رویداد۲۴ | لیلی پیری- سوزان مالونی معاون مؤسسه بروکینگز که دولت اوباما بهعنوان مشاور خارجی معاون وزیر امور سیاسی ایالات متحده و در دولت جورج بوش به عنوان عضو تیم برنامهریزی سیاست وزیر امور خارجه این کشور خدمت کرده یادداشتی در مجله فارن افرز نوشته و آینده پس از جنگ ۱۲ روزه را پیش بینی کرده است.
او در یادداشت خود مدعی شده تهران بعداز حملات اسرائیل به نیروهای مقاومت در منطقه و خود ایران به شدت ضعیف شده، اما نابود نشده است. به رغم خسارتهای سنگین، نظام ایران همچنان با قدرت بر کشور مسلط است. زیرساخت هستهایاش نابود شده، اما بهطور کامل از بین نرفته است. ضرورتهای انتقامگیری و حفظ بقا ممکن است تهران را به سمت بازدارندگی هستهای سوق دهد.
مالونی مدعی است که ایران برای دور نگه داشتن دشمنان در شرایط جدید نیاز به ابزارهای تازهای دارد و در نتیجه شاید شگفتیهای دیگری در راه باشد. تردیدی نیست که مقامات قدرتمند تهران تلاش خواهند کرد باقیماندههای برنامه هستهای را بازسازی و سلطه نظام بر جامعه ایران را دوباره تثبیت کنند.
او اذعان کرده که در خاورمیانه معاصر، ضربه به یک بازیگر به ندرت منجر به آشتی، تسلیم یا کاهش تنشها شده است. هرگونه اجماع میان قدرتهای باقیمانده – اسرائیل، عربستان سعودی و ترکیه – بر سر شکل نظم نوین منطقهای، با جنگ غزه از بین رفته و با تداوم مناقشه با ایران بیشتر تضعیف خواهد شد.
مالونی پیش بینی کرده با موفقیت اسرائیل در خنثیسازی حزبالله و سقوط متحد ایران در سوریه، رهبران ایران ممکن است به این نتیجه برسند که گزینه هستهای تنها گزینه باقیمانده آنهاست.
او گفته حمله اسرائیل مردم را به همدلی با هم سوق داد و برخی حملات اسرائیل که قرار بود به تقویت منتقدان جمهوری اسلامی منجر شود_نظیر حمله به زندان اوین_ نتیجه عکس داد و خشم عمومی را در پی داشت. مسئولان جمهوری اسلامی هم از واکنش مردم دلگرم شدهاند.
این مقام سابق آمریکا میگوید در پی حملات اسرائیل، این رژیم با ابهامات جدیدی روبه رو شده است؛ برخلاف ترامپ، رهبران اسرائیل هیچ توهمی ندارند که برنامه هستهای ایران «نابود شده» است؛ آنها کاملاً انتظار دارند تهران تلاش کند تواناییهای خود را بازسازی کند و برای ادامه درگیری آمادهاند.
او پیش بینی کرده اسرائیلیها که سهولت نسبی رسیدن به اهداف در خاک ایران را دیدهاند ممکن است به سمت یک سلسله عملیات نیمهدائمی موسوم به «چمن زنی» بروند؛ عملیاتهایی که هدفش تخریب مداوم تواناییهای دشمنان است، همانطور که اسرائیل سالها در لبنان و سوریه انجام داده است.
بیشتر بخوانید:
از پزشکیان تا تختروانچی؛ آیا سیگنالهای تازه ایران قفل مذاکرات را باز میکند؟
مالونی میگوید با این حال، چشمانداز یک کارزار نظامی بلندمدت برای تخریب توان هستهای ایران با موانع قابل توجهی مواجه خواهد شد، به ویژه درباره نقش آمریکا. ترامپ به دنبال درگیریهای نظامی طولانیمدت در خاورمیانه نیست. بر اساس گزارش NBC News، او طرحی را که فرماندهان نظامیاش پیشنهاد داده بودند و میتوانست به آسیب پایدارتر برنامه هستهای ایران منجر شود، رد کرده است.
اسرائیلیها میدانند که توانایی هایشان برای دستیابی به موفقیت نظامی محدودیتهایی دارد، به خصوص هزینه بالای سامانههای رهگیری و کمبود موشکهای رهگیر مورد نیاز برای دفاع موشکی اسرائیل در برابر حملات ایرانی. این کمبود در محاسبات واشنگتن برای درخواست آتشبس پس از ۱۲ روز نقش داشت.
