از پزشکیان تا تختروانچی؛ آیا سیگنالهای تازه ایران قفل مذاکرات را باز میکند؟
رویداد۲۴| ایران در روزهای اخیر مجموعهای از سیگنالهای آشکار و پنهان را به جهان مخابره کرده که نشان میدهد مسیر توافق، هرچند پرپیچوخم، همچنان باز است. از یک سو، مسعود پزشکیان، رئیسجمهور، دیروز در نشست با مدیران رسانهها پرسید: «اگر مذاکره نکنیم، چه کنیم؟» — جملهای که بیش از آنکه پاسخی بدهد، معمایی سیاسی را طرح کرد و نشان داد دولت به دنبال آمادهسازی افکار عمومی برای ورود به یک گفتوگوی جدی با غرب است. از سوی دیگر، امروز مجید تختروانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه، در گفتوگو با رسانه ژاپنی، صراحتاً گفت: «اگر تحریمهای آمریکا لغو شود، ایران محدودیتهایی بر توسعه هستهای خود را برای مدتی معین میپذیرد.»
محدودیت هستهای در برابر لغو تحریمها
این موضع، که در ادبیات دیپلماتیک بهمعنای آمادگی برای امتیازدهی محدود در برابر امتیاز متقابل طرف مقابل است، میتواند راه را برای بازگشت به میز مذاکره باز کند. گرچه تختروانچی تاکید کرده توقف کامل غنیسازی «منتفی» است، اما سخنانش درباره «انعطافپذیری در ظرفیتها و محدودیتهای غنیسازی» نشانهای است که در مذاکرات پیشرو میتواند دستاویز توافقی موقت یا مرحلهای شود.
بازی پشتپرده؛ نروژ میزبان احتمالی
همزمان، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، گفته که «زمان و مکان مذاکرات مشخص نشده»، اما کانالهای ارتباطی از طریق واسطهها همچنان فعال است. گزارشهایی نیز از احتمال میزبانی نروژ برای دور بعدی رایزنیها منتشر شده که اگر قطعی شود، نشانهای از پیشرفت در هماهنگیهای پشتپرده خواهد بود.
واشنگتن و اروپا؛ فشار حداکثری یا توافق محدود؟
در آن سوی ماجرا، مواضع غربیها چندلایه است. واشنگتن بهصورت علنی خواستار «غنیسازی صفر» شده، اما برخی مقامهای آمریکایی در محافل غیررسمی از امکان پذیرش توافق محدود سخن گفتهاند. اروپا، اما با تعیین مهلت پایان اوت و تهدید به فعال کردن «مکانیسم ماشه» فشار مضاعفی بر تهران وارد میکند. این فشار همزمان با التهابات موجود در منطقه و سایه جنگ که به رغم آتش بس با اسرائیل هنوز مرتفع نشده است؛ فضای مذاکرات را پرتنش کرده است.
فرصت توافق موقت هنوز زنده است
تحلیلگران معتقدند که اگر دو طرف بتوانند بر سر یک توافق محدود با کاهش تدریجی تحریمها و محدودیت زماندار بر غنیسازی به تفاهم برسند، میتوان از سناریوی رویارویی نظامی و تشدید تحریمها فاصله گرفت. اما شکاف عمیق بر سر سطح غنیسازی، دامنه بازرسیها و آینده برنامه موشکی ایران، همچنان مانع اصلی است.
به نظر میرسد تهران با طرح علنی پرسشهای پزشکیان، مواضع نرمتر تختروانچی، و ادامه ارتباطات غیررسمی، در حال ارسال پیام به واشنگتن و اروپا است: «برای توافق آمادهایم، اما نه به هر قیمتی.» در مقابل، طرفهای غربی نیز باید روشن کنند که هدفشان مهار بحران است یا تکرار بنبستهای گذشته. مسیر توافق باز است، اما در میانهاش، میدان مین دیپلماسی پهن شده است.
خواهش جواب مرا بدهید خواهش میکنم خواهش
مگر شما با آمریکا در جنگ هستید که با آمریکا بدنبال مذاکره آید
مگر وسط مذاکرات قبلتان بمباران نشدید
مشکل شما با اسراییل است چرا با آمریکا مذاکره میکنید
مثل اینست که من با محمود در حال دعوا و چاقوکشی باشم بعد وسط دعوا بدنبال صلح با پسرخاله مادر محمود باشم
به قول وینستون چرچیل:
حقیقت انقدر با ارزش است که باید ان را در حصاری از دروغها پوشاند.