شوند. همچنین مصرف برخی داروها مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضدافسردگی، مسدودکنندههای کانال کلسیم و کورتیکواستروئیدها نیز ممکن است باعث تورم پا شوند. قطع یا تغییر این داروها فقط با نظر پزشک امکانپذیر است.
نارسایی وریدی مزمن حالتی است که در آن دریچههای موجود در رگهای پا عملکرد مناسبی ندارند و خون بهدرستی به سمت قلب بازنمیگردد. این اختلال باعث تجمع خون در پاها و در نهایت ورم میشود. این نوع ورم پا معمولاً با احساس سنگینی در پا، تغییر رنگ پوست یا حتی زخمهای پوستی همراه است.
در بیشتر موارد، ورم پا به دلیل عوامل موقتی یا سبک زندگی ایجاد میشود و با استراحت، بالا بردن پاها یا تغییر رژیم غذایی بهبود مییابد. اما اگر ورم بهصورت ناگهانی، دردناک، یکطرفه یا همراه با تنگی نفس، تب، قرمزی پوست یا تغییر در رنگ ادرار باشد، باید حتماً به پزشک مراجعه کرد. تشخیص دقیق علت ورم پا نیازمند بررسیهای بالینی و در برخی موارد آزمایشهای تخصصی است.
ورم پا میتواند نشانهای بیخطر یا علامتی از یک مشکل زمینهای جدی باشد. توجه به علائم همراه و مشورت با پزشک میتواند به تشخیص زودهنگام بیماریها و پیشگیری از عوارض جدی کمک کند.