مالونی میگوید: مشکلات مربوط به مهمات و بودجه فقط برای اسرائیل نیست؛ تقاضای بالای موشکهای رهگیر و تجهیزات نظامی آمریکا که به منطقه منتقل شده تا از اسرائیل دفاع کند، منابع حیاتی واشنگتن در بخشهای دیگر به ویژه آسیا، تحت فشار قرار داده است. طولانی شدن مناقشه اسرائیل و ایران، به بهای کاهش تمرکز دولت ترامپ بر دفاع از منافع آمریکا در منطقه هند-آرام، در برابر افزایش جاهطلبی نظامی چین خواهد بود.
از سوی دیگر، همسایگان تهران در برابر اقدامات نظامی ادامهدار علیه ایران، ریسکهای غیرقابل تحمل بیثباتی و تشدید تنش را میبینند. سعودیها و سایر رهبران خلیج فارس که مصرانه در تلاشاند اقتصادها و جوامع خود را به قطبهای جهانی فناوری، گردشگری و تجارت تبدیل کنند، در سالهای اخیر ترجیح دادهاند تهران را جذب کنند تا اینکه با آن مقابله کنند.
آخرین اقدام تهران در جنگ اخیر—حملهای موشکی به پایگاه هوایی آمریکا در قطر—بیشتر نمایشی بود. ا ما این اقدام خطر این را تقویت کرد که ایران منزوی و خشمگین میتواند برای همسایگانش تهدیدی جدی باشد.
برخی مقامات آمریکایی نیز نگرانیهایی درباره استراتژی اسرائیل پیدا کردهاند. این نگرانیها پس از حمله اسرائیل به سوریه در جولای افزایش یافت.. ترکیه نیز از نظر استراتژیک و اقتصادی به دولت جدید دمشق وابسته است و اقدامات اسرائیل در سوریه را عمداً بیثباتکننده میداند. تشدید خشونتهای فرقهای در سوریه همراه با تلاشهای اسرائیل برای تضعیف دولت جدید میتواند رقابت جدید و خطرناکتری بین اسرائیل و ترکیه ایجاد کند و فرصتی به تهران بدهد تا نفوذ خود در سوریه و شبکه شبهنظامیان وابستهاش را احیا کند.
مالونی در پایان نتیجه گرفته که رسیدن به هدف از بین بردن برتامه هستهای ایران مستلزم یا دیپلماسی است یا تغییر نظام که اولی در دسترس است. اما ایجاد چارچوب دیپلماتیک جدید برای مدیریت بحران هستهای ایران آسان نخواهد بود. رهبران ایران دلیلی برای اعتماد به پیشنهادهای دیپلماتیک آمریکا ندارند، اما ترامپ ممکن است بتواند با بیاعتناییاش به سیاستهای مرسوم، روایت جدیدی ایجاد کند.
او به ایدههای خلاقانه مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکایی برای محدودیت برنامه هستهای ایران قبل از جنگ اشاره کرده و گفته چندین پیشنهاد مطرحشده، مانند تشکیل کنسرسیوم منطقهای غنیسازی خارج از خاک ایران و سرمایهگذاری خارجی در تأسیسات هستهای غیرنظامی، میتواند راهحلی برای این بنبست باشد، بهویژه اگر با رفع تحریمها همراه شود.
مالونی اعتراف کرده که با وجود هزینههای جنگ، پذیرش چنین شرایطی برای مقامات ایرانی دشوار خواهد بود و به همین دلیل برای افزایش اعتبار هرگونه پیشنهاد، ترامپ باید تمایل خود را برای دیدن آیندهای روشنتر برای ایران و رابطهای متفاوت بین دو کشور برجسته کند.
او مدعی است که حتی اگر این تلاش موفق نباشد، دعوت آمریکا به یک رابطه دیپلماتیک و اقتصادی جدید با تهران میتواند در زمان بحران بذر تفرقه استراتژیک در نظام را بپاشد.
این مقام امنیتی سابق آمریکا میگوید با کاهش قدرت و نفوذ ایران و با وجود چالشهای چین و روسیه که دستورکار امنیت ملی آمریکا را شکل میدهند، بیتفاوتی ممکن است برای واشنگتن جذابترین گزینه به نظر برسد. اما این یک اشتباه خواهد بود. جهان در آستانه دوران خطرناک گسترش تسلیحات هستهای قرار دارد. ضروری است مسیری دیپلماتیک طراحی شود که شفافیت را بر فعالیتهای هستهای ایران بازگرداند و راهی برای فرار از طوفان تشدید تنشها فراهم کند که در پس آرامش شکننده پس از جنگ پنهان است.